Ενα πανεπιστήμιο, δύο ιδιωτικές εταιρείες και ένας δήμος ένωσαν τις δυνάμεις τους, με στόχο την καταγραφή και προστασία του αστικού πρασίνου μιας πόλης με τη χρήση νέων τεχνολογιών. Η πόλη αυτή είναι η Θεσσαλονίκη, το ενδιαφέρον εγχείρημα βρίσκεται σε εξέλιξη και μέχρι στιγμής έχει οδηγήσει στην πλήρη αποτύπωση της κατάστασης περισσότερων των 41.000 δέντρων. Παράλληλα, δημιουργήθηκε ένας δίαυλος ηλεκτρονικής επικοινωνίας με τους δημότες, για θέματα πρασίνου.

Το πρόγραμμα ξεκίνησε στις αρχές του 2013 και βρίσκεται πλέον στην τελική ευθεία. Συμμετέχει το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο (Τμήμα Δασολογίας), οι εταιρείες «Τεχνοομοιόσταση» και «Υλωρική» και ο Δήμος Θεσσαλονίκης, και συγχρηματοδοτείται από τη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας, το ΕΣΠΑ (πρόγραμμα «Συνεργασία») και τις δύο ιδιωτικές εταιρείες. Το αντικείμενο είναι απλό αλλά ταυτόχρονα σύνθετο: πώς μπορεί να προσαρμοστεί μια πόλη στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής μέσω της αστικής βλάστησης. «Δημιουργήσαμε ένα ολοκληρωμένο πρότυπο σύστημα για τη διαχείριση της αστικής δασοπονίας», εξηγεί στην «Κ» ο συντονιστής του προγράμματος, Νίκος Γούναρης (δασολόγος στην εταιρεία «Τεχνοομοιόσταση»). «Ξεκινήσαμε με την απογραφή περίπου 41.000 θέσεων δέντρων σε δεντροστοιχίες στον δήμο, ενώ θα ακολουθήσουν τα δέντρα στα πάρκα».

Και η αλήθεια είναι ότι πιο λεπτομερής καταγραφή… δεν γίνεται. Για καθένα από τα 41.000 δέντρα καταγράφηκαν 106 διαφορετικά στοιχεία: από το είδος και την ηλικία έως το ύψος, την έκταση του φυλλώματος, τη θέση (με χρήση gps) και την κατάστασή τους. Επίσης, εκτιμήθηκε η οικονομική τους αξία, με τον συνυπολογισμό των φυσικών χαρακτηριστικών των δέντρων, του προσδόκιμου ζωής τους, της τιμής αγοράς (βάσει τιμολογίων του υπουργείου) και άλλα χαρακτηριστικά. Καθώς και η ικανότητα του κάθε δέντρου να συγκρατεί το διοξείδιο του άνθρακα.

«Επειδή ο όγκος των δεδομένων είναι τεράστιος, άρα αδύνατον να είναι χρηστικός “στο χαρτί”, δημιουργήσαμε μια εφαρμογή στην οποία αποθηκεύτηκαν όλα τα δεδομένα και οι φωτογραφίες των δέντρων. Ενώ παράλληλα δημιουργήσαμε μια βάση δεδομένων (στη διεύθυνση www.greentree.gr) στην οποία έχουν πρόσβαση οι υπάλληλοι του Δήμου Θεσσαλονίκης. Αλλά και οι πολίτες, που θέλουν να αναφέρουν κάποιο πρόβλημα.»

Ποια είναι όμως η σημερινή κατάσταση; Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του προγράμματος, στα πέντε δημοτικά διαμερίσματα του Δήμου Θεσσαλονίκης υπάρχουν 41.859 θέσεις δέντρων. Σε αυτές βρίσκονται 37.866 ζωντανά δέντρα, 1.251 νεκρά δέντρα, ενώ 2.742 δενδροδόχοι είναι κενές. Τα περισσότερα δέντρα είναι σοφόρες (5.812), ψευδοακακίες (4.779), σφενδάμια (3.628), λιγούστρα (2.883), κερλετέριες (2.346), πλατάνια (1.818), νεραντζιές (1.620), κελτίδες (1.056), φτελιές (969), λεύκες (840), ακακίες (817), ιβίσκοι (741), φράξοι (690) και ελιές (624). Σε άριστη κατάσταση βρίσκονται μόλις 5.497 δέντρα, ενώ σε χείριστη 3.417 δέντρα. Μάλιστα προτείνεται η αντικατάσταση 12.151 δέντρων.

Οσον αφορά τα πάρκα, συνολικά καταγράφηκαν 515 σε όλο τον Δήμο Θεσσαλονίκης (τα περισσότερα, 137, στο 5ο διαμέρισμα). Η έκταση των χώρων πρασίνου είναι 538.073 τετραγωνικά μέτρα και περιλαμβάνουν 11.528 δέντρα και 22.804 θάμνους. Η έκταση του χλοοτάπητα καταλαμβάνει μεγάλο μέρος τους, περί τα 298.800 τ.μ.

Οι μελετητές, πάντως, εκτιμούν ότι η γενική κατάσταση δεν είναι κακή. «Γενικά είναι καλύτερη από ό,τι περιμέναμε», λέει η δασολόγος Αιμιλία Κοντογιάννη, που συμμετείχε στην ομάδα του ΑΠΘ. «Υπάρχουν πολλές άδειες θέσεις δέντρων σε όλη την πόλη, οπότε με μια συντονισμένη παρέμβαση το πράσινο μπορεί να αυξηθεί εύκολα. Από οικολογική άποψη, υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση λίγων ειδών, δηλαδή θα ήταν καλύτερα να υπάρχει μεγαλύτερη ποικιλία. Επίσης κάποια είδη, ακατάλληλα για το κλίμα της πόλης ή τις αστικές συνθήκες, θα πρέπει να αντικατασταθούν: για παράδειγμα οι λεύκες είναι εύθραυστες και αρρωσταίνουν εύκολα. Φαίνεται ότι παλαιότερα τα κριτήρια για τις φυτεύσεις δεν ήταν αμιγώς επιστημονικά, καθώς επηρεάζονταν από τις “μόδες” κάθε περιόδου ή τα αποθέματα του δήμου σε δενδρύλλια».

Το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί με την απαρίθμηση προτάσεων για τη διαχείριση του αστικού πρασίνου. «Είναι επίσης πολύ σημαντικό οι πολίτες να αγκαλιάσουν την προσπάθεια και να βοηθούν με τις παρατηρήσεις τους το έργο των υπηρεσιών πρασίνου του δήμου», λέει ο κ. Γούναρης. «Ταυτόχρονα, οι υπηρεσίες του δήμου πρέπει να δουλέψουν πιο στρατηγικά, με προγραμματισμό. Είναι δύσκολο βέβαια αυτή την περίοδο».

Βασικός άξονας της στρατηγικής για πόλεις

Οι πόλεις ανά τον κόσμο αρχίζουν τα τελευταία χρόνια να εκπονούν σχέδια για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με τη NASA, εννέα στα δέκα θερμότερα καλοκαίρια καταγράφηκαν την τελευταία 15ετία (http://climate.nasa.gov), ενώ από έρευνα των Papakosta et al. (2013) προκύπτει ότι στη Θεσσαλονίκη η θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά 1,1 βαθμό τα τελευταία 30 χρόνια.

Οπως αναφέρουν οι ειδικοί του ΑΠΘ, η έννοια της προσαρμογής αναφέρεται στην προετοιμασία των πόλεων για την κλιματική αλλαγή, ενώ η αντιμετώπιση αναφέρεται στις δράσεις περιορισμού του προβλήματος και των επιπτώσεών του. Ακόμα και σε μικρούς χώρους πρασίνου, 1- 2 εκταρίων, η θερμοκρασία είναι μέχρι και 2 βαθμούς μικρότερη από ό,τι στις γύρω περιοχές. Ταυτόχρονα, η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής μπορεί να επιτευχθεί μέσω της απορρόφησης των αερίων του θερμοκηπίου –με το CO2 να έχει τον πρωταρχικό λόγο– και τα δέντρα να λειτουργούν ως δεξαμενές άνθρακα. Επιπλέον, όταν τα δέντρα τοποθετούνται κοντά στα κτίρια, οδηγούν σε μείωση της ενέργειας που καταναλώνεται για κτιριακή ψύξη και θέρμανση, μειώνοντας έτσι τις εκπομπές CO2, αναφέρει το ΑΠΘ.

Η αστική βλάστηση μέσα από τις φυσιολογικές της λειτουργίες μπορεί να παράσχει βοήθεια και ως εκ τούτου να θεωρηθεί βασικός άξονας κατά τον σχεδιασμό των στρατηγικών προσαρμογής των πόλεων στην κλιματική αλλαγή και άμβλυνσης του φαινομένου.

Πηγή: kathimerini.gr