Γράφει ο Στρατής Χαραλάμπους*

  Εισαγωγή

        Σύμφωνα με τους θεολόγους της Μουσουλμανικής θρησκείας   ο όρος πολιτικό Ισλάμ ( Siyasal İslam – İslamizm)  αναφέρεται στην ανάληψη των εξουσιών σ’ ένα κράτος για τη δημιουργία θεοσεβούμενης και ενάρετης κοινωνίας . Ανάλογα με τον τρόπο δράσης  για την επίτευξη του τελικού στόχου , δηλαδή την ανάληψη της εξουσίας  διακρίνεται :

  – Στο «Δημοκρατικό Πολιτικό Ισλάμ»  που επιχειρεί με  δημοκρατικές διαδικασίες ,  όπως οι «Μουσουλμάνοι αδελφοί» στην Αίγυπτο.

  -Στο  « Επαναστατικό Πολιτικό Ισλάμ» το οποίο κινείται  επαναστατικά  ( Ιράν).

– Στο Τζιχαντιστικό  Πολιτικό Ισλάμ» το οποίο χρησιμοποιεί  τη βία ( Αλ Καιντά , Μπόκο Χαράμ και Ισλαμικό κράτος ).[1]

 Ιστορικό  

   Οι φορείς   με τη  στήριξη των οποίων το  δημοκρατικό πολιτικό  Ισλάμ προσπαθεί , μέσω των   πολιτικών  κομμάτων ,  να αναλάβει δημοκρατικά την εξουσία είναι τα  διάφορα «θρησκευτικά τάγματα –tarikatlar» και οι  «κοινότητες-cemaatler» .[2]

  Η εμφάνιση τους στον μουσουλμανικό κόσμο   έγινε  μετά τη διάσπαση της  θρησκείας του Προφήτη  σε δύο βασικά δόγματα το  Σουνιτικό( Sünni –ορθόδοξο) και το Σιϊτικό (Şii) [3] . Περίπου στα μέσα του  9^ου αιώνα  αρχικά   «ξεπήδησαν»  14 σουνιτικά και 11 σιϊτικά  τάγματα  , από τα οποία στην πορεία του χρόνου προέκυψαν δεκάδες  υποδιαιρέσεις  στηριζόμενες  στις  θρησκευτικές προσωπικότητες που τις  ανέδειξαν . Θεμέλιος λίθος της συνοχής  των  ταγμάτων ήταν και είναι η   τυφλή υποταγή του  υποψήφιου μέλους ( mürit) στον αρχηγό ( Şeyh-Σεΐχης)  και ο   μυστικισμός  ( tassavuf)[4]. Η δραστηριότητά τους συγκεντρώνονταν  γύρω από ένα τεκέ ( tekke)  δηλαδή ένα χώρο  που περιλάμβανε   ένα τζαμί , χώρους διαμονής των υποψηφίων μελών «οικοτροφεία-yurt»  και ένα ιεροδιδασκαλείο «Medrese».  

          Στην Οθωμανική αυτοκρατορία  όπου ο Σουλτάνος Χαλίφης συγκέντρωνε όλες τις εξουσίες   τα θρησκευτικά τάγματα ,  τα οποία είχαν ήδη  παρουσιαστεί   επί Σελτζούκων τον 12^ο αιώνα ,  άρχισαν να αναπτύσσουν   σταδιακά  πολιτικές απόψεις   μετά  τη Γαλλική Επανάσταση .  Η  πρώτη πολιτική θεωρία  που εμφανίστηκε   με τη λήξη του Τανζιμάτ ( Tanzimat- 1839-1876)  ήταν  των  Νέων  –Οθωμανών  ( Yeni Osmanlılar) το  1875 ,  που στόχευε στη διάσωση της αυτοκρατορίας με την εφαρμογή ενός συντάγματος προσαρμοσμένου στην οθωμανική πραγματικότητα (διατήρηση ισλαμικού δικαίου(şeriat)  ,χαλιφάτου κλπ)  και τη καθιέρωση της οθωμανικής ταυτότητας για όλους τους υπηκόους. [5]

       Γρήγορα όμως  , λόγω  της   ραγδαίας  φθοράς της αυτοκρατορίας ( ρώσο-τουρκικοί  πόλεμοι , υπερχρέωση) ,  η θεωρία αυτή ξεπεράστηκε από το Νεότουρκους ( Κίνημα Ένωση και Πρόοδος – İttihat ve Terraki Cemiyeti)   οι οποίοι συνδυάζοντας τη θεωρία των Νέο-Οθωμανών με τη  θεωρία του  τουρκικού εθνικισμού  ανάγκασαν   το Σουλτάνο Αβδούλχαμίτ Β’ να παραχωρήσει   εκ νέου  το  Σύνταγμα ( II. Meşrutiyet-1908)  και μέρος των εξουσιών του στη Βουλή και το Υπουργικό Συμβούλιο . Οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες και τραγικές για τις μη μουσουλμανικές κοινότητες ενώ παράλληλα με την ήττα της κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο  η Αυτοκρατορία  απώλεσε κάθε δυνατότητα να διασωθεί .

Το Πολιτικό Ισλάμ στην Τουρκική Δημοκρατία

      Μετά τη Μικρασιατική  καταστροφή  και την ανάληψη της εξουσίας από τον Κεμάλ και τους  συντρόφους  άρχισε  η δημιουργία ενός σύγχρονου κράτους χωρίς δεσμά με τη θρησκεία . Το διάστημα αυτό της « κεκαλυμμένης δικτατορίας»  όπως  ονομάστηκε  η περίοδος του   « ενός κόμματος – tek partili dönemi» , δηλαδή του κόμματος που ίδρυσε ο Κεμάλ ( CHP) και  μέχρι το τέλος του Β’ Π. Π. τα θρησκευτικά   τάγματα λειτουργούσαν   συνωμοτικά  δηλαδή βρισκόταν « εν υπνώσει» [6].Ακολούθησε η  περίοδο  της εξουσίας του Δημοκρατικού κόμματος (DP) του Μεντερές  κατά την οποία     άρχισε  σιγά-σιγά   η  δραστηριοποίηση των θρησκευτικών ταγμάτων ,  τα οποία ανεπιφύλακτα  το στήριξαν   διότι συνθηματολογούσε  μεταξύ των άλλων και  υπέρ  της θρησκείας..

   Στις  δεκαετίες που ακολούθησαν (1960-70-80) αν και υπήρξαν  τρία στρατιωτικά πραξικοπήματα ( 27 Μαΐου 1960 , 12 Μαρτίου 1971και 12 Σεπ 1980 ) τέθηκαν οι βάσεις του πολιτικού Ισλάμ ,  διότι με το Σύνταγμα του 1961 επετράπη ξανά η ίδρυση και λειτουργία Ισλαμικών λυκείων και καταργήθηκαν  πολλές απαγορεύσεις σχετικά με τη θρησκεία . Ο λόγος που ώθησε το τότε κατεστημένο στην ενέργεια αυτή ήταν απλά η ανάγκη να χρησιμοποιήσει τη θρησκεία για να αντιμετωπίσει την άνοδο της αριστεράς και κυρίως του Κουμουνιστικού κόμματος . 

    Τη δεκαετία του  1960 εμφανίστηκε  η  ισλαμική οργάνωση  « Εθνική Άποψη –Milli Görüş) η οποία  με αρχηγό τον  ισλαμιστή   Ερμπακάν   ίδρυσε τρία ισλαμικά πολιτικά κόμματα[7] τα οποία πήραν μέρος στις εκλογές αλλά και τα τρία κλείστηκαν μετά από κάθε πραξικόπημα . Παράλληλα  η δυναμική αυτή οργάνωση   που έθεσε ως  στόχο  τη δημιουργία ισλαμικού κράτους , ίδρυσε συνδικαλιστικές οργανώσεις , εξέδωσε περιοδικά και  στήριξε  τις πολιτικές επιλογές του Ερμπακάν .[8]  Η εποχή του Οζάλ (1983-93) αποτέλεσε το  «εφαλτήριο» για την άνοδο στην εξουσία[9] του πολιτικού Ισλάμ , διότι έδωσε  ώθηση στα θρησκευτικά τάγματα, τα οποία ήταν απαραίτητα για την αντιμετώπιση πλην του κουμμουνισμού και του  αρχόμενου αυτονομιστικού κουρδικού κινήματος .   

       Το   «σιωπηλό» πραξικόπημα της 28 Φεβ 1997 και οι  μαζικές διώξεις  που ακολούθησαν , αντί να περιορίσουν  τη δυναμική ανόδου του πολιτικού Ισλάμ  του άνοιξαν  το δρόμο για την εξουσία  ,την  οποία κατέλαβε  το 2002  με το νέο κόμμα (Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης- AKP»  που προήλθε από τη διάσπαση του κόμματος του Ερμπακάν (Κόμμα Αρετής-FP) , την οποία διατηρεί μέχρι σήμερα .

    Μετά τον κατευθυνόμενο  αποκλεισμό του Στρατού από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων  , άρχισε το 2015 και  ολοκληρώθηκε το 2018  η  συγκέντρωση   όλων των   εξουσιών   στο πρόσωπο του προέδρου Ερντογάν. Στη συνέχεια το  AKP ,  σε συνεργασία με τους εθνικιστές ( MHP) ,   ξεκίνησε προσεκτικά   να «υποσκάπτει»  τα θεμέλια του κοσμικού κράτους , ακροβατώντας μεταξύ ανατολής και δύσης , «ονειροπολώντας» τη δόξα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και επιχειρώντας με την εμπλοκή στο πόλεμο της, Συρίας και την απειλή χρήσης βίας κατά των γειτονικών κρατών  να καταστήσει την Τουρκία «χωροφύλακα» της ευρύτερης περιοχής .

  Θρησκευτικά Τάγματα –Κοινότητες

     Τα  βασικότερα θρησκευτικά τάγματα που έδρασαν και δρουν στην Τουρκία αλλά και σε άλλες χώρες , κυρίως της Ευρώπης  όπου διαβιούν τούρκοι μετανάστες ,  ανήκουν στο Σουνιτικό δόγμα  και στο κλάδο  Hanefi . Υπάρχουν και μικρές κοινότητες Σιϊτών που όμως η δραστηριότητα τους είναι περιορισμένη αφού οι  πιστοί στο δόγμα αυτό στη γειτονική χώρα είναι μόνο 3 εκ περίπου το 4%  .  Τα δύο κυριότερα  θρησκευτικά τάγματα  του δόγματος Şunni στη  σημερινή Τουρκία είναι το τάγμα των Νακσιμπεντί ( Nakşibendi tarikatı) [10] και το τάγμα των Νουρτζού( Nurcu tarikatı) [11].

 

Κοινότητες  του Τάγματος Nakşibendi  :

      – İsmail Ağa cemaatı : Ιδρύθηκε το 1853 από τον ιμάμη Ισμαήλ Εφέντη  στην περιοχή Fatih ( παλιά Κωνσταντινούπολη ) κοντά στο ομώνυμο τζαμί . Θεωρείται από τις πιο εξτρεμιστικές κοινότητες και  έχει μετατρέψει την περιοχή σε ισλαμικό γκέτο[12] . Οι άντρες μέλη της κοινότητας  φέρουν λευκά σαρίκια , σαλβάρια και σκουλαρίκια και οι γυναίκες μαύρα καλύμματα ( çarşaf)  στο κεφάλι ,  διάκεινται  δε  εχθρικά προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο . Σημερινός αρχηγός είναι ο Mahmut Ustaosmanoğlu και απ’ αυτή την κοινότητα προήλθε ο αρχηγός της ισλαμικής εξτρεμιστικής οργάνωσης İBDA-C ( Ισλαμικό μέτωπο των μεγάλων επιδρομέων της Ανατολής) . Δραστηριοποιείται στο χώρο της  εκπαίδευσης ( σχολεία , φροντιστήρια κορανίου)  και στα μέσα ενημέρωσης (εκδόσεις – TV ).  Μέλη της κοινότητας ήταν  ο Turgut Ozal , ο  Necmettin Erbakan , ο πρώην πρόεδρος Abdüllah Gül  και ο σημερινός πρόεδρος της Τουρκίας Tayyip Erdoğan. Στις προεδρικές εκλογές στις 24 Ιουλίου 2018  η κοινότητα στήριξε την υποψηφιότητα του Ερντογάν .

 –Menzil cemaatı: Ιδρύθηκε το 1938 στο χωριό Menzil του Adiyaman από τον Muhammed Raşid Erol ,τον οποίο το 1993  διαδέχθηκε ο αδελφός του Abdülbaki Erol . Είναι η πολυπληθέστερη κοινότητα στην Τουρκία με την πλειοψηφία των μελών της σε Άγκυρα , Αφιόν , Ιζμίτ και Κωνσταντινούπολη . Ο όμιλος εταιρειών Semerkand Grubu ανήκει στην κοινότητα και δραστηριοποιείται στη υγεία και την εκπαίδευση . Το 2007 ίδρυσε την ένωση βιομηχάνων και βιοτεχνών με το όνομα ΤÜMSİAD( Tüm Sanayici ve İş Adamları Derneğı) . Μαζί με την κοινότητα İsmailağa ,  μετά από  την απόπειρα πραξικοπήματος και τις διώξεις κατά της κοινότητας Gülen , επανδρώνουν  σταδιακά με  μέλη τους τα υπουργεία εσωτερικών , δικαιοσύνης  και υγείας . Είχε και έχει  σχέσεις με τον ακροδεξιό χώρο και ιδιαίτερα με το κόμμα της  « Μεγάλης Ένωσης-Büyük Birlik Partisi-BBP) και τις εστίες των «Γκρίζων Λύκων- Ülkü Ocakları» .

–Süleymancılar cemaatı: Ιδρύθηκε το 1946 από τον Süleyman Hilmi Tunahan και δραστηριοποιήθηκε στο χώρο της θρησκευτικής εκπαίδευσης( φροντιστήρια κορανίου , Ισλαμικά Λύκεια ) .Σήμερα η κοινότητα διαθέτει πάνω από δύο χιλιάδες φροντιστήρια και οικοτροφεία ,  28 εταιρείες , 16 βακούφια και πάνω από 300 ισλαμικά κέντρα εκτός Τουρκίας κυρίως στην Ευρώπη . Την παρούσα περίοδο η κοινότητα έχει διασπαστεί  σε δυο κλάδους με αρχηγούς τα αδέλφια Beyazıt  και Ahmet Denizolgun.Παραδοσιακά στήριξε τα κεντροδεξιά  κόμματα αλλά στις τελευταίες εκλογές  δεν  εξέφρασε επίσημη άποψη .

–İşkender Paşa cemaatı : Ιδρύθηκε το 1887 στην Προύσα από τον Mehmet Zahit Kotku ,σημερινός αρχηγός είναι ο Nurettin Çosan  ο οποίος σπούδασε στη Νέα Υόρκη . Η κοινότητα διαχειρίζεται  βακούφια στο χώρο της υγείας και της εκπαίδευσης καθώς και την Server Holding , που δραστηριοποιείται στο εμπόριο και τα ταξιδιωτικά γραφεία . Πολιτικά στηρίζει  τα  ισλαμικά κόμματα  και στις τελευταίες εκλογές το  AKP

– Erenköy cemaatı : Ιδρύθηκε το 1892 στα Άδανα από τον  Mahmut Ramazanoğlu και το 1942  εμφανίστηκε στο προσκήνιο στο  χωριό Erenköy από τον  Osman Nuri Torbaş . Δραστηριοποιείται  στις εκδόσεις και το εμπόριο , στήριξε το τελευταίο κόμμα του Ερμπακάν(RP) και μετά το κόμμα του Ερντογάν (AKP) .

-Işıkçılar cemaatı : Ιδρύθηκε από τον Hüseyin Hilmi Işık ο οποίος ήταν απόφοιτος στρατιωτικού Λυκείου . Η κοινότητα δραστηριοποιείται  στις εκδόσεις και τα ΜΜΕ . Διαθέτει την εφημερίδα Türkiye και το κανάλι TGRT και την İhlas holding με πολλές εταιρείες . Σημερινός αρχηγός ο γαμπρός του ιδρυτή , Enver Ören ο οποίος  πρόσκειται στο κυβερνών κόμμα (AKP)  .

  Εκτός από τις παραπάνω κοινότητες υπάρχουν και άλλες μικρότερες που ανήκουν στο τάγμα των Nakşibendi ,το οποίο είναι το πολυπληθέστερο και δυναμικότερο . Μετά την απόπειρα  πραξικοπήματος   επηρεάζει  την πολιτική κατάσταση  και συνδράμει  στην προσπάθεια του κυβερνώντος κόμματος (AKP)  για τη δημιουργία  ενός  «ιδιότυπου ισλαμικού κράτους » .

Το δεύτερο σε ισχύ θρησκευτικό τάγμα  του Σουνιτικού δόγματος είναι οι οπαδοί του Beddiüzaman Said Nursi( Nurcular)  , ο οποίος στις αρχές του 20^ου αιώνα ίδρυσε την κίνηση του στο Bitlis της Ν. Α. Τουρκίας και άφησε παρακαταθήκη πάνω από 150 κείμενα ( Risale ) , που αποτελούν τη βάση της διδασκαλίας του . Τέλη της δεκαετίας του 1950 το τάγμα διασπάστηκε με βάση τον τρόπο  μελέτης  των κειμένων του ιδρυτή .[13] Ακολούθησαν και άλλες κατατμήσεις του τάγματος αλλά οι σπουδαιότεροι κλάδοι είναι η κίνηση «hizmet hareketi-κίνηση προσφοράς» του εξόριστου ιμάμη  στις ΗΠΑ  Fethullah Gülen και η ομάδα της «Νέας Ασίας- Yeni Asya Grubu» .

– Yeni Asya Grubu: Σημερινός αρχηγός είναι ο Mehmet Kutlular , η κοινότητα δραστηριοποιείται  στα ΜΜΕ  και    διαθέτει την εφημερίδα «Yeni Asya» . Παραδοσιακά στήριζε τα κόμματα του Ντεμιρέλ και στις τελευταίες εκλογές το Δημοκρατικό κόμμα( Demokrat Parti-DP)  το οποίο συμμετείχε στην «Εθνική Συμμαχία- Millet İttifakı» της αντιπολίτευσης  και για τούτο είναι στο στόχαστρο της κυβέρνησης .

-Ηizmet hareketi : Ο  Γκιουλέν( Gülen)  τη δεκαετία του 1960 ξεκίνησε    από υπάλληλος(ιμάμης ) στη Σμύρνη  και έφτιαξε μια τεράστια αυτοκρατορία (σχολεία , οικοτροφεία , πανεπιστήμια , εκδόσεις , εφημερίδες , περιοδικά , ηλεκτρονικά ΜΜΕ , τράπεζες κλπ) στην Τουρκία  με παραρτήματα  στις τουρκόφωνες δημοκρατίες , Ευρώπη , Αφρική , Ασία  και ΗΠΑ . Συνεργάστηκε τις δεκαετίες 1970-80 με το κράτος και το Εθνικιστικό κόμμα (MHP) για την καταπολέμηση της ανόδου της αριστεράς και του κουρδικού αυτονομιστικού κινήματος . Η  οργάνωση σε σχέση με τις άλλες κοινότητες έμεινε αλώβητη από τις διώξεις του  «σιωπηλού» πραξικοπήματος  της 28 Φεβ 1997 και από τότε άρχισε να κυριαρχεί εκτοπίζοντας την «Milli Görüş» .Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 ξεκίνησε  να διεισδύει στην αστυνομία , ασφάλεια , δικαιοσύνη και γιγαντώθηκε αρχές της νέας χιλιετίας [14] «αγκαλιάζοντας»  το ανερχόμενο κόμμα το AKP. Ο Ερντογάν στηρίχθηκε στην κοινότητα και τις διασυνδέσεις της στη δικαιοσύνη και την αστυνομία για να περιορίσει το στράτευμα στα στρατόπεδα . Από το 2013[15] στην προσπάθεια για τον απόλυτο έλεγχο του κράτους  οι σχέσεις τους κλονίστηκαν   και έφτασαν  στη πλήρη  ρήξη   με το  «αποτυχημένο πραξικόπημα» της 15 Ιουλ2016  το οποίο έδωσε την ευκαιρία στον Ερντογάν  να χαρακτηρίσει την κοινότητα «τρομοκρατική οργάνωση» και  να αρχίσει τη ριζική εξόντωση της   εντός και εκτός Τουρκίας .

 

Συνολικά στην Τουρκία υπάρχουν πάνω από 30 θρησκευτικά τάγματα με 400 περίπου υποδιαιρέσεις , παραπάνω αναφέρθηκαν τα βασικότερα και τα οποία έπαιξαν και συνεχίζουν να παίζουν σημαντικό ρόλο στην επικράτηση του πολιτικού Ισλάμ[16] στη γειτονική χώρα .

 

Συμπεράσματα 

   Τα τάγματα και οι κοινότητες αναγκαστικά  ακολουθούν και στηρίζουν πολιτικά το πρόγραμμα του προέδρου Ερντογάν  αφού έλαβαν και λαμβάνουν από τις κυβερνήσεις του στήριξη  , με παροχή οικοπέδων , διαγωνισμών στους δήμους , συμμετοχή σε προγράμματα εκπαίδευσης κλπ . Υπάρχει όμως μια βασική διαφορά όλα γίνονται κάτω από τον έλεγχο της «Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων –Diyanet İşleri Başkanlığı» και της προεδρίας . Εμπλεκόμενα με την εκάστοτε εξουσία και ιδιαίτερα από το 2002 με το AKP   απέκλιναν της θρησκευτικής τους  αποστολής , εξαγοράζοντας τη στήριξη προς τις κυβερνήσεις του Ερντογάν  με πολυποίκιλες κυβερνητικές παροχές . Δηλαδή αντί να δημιουργήσουν μία «ενάρετη κοινωνία» βυθίστηκαν στη διαφθορά   και    στον εξτρεμισμό.[17]

   Μετά τις προεδρικές εκλογές του 2018 και την αλλοτρίωση υπέρ της προεδρίας των αρμοδιοτήτων της Βουλής και του υπουργικού συμβουλίου  το AKP , με την τραυματική εμπειρία του «αποτυχημένου πραξικοπήματος» ,  την στήριξη των εθνικιστών( MHP) και την αρωγή σχεδόν του συνόλου  των θρησκευτικών ταγμάτων και κοινοτήτων  προχωρά για τη δημιουργία ενός «ιδιότυπου ισλαμικού κράτους» [18] με τις δύο όψεις του Ιανού .

Η  μία  κοιτάει προς τη Δύση απ’ όπου αναμένει κεφάλαια και  στήριξη για να ξεπεράσει  την οικονομική κρίση και η άλλη προς την Ανατολή  όπου προσπαθεί να καθιερωθεί  ο τούρκος πρόεδρος  ως «προστάτης-χαλίφης» των μουσουλμάνων , να ωφεληθεί η Τουρκία   από τον «πόλεμο των αγωγών» ,  με την εμπλοκή  δε  των ΤΕΔ στον  πόλεμο της Συρίας να αποτρέψει τα όποια σχέδια για δημιουργία κουρδικής κρατικής οντότητας  εκτός των τουρκικών συνόρων και να παίξει κάποιο ρόλο στην μετά τον πόλεμο εποχή.

Τα οποία σχέδια του πολιτικού  Ισλάμ στην Τουρκία προϋποθέτουν την  απόκτηση της δυνατότητας ελέγχου των Ενόπλων  δυνάμεων , το προπύργιο του «λαϊκού κράτους», το οποίο υπέστη μεγάλη φθορά κατά το «αποτυχημένο πραξικόπημα» . Πρώτο βήμα είναι απόκτηση  του ελέγχου στην εκπαίδευση των στελεχών . Έκλεισαν  τα στρατιωτικά λύκεια  , οι απόφοιτοι των Ισλαμικών λυκείων απέκτησαν το δικαίωμα εισόδου στις    παραγωγικές σχολές αξιωματικών και υπαξιωματικών , οι οποίες  τέθηκαν κάτω από την «ομπρέλα» του Πανεπιστημίου Εθνικής Άμυνας ( Milli Savunma Üniversitesi) υπό τον έλεγχο του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας . [19]

  Βαδίζοντας προς τις  τοπικές εκλογές της 31 Μαρτίου 2019  ο Ερντογάν γνώριζε  το σημαντικό ρόλο που παίζουν οι δήμοι (λόγω των διευρυμένων αρμοδιοτήτων τους ) για τη διατήρηση της εκλογικής πελατείας, που είναι απαραίτητη για τα σχέδια του  και για τούτο έχει  αναλάβει προσωπικά όλο το βάρος της προεκλογικής εκστρατείας του κόμματός του σε συνεργασία με τους εθνικιστές .Παράλληλα ετοιμαζόταν για νέα πολεμική επιχείρηση στην Συρία  πιθανόν  παραμονές των εκλογών . Η  πρακτική αυτή,  που την  ακολουθεί πιστά από τις εκλογές του Νοε 2015 και η οποία του φέρνει αποτελέσματα , αποσκοπεί αφενός στην  εσωτερική κατανάλωση και αφετέρου στην   αδρανοποίηση   της αντιπολίτευσης που αναγκαστικά την «παρασέρνει» στην  εθνικιστική έξαρση .

 

Δεν ήταν τυχαία και η  επιλογή της ημερομηνίας των τοπικών εκλογών . Η  31 Μαρτίου είναι συμβολική ημέρα  για  τους θιασώτες της «Οθωμανικής δόξας» ,  διότι το 1909  εκδηλώθηκε στην Κωνσταντινούπολη ,   από τη μεριά του Σουλτάνου Abdülhamit Β’ με την υποστήριξη , των μαθητών των ιεροδιδασκαλείων ,  των μελών των θρησκευτικών  ταγμάτων και της προσωπικής του φρουράς ,  αντεπανάσταση κατά των Νεότουρκων  που όμως πνίγηκε στο αίμα .

Στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου 2019, το κόμμα του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, AKP, έχασε τον έλεγχο στις τρεις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας μετά από μία από μία πολύ στενή αναμέτρηση.

Η ήττα του Ερντογάν αναμένεται να προκαλέσει ανακατατάξεις στα υψηλότερα κλιμάκια της κυβέρνησης, θαυπάρξουν αλλαγές στον στενό κύκλο του Ερντογάν και στο υπουργικό συμβούλιο και το ίδιο προδικάζουν οι αγορές οι οποίες αναμένουν να υπάρξουν αλλαγές στο υπουργικό συμβούλιο.

Μπορεί η αντιπολίτεσυν να κέρδισε σε επίπεδο μεγάλων αλλά συγκεντρωτικά η πτώση των ψήφων του ΑΚΡ είναι περίπου στα επίπεδα των εκλογών του 2015, γεγονός που ανάγκασε τότε τον τούρκο Πρόεδρο να κάνει στροφή και να εναγκαλιισθεί τους εθνικιστές απορίπτοτντας τα σχέδια για ειρηνική επίλυση του κουρδικού μέσω κάποιας παροχής ελευθεριών.

Εκ των ανωτέρω, σε συνδυασμό με τις νεώτερες εξελίξεις,ο Ρ. Τ. Ερντογάν οδηγείται:

 

1. Στην επανίδρυση μέσω μιας δομικής εκκαθάρισης του κόμματός του, με το φόβο ενός νέου ισλαμικού κόμματος (όπως αυτό που φαίνεται να ετοιμάζουν οι Νταβούτογλου-Γκιουλ) που θα υποστηρίζει την επαναφορά στην κοινοβουλευτική δημοκρατία

2. Στην αναζήτηση νέου συνεργάτης για τις μελλοντικές προεδρικές εκλογές

3. Στην επαναπροσέγγιση με τους Κούρδους (αναμένεται η μορφή που θα λάβει αυτή )

4. Στη διατήρηση των εμμονικών επιλογών του στην εξωτερική πολιτική με παράλληλη αναζήτηση διεξόδου με ΗΠΑ (S-400, F-35, Συριακό Ζήτημα) και κυρίως στο θέμα της επιβολής ποινών για το σπάσιμο του εμπάργκο στο Ιράν (με αποφυγή εμπλοκής της οικογένειας)

5. Στην συνέχιση επιθετικής πολιτικής κατά Ελλάδας και Κύπρου καθώς μόνον από εκεί μπορεί να βρει απορροφοτήρα των κραδασμώνπου θα του εξασφαλίσει “κέρδη” στα άλλα θέματα.

 

Μένει να δούμε αν ο «σύγχρονος σουλτάνος» της Τουρκίας και θαυμαστής του Abdülhamit B’ θα ολοκληρώσει τα σχέδια του  , που στοχεύουν , με τη συμπλήρωση το 2023 ενός αιώνα ζωής της σύγχρονης τουρκικής δημοκρατίας  στη μετατροπή της σ’ένα «ιδιότυπο ισλαμικό κράτος»  χωρίς να κόψει τους δεσμούς με τη Δύση (ΝΑΤΟ , σχέσεις με Ε.Ε.)  Αν τούτο επιτευχθεί τότε απερίφραστα θα μπορούμε να πούμε ότι το «πολιτικό Ισλάμ» πήρε την εκδίκηση του από τους Κεμαλιστές  . Τούτο εγκυμονεί κινδύνους για την ασφάλεια της ευρύτερης περιοχής  , διότι  η αναθεωρητική πολιτική που ακολουθεί ο Ερντογάν  στοχεύει μεταξύ των άλλων και   στην αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάνης[20] ,  με την οποία  επήλθε η ειρήνη στην  περιοχή και δημιουργήθηκαν κρατικές οντότητες μεταξύ αυτών και η Τουρκική Δημοκρατία .       

 

Το κείμενο στην αρχική του μορφή δημοσιεύθηκε στην Στρατιωτική Επιθεώρηση «ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ», τ. 129, Ιανουάριος-Μάρτιος 2019.  Ο κ. Στρατής  Χαραλάμπους  είναι Αντγος(ΠΒ) ε.α.

 

 

 Βιβλιογραφία-Πηγές

Zeki Pakalın , Λεξικό Οθωμανικών όρων  , τόμος 3^ος .

 Faik Bulut , Ισλαμικές Οργανώσεις , Κωνσταντινούπολη 1994 .

 Mustafa Sönmez , AKP-Cemaat , Κωνσταντινούπολη 2014 .

 Başrı Canpolat , Τα θρησκευτικά ρεύματα και οι κοινότητες στην Τουρκία (διατριβή) ,     Πανεπιστήμιο Μαρμαρά 2010 .

 Περιοδικό « Ακαδημαϊκές Ευαισθησίες» τόμος 2^ος , τεύχος 3^ο 2015 .

 Ηλεκτρονικά ΜΜΕ στην Τουρκία .

 

 

 

 

[1] Mahmut Akpınar ,  άρθρο της 3 Μαΐου 2017 στην ιστοσελίδα www.tr724.com

[2] Zeki Pakalın , Λεξικό Οθωμανικών όρων τόμος 3^ος , σελ. 400-409 . Ταρικάτ (tarikat) είναι ο δρόμος , ο τρόπος ζωής και η πορεία για να φτάσει ένας πιστός στον Αλλάχ . Κοινότητα ( cemaat) είναι ομάδα πιστών που τα μέλη της συνδέονται μεταξύ τους θρησκευτικά ( του ιδίου δόγματος )  ,  έχουν κοινά έθιμα και οργανώνονται βάσει συγγένειας , γειτνίασης και εντοπιότητας .  

[3] Στη συνέχεια το Σουνιτικό δόγμα διασπάστηκε σε Hanefilik , Hambelilik , Malikilik και Şafiilik , ενώ το Σιιτικό σε Caferilik , Zeydilik , İsmailiye και İmamilik . Η βασική διαφορά των δύο δογμάτων είναι στον αριθμό των ιμάμηδων (προφητών) που  εμφανίστηκαν  πριν τον Προφήτη . Οι Σουνίτες  έχουν έξι ενώ οι Σιίτες 12 , ο δε δωδέκατος ιμάμης δεν έχει έλθει ακόμη και ονομάζεται Μehdi( Σωτήρας) .

[4] Ο Μυστικισμός αναφέρεται στην άρνηση από ένα πιστό  των εγκόσμιων και εφήμερων πραγμάτων και η αφιέρωση του στον Αλλάχ , οπότε γίνεται και πλήρες μέλος του τάγματος ,  αφού έχει υποστεί σκληρή δοκιμασία ( όπως ο δόκιμος μοναχός στο Χριστιανισμό) .

[5] Πράγματι το Σύνταγμα παραχωρήθηκε από το Σουλτάνο Αβδούλχαμίτ Β’ στις 22 Νοεμβρίου 1976 (I. Meşrütiyet ) και ανεστάλη η ισχύς του  αμέσως την επόμενη χρονιά με την έναρξη του πολέμου με τη Ρωσία .

[6] Resul  Türk , Οι δραστηριότητες Οργάνωσης του Πολιτικού Ισλάμ στην Τουρκία , περιοδικό « Ακαδημαϊκές Ευαισθησίες – Akademik Hassayitler Dergisi» 2015 τόμος 2^ος ,τεύχος 3^ο .

[7] Ιδρύθηκαν  τα κόμματα «Εθνικής Τάξης-Milli Nizam Partisi-MNP» , «Εθνικής Σωτηρίας- Milli Selamet Partisi MSP» και «Κόμμα Ευημερίας- Refah Partisi-RP) . To  MSP συμμετείχε στην κυβέρνηση Ετζεβίτ  που πραγματοποίησε  το 1974 την εισβολή στην Κύπρο.

[8] Το 1970  ίδρυσε την εργατική συνδικαλιστική οργάνωση HAK-İŞ , το 1990  το σύνδεσμο ανεξάρτητων βιομηχάνων ( MÜSİAD) ( όλες οι επιχειρήσεις ανήκουν σε κοινότητες του τάγματος Nakşibendi)  ,  την  Ένωση Δικηγόρων ( HUDER) , 76 Βακούφια και 183 Ενώσεις (Dernek)  .

[9] Κυβέρνηση συνεργασίας Τσιλέρ –Ερμπακάν με πρωθυπουργό τον  ισλαμιστή  ηγέτη .

[10] Başrı Canpolat , Τα θρησκευτικά ρεύματα στην Τουρκία και οι Κοινότητες , Πανεπιστήμιο Μαρμαρά 2010 : Ιδρύθηκε  τον 14^ο αιώνα από τον Bahauddin Nakşibend el-Bağdadi  και διαδόθηκε στην Οθωμανική αυτοκρατορία τέλη 18^ου αιώνα  από τον Mevlana Halid b.Hüseyin el-Bağdadi .

[11] Ιδρύθηκε από το Said Nursi (1876-1960)  , κουρδικής καταγωγής στις αρχές του 20^ου αιώνα  , η θεωρία του τάγματος  στηρίζεται στα κείμενα (Risale) που έγραψε ο ιδρυτής .

[12] Faik Bulut , Ισλαμικές Οργανώσεις ( İslamci Örgütler) , Κωνσταντινούπολη 1994 , σελ.739 .

[13] Αυτοί που προτίμησαν την αραβική γραφή ονομάστηκαν «yazıcı-γραφιάδες» και οι την λατινική τουρκική  γραφή «okuyucu-μελετητές» .

[14] Το 2005 ίδρυσε την «Τουρκική Συνομοσπονδία Επιχειρηματιών και Βιομηχάνων- TUSKON» αποτελούμενη από 7 ομοσπονδίες με πάνω από 40 χλ μέλη .

[15] Müstafa Sönmez , AKP-Cemaat , Φεβ 2014 Κωνσταντινούπολη : Στις 17-25 Δεκ 2013 οι αστυνομικές αρχές και η δικαιοσύνη έκαναν έρευνα σε σπίτια υπουργών και του γιού του Ερντογάν  για ανεύρεση τεκμηρίων χρηματισμού . 

[16] Μustafa Sönmez , ό. π. Το 1973 το πολιτικό Ισλάμ με το MSP πήρε 11, 8% των ψήφων και έβγαλε 48 βουλευτές , την πρώτη φορά που κυβέρνησε με το RP πήρε 21,4% και 158 βουλευτές και με το AKP  το 2002 με 34,3 % έβγαλε  363 βουλευτές , το 2011 με 49,8 % έβγαλε 327 , τον Ιούνιο 2015 με 40,9 έβγαλε 258 βουλευτές και το Νοέμβριο του ίδιου έτους με 49.49% έβγαλε 317 βουλευτές . Στην πρώτη κυβέρνηση (58^η )  του AKP το Νοέμβριο του 2002 από τους 25 υπουργούς οι 19 ήταν μέλη των διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων . Σε έρευνα που έγινε ( εφημερίδα Milliyet) μετά τις εκλογές της 22 Ιουλίου 2007 σε σύνολο 350 βουλευτών του AKP το 80% ανήκαν σε κοινότητες του τάγματος Nakşibendi και προέρχονταν από την οργάνωση «Εθνική Άποψη» . Οι προερχόμενοι από τους  Nurcu το 2002 ήταν 16% επί του συνόλου των κυβερνητικών  βουλευτών και το 2011 έφτασαν στο 30%.

[17] Οι τούρκοι μαχητές του Ισλαμικού κράτους κατά πλειοψηφία προέρχονταν από τα θρησκευτικά τάγματα , ευνόητο είναι  ότι  δεν έχουν  ανακοινωθεί αριθμητικά στοιχεία .

[18]  Έχει προβλεφθεί  το 2019-20 να έχουν ολοκληρωθεί οι προπαρασκευαστικές εργασίες για την ίδρυση στην Άγκυρα του «Διεθνούς Ισλαμικού Πανεπιστημίου» , το οποίο θα παρέχει εκπαίδευση σε τρείς γλώσσες(αραβική , τουρκική και αγγλική) . Το ίδρυμα θα είναι υπό τη Διεύθυνση θρησκευτικών υποθέσεων η οποία πιθανόν να αλλάξει μορφή .  Επίσης σχεδιάζει την παροχή αρμοδιότητας τέλεσης γάμων στους μουφτήδες .

[19] Προεξάρχοντα ρόλο στο σχέδιο  ελέγχου του  σώματος των αξιωματικών των ΕΔ παίζουν δύο ενώσεις αποταχθέντων αξιωματικών και υπαξιωματικών με τη δικαιολογία της ισλαμικής συμπεριφοράς ( irtica) . Η πρώτη είναι η ASDER( Ένωση Υποστηρικτών της Δικαιοσύνης ) με επίτιμο πρόεδρο τον απόστρατο ταξίαρχο και σύμβουλο του Ερντογάν Adnan Tanrıverdi. Η  δεύτερη είναι η «Διεθνής Εταιρεία  Συμβούλων Ασφάλειας»   SADAT  με πρόεδρο τον προαναφερθέντα απόστρατο ταξίαρχο .

[20] Η  Τουρκία πιέζει για την κατάτμηση της Συρίας δηλαδή την  κατάργηση της Συνθήκης Sykes-Picot του Μαΐου 1916 , με την οποία η Αντάτ(Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία )  καθόρισε τις σφαίρες επιρροής ,  όταν θα  διαλυόταν η Οθωμανική αυτοκρατορία . Με τη συνθήκη αυτή  καθορίστηκαν  τα σημερινά σύνορα των κρατών της Συρίας και του Ιράκ και τα οποία  δημιουργήθηκαν με   τη Συνθήκη της Λωζάνης .