Τη μείωση του πληθυσμού των καφέ αρκούδων έως και την πλήρη εξαφάνιση του είδους ζητεί η πλειονότητα των κατοίκων της Καστοριάς. Η εχθρική στάση των ανθρώπων απέναντι στο απειλούμενο είδος δεν είναι δύσκολο να εξηγηθεί, δείχνει όμως εξαιρετικά δύσκολο να ανατραπεί. Η περιβαλλοντική οργάνωση «Καλλιστώ» επιχείρησε με ένα κοινοτικό πρόγραμμα να βελτιώσει τη σχέση του ανθρώπου με την καφέ αρκούδα στην Καστοριά, προτείνοντας λύσεις για μια αρμονικότερη συμβίωση.

Το πρόγραμμα Life Arctos Kastoria πραγματοποιείται από το 2010 στην ακριτική Καστοριά, από την οργάνωση «Καλλιστώ», την Αναπτυξιακή Καστοριάς και την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Στο πλαίσιο του προγράμματος το 2014 πραγματοποιήθηκε έρευνα στους δήμους Καστοριάς, Αργους Ορεστικού και Νεστορίου σε δείγμα 500 ατόμων και τα αποτελέσματά του προκαλούν δυσάρεστη έκπληξη: σε ερώτηση για το τι πρέπει να γίνει με τον πληθυσμό της αρκούδας στην περιοχή, το 55,4% απάντησε ότι πρέπει να μειωθεί, το 14,8% να εξαφανισθεί, το 5,8% να αυξηθεί και 24% δήλωσε ότι δεν ξέρει/δεν απαντά. Το 42% των ερωτηθέντων στην έρευνα έχει υποστεί ζημιά από την αρκούδα, ενώ το 25,8% των ερωτηθέντων έχει δει αρκούδα τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο, το 28,4% μία φορά το εξάμηνο, το 12,2% μία φορά τον μήνα και ποτέ το 33,6%.

«Οι περισσότεροι προτιμούν να θανατώνονται οι αρκούδες ή… να προωθούνται στην Αλβανία, λες και τα άγρια ζώα περνούν από συνοριακούς σταθμούς» λέει στην «Κ» ο επικεφαλής του Life Arctos Kastoria και διευθυντής της οργάνωσης «Καλλιστώ», Σπύρος Ψαρούδας. «Οι αιτίες είναι πολλές. Κατ’ αρχάς η Καστοριά έχει παράδοση στην κτηνοτροφία αλλά και στη γουνεμπορία, οπότε η αντιμετώπιση των ζώων από τους ανθρώπους είναι διαφορετική. Επίσης, δεν έχουν γίνει συστηματικά προγράμματα ενημέρωσης στην περιοχή – ενδεικτικό της αντιμετώπισης θεμάτων περιβάλλοντος και φύσης στην περιοχή είναι ότι σε ολόκληρη την Καστοριά δεν υπάρχει ούτε μια περιοχή Natura, ακόμα και στον Γράμμο».

Το πρόγραμμα Life Arctos Kastoria, που ολοκληρώνεται τον Μάρτιο (και χρηματοδοτήθηκε από την Ε.Ε.), επιχείρησε για πρώτη φορά όχι μόνο να ενημερώσει τους κτηνοτρόφους και τους κατοίκους των περιοχών όπου ζει η καφέ αρκούδα για το απειλούμενο αυτό είδος, αλλά και να προωθήσει συγκεκριμένα μέτρα για ομαλή συνύπαρξη.

«Η πρώτη δράση αφορούσε τα τροχαία ατυχήματα. «Στην περιοχή της Καστοριάς το πρόβλημα είναι διπλό» λέει ο κ. Ψαρούδας. «Στις αρχές του 2009, πριν από τις εκλογές, δόθηκε στην κυκλοφορία ένα κομμάτι της Εγνατίας χωρίς να έχει δοθεί η πρέπουσα σημασία στο θέμα. Το ίδιο καλοκαίρι ξεκίνησαν τα ατυχήματα. Σκεφθείτε σε έναν δρόμο που οι οδηγοί κινούνται με 130-150 χλμ./ώρα να έρχονται ξαφνικά αντιμέτωποι με ένα ζώο 200 κιλών. Από θαύμα δεν σκοτώθηκαν άνθρωποι, ενώ από το 2009 έως το 2013 σκοτώνονταν 3-4 αρκούδες τον χρόνο, ένας αριθμός ιδιαίτερα σημαντικός αν σκεφθεί κανείς ότι ο πληθυσμός του είδους στην Καστοριά είναι μόλις 100 άτομα. Δεν υπήρχαν περιφράξεις στο δρόμο, δεν είχαν προβλεφθεί καθόλου διαβάσεις. Ο δρόμος λειτούργησε σαν “εμπόδιο” για την αρκούδα. Επειτα από πολλές πιέσεις, από πολλούς φορείς, αλλά κυρίως από την Ε.Ε. που είχε χρηματοδοτήσει την κατασκευή της Εγνατίας, τεκμηριώθηκε η ανάγκη τοποθέτησης φράκτη, εξασφαλίστηκαν κοινοτικοί πόροι και το έργο ολοκληρώθηκε το 2013. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 2014-2015 δεν είχαμε κανένα ατύχημα στην Καστοριά, στην Εγνατία ή τον κάθετο άξονά της».

Το δεύτερο βήμα αφορούσε την προστασία των κατοίκων των περιοχών όπου εμφανίζεται η αρκούδα. «Τα τελευταία χρόνια για μια σειρά από λόγους έχουν δημιουργηθεί συνθήκες εξοικείωσης του ζώου με τους ανθρώπους. Στα ορεινά, πολλοί ηλικιωμένοι έχουν στην αποθήκη τους 1-2 ζώα, που λειτουργούν σαν εύκολο θήραμα. Επιπλέον, οι αρκούδες έμαθαν να αναζητούν τροφή στους κάδους των σκουπιδιών. Ετσι, άρχισαν να μπαινοβγαίνουν στις κατοικημένες περιοχές. Το 2011 μάλιστα εθεάθη μια αρκούδα να κολυμπά στη λίμνη της Καστοριάς! Οι λύσεις που προωθήσαμε ήταν να μοιραστούν ηλεκτροφόροι φράκτες (που δεν σκοτώνουν την αρκούδα, αλλά τη διώχνουν) και να τοποθετηθούν κάδοι που δεν μπορούν να τους ανοίξουν οι αρκούδες. Αναλόγως, μεσολαβήσαμε στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ώστε να μοιραστούν τέτοιοι φράκτες και σε κτηνοτρόφους. Η σπουδαιότερη δράση όμως ήταν η δημιουργία ομάδων άμεσης επέμβασης, που έπαιρναν μέτρα αποτροπής. Μάλιστα οι άνθρωποι της “Καλλιστώ” εκπαίδευσαν το προσωπικό του δασαρχείου, αστυνομικούς και συνοριοφύλακες προκειμένου η δράση να συνεχιστεί». Τέλος, η «Καλλιστώ» δημιούργησε ένα δίκτυο ώστε να προμηθεύει σε κτηνοτρόφους εκπαιδευμένους σκύλους (ελληνικούς ποιμενικούς ή μολοσσούς της Ηπείρου). Προσπαθήσαμε με δράσεις ενημέρωσης να ενημερώσουμε τον κόσμο για την καφέ αρκούδα, να μειώσουμε την προκατάληψη. Πρέπει ο κόσμος να καταλάβει ότι, ακόμη κι αν η καφέ αρκούδα εξαφανιστεί, το κενό που θα δημιουργηθεί στη φύση δεν θα το καταλάβει κάποιος άλλος».