Επιμέλεια Νίκος Αρβανίτης

Εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου του Πανελληνίου Συλλόγου Λογοπεδικών – Λογοθεραπευτών λάβαμε την ακόλουθη επιστολή και την δημοσιεύουμε προς ενημέρωση ΟΛΩΝ!

Καταρχάς, ας προσδιορίσουμε ποιες θεραπευτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνει ο όρος ειδική αγωγή. Πού ακριβώς εντάσσεται σε αυτήν η έννοια της λογοθεραπείας.

Ειδική αγωγή είναι όρος που χρησιμοποιείται  στον ΕΚΠΥ (Εθνικό Κανονισμό Παροχών Υγείας) για να περιγράψει τις Ειδικές Θεραπείες  που απευθύνονται σε παιδιά (προ-σχολικής και σχολικής ηλικίας), εφήβους καθώς και στους γονείς τους τα οποία παρουσιάζουν γλωσσική διαταραχή, μαθησιακή δυσκολία, νοητική υστέρηση, αισθητηριακή διαταραχή (βαρηκοΐα-κώφωση, μειωμένη όραση) ψυχική διαταραχή και κινητική δυσκολία. Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις  ορίζονται ως συνεδρίες Λογοθεραπείας, Εργοθεραπείας, Ειδικής Διαπαιδαγώγησης, Συμβουλευτικής, Ατομικής Ψυχοθεραπείας και Θεραπείας Συμπεριφοράς και πραγματοποιούνται από τους θεραπευτές αντίστοιχης ειδικότητας.

 Τι ακριβώς περιλαμβάνει η έννοια της λογοθεραπείας. Σε ποιους απευθύνεται. Σε αδρές γραμμές ποιο είναι το προφίλ του λογοθεραπευτή.

Λογοθεραπεία είναι η επιστήμη που ασχολείται με την πρόληψη, τη διάγνωση, την αξιολόγηση και τη θεραπευτική παρέμβαση των διαταραχών της επικοινωνίας, λεκτικής ή μη λεκτικής, του προφορικού ή του γραπτού λόγου. Απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες (παιδιά, εφήβους, ενήλικες, υπερήλικες), είναι ευρύτερα γνωστή όμως σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού για τη παρέμβαση σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας. Τα άτομα που δέχονται την λογοθεραπευτική παρέμβαση ανήκουν είτε σε ελάσσονες είτε σε μείζονες παθολογίες, ενδεικτικά να αναφέρω τραυλισμό, βαρηκοΐα, διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή/αυτισμός, ειδική γλωσσική διαταραχή, μαθησιακές δυσκολίες/δυσλεξία, σχιστίες, διαταραχές φωνής κτλ. Ο λογοθεραπευτής ή λογοπεδικός (ή άλλοι ταυτόσημοι όροι που χρησιμοποιούνται παγκοσμίως) εργάζεται είτε ως μισθωτός σε δημόσια ή ιδιωτικά πλαίσια (νοσοκομεία, κέντρα ψυχικής υγείας, σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής, ιδρύματα) είτε ως ιδιώτης που διαθέτει το δικό του κλινικό χώρο ή κέντρο ειδικών θεραπειών.

Η βασική ιδιαιτερότητα της λογοθεραπευτικής παρέμβασης έναντι άλλων παροχών υγείας.

Η λογοθεραπευτική παρέμβαση  δεν ολοκληρώνεται σε λίγες επισκέψεις, όπως π.χ. μία επίσκεψη σε έναν ειδικό γιατρό. Η διάρκεια της κυμαίνεται από μερικούς μήνες ή έχει μακρόχρονη διάρκεια, είναι επαναλαμβανόμενη σε συχνότητα, εξατομικευμένη ή ομαδική και σε αρκετές περιπτώσεις ολοκληρώνεται με πλήρη αποκατάσταση των δυσκολιών. Χαρακτηρίζεται από τον στενό δεσμό μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη ότι κατά το μεγαλύτερο μέρος της απευθύνεται σε παιδιά. Η διακοπή ή η απόκλιση στην τήρηση της θεραπευτικής συχνότητας μπορεί να οδηγήσει σε  αρνητικές συνέπειες τόσο στην αποτελεσματικότητα της θεραπείας όσο και σε δευτερογενή προβλήματα.

Πόσοι είναι οι ωφελούμενοι στην Ελλάδα – έστω εκτίμηση- και πόσοι εξ αυτών είναι παιδιά και έφηβοι. Υπάρχουν δομές του Δημοσίου ικανές να υποστηρίξουν τον αριθμό αυτό;

Βάση ερευνών σε χώρες που υπάρχει κρατική μέριμνα στο κομμάτι της  πρόληψης υπολογίζεται ότι οι ωφελούμενοι  και αποδέκτες των υπηρεσιών ειδικής αγωγής, τουλάχιστον σε ότι αφορά στα παιδιά, είναι περίπου 10% του προσχολικού και  7% του σχολικού πληθυσμού. Στη χώρα μας, παρόλο που υπάρχει αντίστοιχη ανάγκη, αυτή καλύπτεται σχεδόν εξ ολοκλήρου, σε ότι αφορά τουλάχιστον στην λογοθεραπεία, από τον ιδιωτικό τομέα. Υπάρχουν λίγοι λογοθεραπευτές που εργάζονται στο Υπουργείο Παιδείας και κάποιοι στο Υπουργείο Υγείας.

 Στο Υπουργείο Υγείας ο λογοθεραπευτής εργάζεται σε νοσοκομεία, κέντρα ψυχικής υγείας, ιατροπαιδαγωγικά κέντρα κ.α. ως μέλος της διεπιστημονικής ομάδας και παρέχει ΜΟΝΟ υπηρεσίες αξιολόγησης και διάγνωσης. Καμία  δομή του Υπουργείου Υγείας δεν παρέχει υπηρεσίες αποκατάστασης.

 Ο λογοθεραπευτής στο Υπουργείο Παιδείας εργάζεται ΜΟΝΟ σε κάποιες Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής και στα Κέντρα Διάγνωσης Διαφοροδιάγνωσης και Υποστήριξης και όχι στην γενική εκπαίδευση. Ο  ρόλος του σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία είναι ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ δηλ. υποστηρίζει την εκπαιδευτική διαδικασία και δεν δύναται να είναι θεραπευτικός. Ο αριθμός των εργαζόμενων ανέρχεται μόλις στους 100 συναδέλφους με μόνιμη σχέση εργασίας και αντίστοιχο αριθμό αναπληρωτών, οι οποίοι προσλαμβάνονται με καθυστέρηση κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.

Έτσι δεν υποστηρίζονται όλοι  οι μαθητές στις Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης και όσον αφορά  τους μαθητές της γενικής εκπαίδευση δεν υπάρχει καμία απολύτως πρόβλεψη για παρέμβαση στο χώρο του σχολείου.

 Είναι προφανές ότι το μεγαλύτερο βάρος της ειδικής αγωγής και ειδικότερα της λογοθεραπείας το επωμίζονται οι ιδιώτες, ενώ το κράτος εξοικονομεί μεγάλο μέρος των δαπανών που θα είχε αν διατηρούσε δημόσιες δομές που θα παρείχαν αυτού του είδους τις θεραπευτικές παρεμβάσεις, οι οποίες μάλιστα έχουν διάρκεια.

  Ποιος να γνωματεύει για την αναγκαιότητα της ειδικής αγωγής και πως έχει ακριβώς η διαδικασία.

Ο γονιός, ο δάσκαλος, ο παιδίατρος είναι οι πρώτοι που θα επισημάνουν μία δυσκολία. Διάγνωση του προβλήματος μπορεί να κάνει – και κάνει – και ο ίδιος ο λογοθεραπευτής που είναι ο πλέον αρμόδιος για τον ακριβή εντοπισμό της διαταραχής του λόγου και της επικοινωνίας. Σε περίπτωση όμως που θα χρειαστεί η δαπάνη αυτή να καλυφθεί από τα ταμεία των ασφαλισμένων τότε απαραίτητη είναι η διάγνωση από δημόσιο νοσοκομείο ή  Κέντρο Ψυχικής Υγείας ή Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο. Ο γονιός κλείνει ραντεβού (συνήθως με αναμονή μέχρι και 9 μηνών ίσως και περισσότερο)  για την αξιολόγηση του παιδιού και ο αρμόδιος συνήθως  ιατρός ή διεπιστημονική ομάδα  προβαίνει σε διάγνωση και εγκρίνει συγκεκριμένο αριθμό συνεδριών τον μήνα, για ορισμένη χρονική διάρκεια, συνήθως εξάμηνη ή ενός έτους. Ο λογοθεραπευτής που ο γονιός θα επιλέξει πραγματοποιεί τον αριθμό των συνεδριών που έχουν εγκριθεί από τον παραπάνω δημόσιο φορέα. Ο γονιός θα πρέπει να φροντίσει για την έγκαιρη ανανέωση της γνωμάτευσης, εφόσον  χρειάζεται.

 Ο ΕΟΠΥΥ αφήνει αιχμές για προκλητή ζήτηση στο πεδίο της ειδικής αγωγής. Ποια είναι η  θέση του ΠΣΛ σε αυτές τις αιτιάσεις. 

Το ΚΕΣΥ (Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας) με τις αποφάσεις του είχε ορίσει τον αριθμό των συνεδριών λογοθεραπείας και τη συχνότητά τους. Οι ειδικοί στις δημόσιες δομές γνωματεύουν βάση αυτών των αποφάσεων. Τίθεται θέμα αμφισβήτησης της επιστημονικής κατάρτισης των επιστημόνων που συμμετέχουν στην διεπιστημονική ομάδα; Πραγματικά, όταν το ίδιο το Δημόσιο δια των αρμοδίων ειδικών υπηρεσιών του που προαναφέρθηκαν αποφασίζει και εγκρίνει ποιες και πόσες θεραπείες θα κάνει ένα παιδί, είναι παντελώς άδικα και ανυποστήρικτα όσα έχουμε ακούσει να αναφέρονται για «προκλητή ζήτηση» στον χώρο της ειδικής αγωγής. Οι λογοθεραπευτές ιδιώτες  καλούνται να πραγματοποιήσουν τον αριθμό των συνεδριών που έχουν προεγκριθεί και βέβαια μόνο ο εγκεκριμένος αριθμός συνεδριών καλύπτεται. Συνεπώς είναι φαιδρό να εκτοξεύονται γενικά κατηγορίες προς άπαντες.

Ποιες είναι οι ειδικότητες των επιστημόνων που ασχολούνται με την ειδική αγωγή. Πόσοι είναι στην Ελλάδα οι επιστήμονες της ειδικής αγωγής. Γιατί υπάρχουν επτά διαφορετικοί φορείς που εκπροσωπούν τους επαγγελματίες στον χώρο της ειδικής αγωγής.

Πέραν των λογοθεραπευτών, μιλάμε για εργοθεραπευτές, ψυχολόγους, ψυχιάτρους παιδιών-εφήβων και παιδιατρικούς φυσικοθεραπευτές. Καθόσον αφορά τους λογοθεραπευτές, μιλάμε για 2000 τουλάχιστον συναδέλφους, ενώ το σύνολο των ειδικών που ασχολούνται με την ειδική αγωγή με έναν πρόχειρο υπολογισμό θα πρέπει να υπερβαίνει τους 5000. Τώρα για τους φορείς που ρωτάτε, όταν μιλάμε για τόσο διαφορετικές ειδικότητες και κατηγορίες επαγγελματιών (άλλες σπουδές, άλλο αντικείμενο) είναι απόλυτα φυσικό να έχουν άλλο Σύλλογο οι εργοθεραπευτές, άλλον οι λογοθεραπευτές κ.ο.κ. Καθόσον αφορά τους συλλόγους λογοθεραπευτών, που με αφορά, θα πρέπει να πω ότι στην Ελλάδα έχει γίνει ένας τεράστιος αγώνας καθιέρωσης της επιστήμης και του επαγγέλματος που χρονολογείται από τις αρχές της δεκαετίας του 1980.

Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Λογοθεραπευτών π.χ., που είναι ο αρχαιότερος σύλλογος, ιδρύθηκε από επιστήμονες που σπούδασαν στο εξωτερικό, καθώς δεν υπήρχε και δεν υπάρχει ακόμα στη χώρα πανεπιστημιακή σχολή. Μόλις το 1996 ιδρύθηκε το ΤΕΙ Λογοθεραπείας, που πλέον ανήκει στην ανώτατη εκπαίδευση, οπότε ήταν φυσικό να συσταθεί σύλλογος από τους αποφοίτους των ΤΕΙ κ.ο.κ. Οι σύλλογοι αυτοί δεν είναι ούτε ΝΠΔΔ ούτε συνδικαλιστικά σωματεία, έχουν σκοπούς επιστημονικούς και υποστήριξης του επαγγέλματος. Άλλωστε η δημιουργία ενός και μόνον συλλόγου θα πρέπει να έχει τα εχέγγυα ενός ΝΠΔΔ που βέβαια μόνο το κράτος μπορεί να συστήσει. Πάντως, οφείλω να πω ότι η στάση των διαφορετικών συλλόγων λογοθεραπευτών είναι ενιαία πάνω στο θέμα που τώρα μας απασχολεί, οπότε δεν θεωρώ ότι δυσκολεύει σε κάτι η διαπραγμάτευση από αυτή την πολυφωνία.

Ποιες είναι οι αλλαγές που προωθεί το υπουργείο Υγείας και ο ΕΟΠΥΥ στον κλάδο της ειδικής αγωγής και ποιες οι διαφορές μεταξύ ισχύοντος καθεστώτος στις συμβάσεις ειδικής αγωγής και αυτού που προωθείται.

Μέχρι σήμερα δεν υπήρχε καθεστώς συμβάσεων στην ειδική αγωγή. Λίγο πριν τα Χριστούγεννα με σχετικό νόμο, η σύναψη συμβάσεων του ΕΟΠΥΥ με τους παρόχους ειδικής αγωγής, κατ’ εφαρμογή των μνημονιακών διατάξεων περί υποχρεωτικών εκπτώσεων και μηχανισμού αυτόματης επιστροφής, τα γνωστά rebate και clawback, έγινε απαραίτητη προϋπόθεση για την κάλυψη δαπανών ειδικής αγωγής. Μέχρι πρότινος ο λογοθεραπευτής εξέδιδε παραστατικό προς τον γονέα για τη συνολική μηνιαία αμοιβή του, εισέπραττε αυτήν και στη συνέχεια ο γονέας κατέθετε στον ΕΟΠΥΥ το παραστατικό και έπαιρνε πίσω τα χρήματά του ή μέρος αυτών. Με το νέο σύστημα, το οποίο ανακοινώθηκε στους επαγγελματίες αιφνιδιαστικά μία μέρα πριν την ημερομηνία έκδοσης του νόμου ως εφαρμοστέο μάλιστα από 1.1.2017, η δαπάνη θα καλύπτεται μόνο για τους συμβεβλημένους λογοθεραπευτές, οι οποίοι θα εισπράττουν την αμοιβή τους απευθείας από τον ΕΟΠΥΥ εντός 90 ημερών από την κατάθεση των δικαιολογητικών, η οποία γίνεται εντός 20 ημερών από το κλείσιμο του μήνα. Δηλαδή η καθυστέρηση πληρωμής των επαγγελματιών, στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να φτάνει σχεδόν τους 5 μήνες, το δε ποσό θα έχει άγνωστο ποιες περικοπές. Η επιλογή του θεραπευτή από τον εξυπηρετούμενο θα γίνεται πλέον μόνο μεταξύ των συμβεβλημένων.

   Υπάρχουν νομικά και θεσμικά προβλήματα στις συμβάσεις που καλούνται οι λογοθεραπευτές να υπογράψουν με τον ΕΟΠΥΥ;

 Στα πλαίσια της κοινής λογικής  μία σύμβαση δεν μπορεί να λειτουργεί μόνον υπέρ του ενός ούτε να είναι «εν λευκώ». Ζητείται από τους λογοθεραπευτές να υπογράψουν χωρίς  μέσα στη σύμβαση να ορίζεται ούτε καν η τιμή της συνεδρίας. Ποια σύμβαση δεν ορίζει αμοιβή; Ως αμοιβή ορίζουν αυτήν που εκάστοτε προβλέπεται από τον Κανονισμό του ΕΟΠΥΥ. Ο ισχύον Κανονισμός είναι γνωστός, όχι όμως η τροποποίηση αυτού, η οποία ετοιμάζεται και θα εκδοθεί αμέσως μετά… Δεν υπάρχει υπουργική απόφαση για το ποσοστό έκπτωσης επί του «τζίρου», για το rebate, δηλαδή, η οποία θα εκδοθεί επίσης μετά... Δεν είναι γνωστό πώς θα διαμορφωθούν τα επιτρεπόμενα όρια δαπανών και ο προϋπολογισμός του κλάδου που όμως θα καθορίσει ποιο ποσό από αυτό που εισέπραξε ο λογοθεραπευτής ή θα εισπράξει καλείται να επιστρέψει ή να συμψηφίσει (ίσον «κούρεμα»). Δεν είναι γνωστές οι προϋποθέσεις λήψης αδείας λειτουργίας των γραφείων των λογοθεραπευτών που  καθυστερούν να θεσπίσουν, οι οποίες και αυτές θα εκδοθούν μετά… Και βέβαια, ουδεμία συνέπεια προβλέπεται για τον ΕΟΠΥΥ αν π.χ. δεν εξοφλήσει εμπροθέσμως, ούτε ποινική ρήτρα, ούτε προσαύξηση. Ο λογοθεραπευτής θα πρέπει να πληρώσει δικηγόρο για να διεκδικήσει τα νόμιμα.  Αλλά δεν είναι μόνο οικονομικά τα θέματα.

Οι ιθύνοντες κατήρτισαν μια σύμβαση χωρίς να έχουν την παραμικρή γνώση της πραγματικότητας της άσκησης του επαγγέλματος του λογοθεραπευτή. Ούτε ένας ειδικός δεν περιλαμβάνεται στην περίφημη Επιτροπή Διαπραγμάτευσης. Καταργείται το θεραπευτικό πλαίσιο και γίνεται έκπτωση στο θεραπευτικό έργο, ισοπεδώνονται οι εξειδικεύσεις και  υπάρχουν πολλές στον κλάδο. π.χ. το παιδί με κοχλιακό εμφύτευμα για το οποίο το κράτος έχει πληρώσει  για την εμφύτευση 30.000 ευρώ  του οποίου ο γονιός αναγκάζεται να απευθυνθεί σε κάποιον που δεν έχει την εξειδίκευση; Πόσο αποτελεσματική θα ήταν μια τέτοια παρέμβαση; Επειδή η γκάμα των διαταραχών είναι μεγάλη όλοι οι λογοθεραπευτές δεν αναλαμβάνουν τα πάντα. Επίσης ποια θα είναι η αποτελεσματικότητα της θεραπείας από το λογοθεραπευτή που δεν έχει αναλάβει ποτέ περιστατικό π.χ. με αυτισμό  και  είναι υποχρεωμένος να δέχεται όλους τους ασφαλισμένους του ΕΟΠΥΥ;  Αυτά θα πρέπει να συζητηθούν με ανθρώπους που γνωρίζουν.

      ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΟΠΥΥ.

Ζητήσαμε και θα συνεχίσουμε να ζητάμε ουσιαστικό και όχι προσχηματικό διάλογο με όλα τα δεδομένα στο τραπέζι του διαλόγου. Αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσα σε μια μέρα. Στις συναντήσεις μας με τον ΕΟΠΥΥ από τις 21/12/2016 δεν λαμβάνουμε απαντήσεις στα καίρια ερωτήματα της δαπάνης, του προϋπολογισμού, του νέου κανονισμού παρά μόνο μας ζητείται να δεχθούμε τα πάντα και στην πορεία θα γίνουν οι αλλαγές…. Δυστυχώς φαίνεται ότι μοναδικό μέλημα είναι η περικοπή της δαπάνης και καμία εξασφάλιση της ποιότητας της παροχής. Την στιγμή που άλλες χώρες της Ευρώπης, λαμβάνοντας υπόψιν τις θέσεις των ειδικών, μιλούν με έρευνες και στοιχεία για την αποδοτική χρήση των δημόσιων πόρων σε σχέση με τα οφέλη της λογοθεραπευτικής παρέμβασης τα οποία εμφανίζονται καθολικά ως θετικά, να ξεπερνούν τη δαπάνη τους και να αποφέρουν οικονομικό μακροπρόθεσμο όφελος στα ταμεία των κρατών αυτών.

 Δυστυχώς φαίνεται η άγνοιά σας για το αντικείμενο της λογοθεραπείας. Λέτε πως θεωρείτε ανεπίτρεπτο το ποσό της δαπάνης για την ειδική αγωγή και το μειώνεται ΣΤΟ ΜΙΣΟ. Πόσο ανεπίτρεπτο όμως, μπορεί να θεωρηθεί για ένα πολιτισμένο κράτος η μη διασφάλιση της υγείας των παιδιών του; Σε πείσμα της εποχής που διανύουμε, ζητάμε να αφουγκραστείτε να προβλήματά μας, να δείτε πραγματικά και επί της ουσίας τι συμβαίνει. Δεν είμαστε «μαγαζάκι». Δεν εξυπηρετούμε μεγάλα συμφέροντα. Χρόνια παλεύουμε για την καθιέρωση του επαγγέλματός μας, για την ευαισθητοποίηση της πολιτείας στην επιστήμη μας. Σηκώνουμε το βάρος της ανυπαρξίας του κράτους στον τομέα αυτό. Ούτε εμείς, οι επαγγελματίες, ούτε πολύ περισσότερο ο ευάλωτος πληθυσμός που εξυπηρετούμε είμαστε αριθμοί, αλλά άνθρωποι. Δεν είμαστε εχθροί, αλλά συνοδοιπόροι. Δεν είμαστε το πρόβλημα, αλλά η λύση.

 Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η λύση των προβλημάτων μιας κοινωνίας εξαρτάται αποκλειστικά από την καλή επικοινωνία. Και η επικοινωνία επιτυγχάνεται κυρίως με τον λόγο. Ας ακούσετε κι εμάς ως λογο-θεραπευτές.

 Απαιτούμε:
•       παράταση στο ισχύον καθεστώς μέχρι την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων  για 6 τουλάχιστον μήνες για να μη διαταραχτεί η συνέχεια των θεραπευτικών προγραμμάτων των παιδιών και να μπορέσουμε να καταθέσουμε προτάσεις ανάλογες της σοβαρότητας αυτού που συμβαίνει

• να μη συρρικνωθεί ο προϋπολογισμός της Ειδικής Αγωγής στο μισό
• επίλυση  των  νομικών  και  θεσμικών  προβλημάτων των  συμβάσεων με στόχο την καθιέρωση ενός βιώσιμου και λειτουργικού συστήματος αποζημιώσεων.

Εκ μέρους των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του Πανελληνίου Συλλόγου Λογοπεδικών – Λογοθεραπευτών,

Ο πρόεδρος,

Βασίλης Μύρκος