Συνέντευξη στη Δήμητρα Μαυρίδου

O αστυνόμος Χαρίτος, ο γνωστός ήρωας του Πέτρου Μάρκαρη, κουβαλάει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά του γνήσιου νεοέλληνα, που έχουμε μάθει να… μισούμε, φορτώνοντάς του τα δεινά αυτής της χώρας, αλλά ταυτόχρονα και να αγαπάμε, γιατί κατά βάθος ξέρουμε ότι είναι ένα κομμάτι του εαυτού μας. Στο τελευταίο του αστυνομικό μυθιστόρημα, τα «Ληξιπρόθεσμα δάνεια», που είναι και το πρώτο βιβλίο της «Τριλογίας της Κρίσης», ο αστυνόμος Χαρίτος προσπαθεί να εξιχνιάσει δολοφονίες τραπεζικών, ενώ ταυτόχρονα θίγονται επίκαιρα κοινωνικά ζητήματα, από την πρώτη κιόλας σελίδα:

«Τι είναι η ληστεία μιας τράπεζας μπροστά στην ίδρυση μιας τράπεζας»;

Μπέρτολτ Μπρέχτ, Η όπερα της πεντάρας

Στην συνέντευξη που ακολουθεί ο Πέτρος Μάρκαρης μιλάει για τους νεοέλληνες, για την οικονομική κρίση, για το πολιτικό σύστημα, για την μεγαλύτερη πληγή του σύγχρονου ανθρώπου και για την γραφή.

Γιατί έχετε επιλέξει να γράφετε αστυνομικά μυθιστορήματα;

Γιατί θεωρώ ότι το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι στις μέρες μας το κατάλληλο είδος για να ασχοληθεί ένας συγγραφέας με τα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα της εποχής του.

Πόσο συνέβαλαν προς αυτήν την κατεύθυνση οι λογοτεχνικές επιρροές σας; Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;

Οι αγαπημένοι μου συγγραφείς είναι πολλοί. Να τους απαριθμήσω μου είναι αδύνατο και λόγω χώρου, αλλά και λόγω δυσκολίας επιλογών. Δυο συγγραφείς με έσπρωξαν, ωστόσο, στο αστυνομικό μυθιστόρημα: ο Ζορζ Σιμενόν, ο οποίος μου έδειξε πώς να χειρίζομαι τους απλούς ανθρώπους, και ο Μανουέλ Βάσκεζ Μονταλμπάν, ο οποίος μου έμαθε πώς να εντάσσω τα πολιτικά θέματα στο αστυνομικό μυθιστόρημα.

Ο αστυνόμος Χαρίτος πώς ακριβώς δημιουργήθηκε; Έχει και δικά σας στοιχεία ή είναι προϊόν μυθοπλασίας; Ποια στοιχεία του πιστεύετε ότι είναι αυτά που τον κάνουν αγαπητό στους αναγνώστες; Ίσως, ο αυτοσαρκασμός του;

Ο Χαρίτος εμφανίσθηκε μια μέρα μπροστά μου, οικογενειακώς. Ήταν μια μικροαστική, ελληνική, οικογένεια, την οποία δεν ήξερα τι να την κάνω. Πέρασε κάποιος χρόνος, ώσπου να καταλάβω ότι ήταν αστυνομικός. Πιστεύω ότι η μικροαστική καταγωγή του, και ο μικροαστικός τρόπος ζωής του είναι που τον εξοικειώνουν τόσο γρήγορα με τους αναγνώστες. Είναι ένας απλός άνθρωπος, γκρινιάρης και όχι ιδιαίτερα ευφυής. Αλλά, έχει ένα δικό του ήθος, ένα πείσμα και το προτέρημα να σαρκάζει και να αυτοσαρκάζεται. Ίσως όμως να συντελεί και το γεγονός ότι ο Χαρίτος ανατρέπει το «αστυνομικό στερεότυπο» του μέσου Ελληνα.

«Τα ληξιπρόθεσμα δάνεια» αποτελούν τον πρώτο βιβλίο της τριλογίας της κρίσεως. Η κρίση στην Ελλάδα, σε τόσο μεγάλες διαστάσεις πιστεύετε ότι ήταν κάτι που μπορούσε να προβλεφθεί και ενδεχομένως να αποφευχθεί;

Θα μπορούσε, αλλά όχι στους τρεις μήνες πριν από την κρίση, όπως πιστεύουν πολλοί. Η κρίση που περνάμε είναι πρώτα κρίση πολιτική και δευτερευόντως κρίση οικονομική, με την έννοια ότι η οικονομική κρίση είναι αποτέλεσμα της κρίσης του πολιτικού συστήματος. Χρόνια τώρα παρακολουθούμε τη λειτουργία ενός πολιτικού γίγνεσθαι, το οποίο έχει φτάσει στα όρια του, χρόνια τώρα ζούμε σε μια χώρα όπου το μόνο κόστος που υπολογίζεται είναι το πολιτικό. Το παραγωγικό και το δανειακό κόστος δεν το υπολόγιζε κανείς, ούτε το κράτος, ούτε οι πολιτικοί, ούτε εμείς οι πολίτες. Συνεπώς, οι μεγάλες διαστάσεις της κρίσης δεν προκύπτουν αποκλειστικά από την οικονομική διάσταση της, αλλά από τις πολλαπλές, και κυρίως πολιτικές, συνισταμένες της.

Και τώρα τι γίνεται; Θα πιάσουμε πάτο και θα αναγεννηθούμε ή θα μείνουμε εκεί; Μήπως η οικονομική κρίση λειτουργήσει τελικά ως εφαλτήριο για να αναπροσδιορίσουμε τις αξίες μας ή μήπως όλη αυτή η αγανάκτηση θα οδηγήσει σε γενικευμένα φαινόμενα βίας;  

Ξέρετε αυτή τη θεωρία ότι «ο φοίνιξ εκ της τέφρας του αναγεννιέται» εγώ δεν την παίρνω στα σοβαρά. Η ιστορία μας διδάσκει ότι κατά κανόνα μας μένει η τέφρα χωρίς την αναγέννηση. Το ερώτημα τίθεται διαφορετικά: έχουμε τις δυνάμεις για μια καθολική αντίδραση απέναντι στις αγκυλώσεις και στις εύκολες λύσεις που μας οδήγησαν στο χείλος του γκρεμού; Φοβάμαι πολύ λιγότερο την έκρηξη βίας, απ’ ότι την κοινωνία των βολεψάκηδων που δημιουργήσαμε και για τη οποία όλοι είμαστε συνένοχοι. Να το πω κυνικά: υπάρχει τόση εκτεταμένη συνενοχή, που τα όρια της βίας είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένα.

Ένα άλλο σταθερό σημείο αναφοράς στα βιβλία σας, εκτός από τον κεντρικό ήρωα, είναι και η Αθήνα. Και παρόλο που ο αστυνόμος Χαρίτος δυσανασχετεί με την κίνηση στους δρόμους και τα διπλοπαρκαρισμένα αυτοκίνητα φαίνεται να υπάρχει μια αγάπη για την πόλη και το κέντρο της. Είναι και δική σας αυτή η… αγάπη;

Ναι, εκφράζει τη δική μου αγάπη όχι μόνο για την Αθήνα, αλλά γενικότερα για τις μεγαλουπόλεις. Εγώ λατρεύω τις μεγαλουπόλεις και το κέντρο τους. Μπορεί να δυσανασχετώ, να γκρινιάζω και να οργίζομαι, αλλά όλα αυτά είναι κατά μία έννοια τα ναζάκια του ερωτευμένου, γιατί μου είναι αδύνατο να ζήσω χωρίς τις μεγαλουπόλεις. Το όνειρο του να αποσυρθώ σε κάποιο χωριό και να καλλιεργώ το χωράφι του παππού μου δεν είναι για μένα.

Με αφορμή τις επικείμενες εκλογές, ποια στοιχεία θα αλλάζατε στην πόλη μας και ποια θα θέλατε να διατηρήσετε αν γινόσασταν δήμαρχος;

Γιατί ρωτάτε εμένα; Βλέπετε γύρω σας κανέναν πολιτικό ή υποψήφιο της τοπικής αυτοδιοίκησης να ασχολείται με την ποιότητα ζωής των πολιτών και με την ανθρώπινη διάσταση των πόλεων; Όλοι ασχολούνται με το ναι ή όχι στο μνημόνιο. Ότι, η Αθήνα και πολλές άλλες πόλεις προξενούν μια αίσθηση έντονης εγκατάλειψης, ότι οι Δήμοι έχουν ξεπεράσει το στάδιο της αποκομιδής σκουπιδιών και των σιδηροπασσάλων στα πεζοδρόμια να για να εμποδίζεται το παρκάρισμα, και χρειάζονται κοινωνική πολιτική και κοινωνικά πρόγράμματα, ότι με τον «Καλλικράτη» τίθενται επί τάπητος σοβαρότατα ζητήματα περιφερειακής ανάπτυξης, από τα οποία οι κάτοικοι των περιφερειών αυτών θα είναι άμεσα εξαρτημένοι, ποιους απασχολούν όλα αυτά; Κανέναν πολιτικό ανεξαρτήτως παρατάξεως, το βλέπετε. Σας παραπέμπω λοιπόν στο πέμπτο ερώτημα σας: Κατά τη γνώμη μου αυτό είναι ένα ξεκάθαρο δείγμα για το αν μπορούμε να βγούμε από την κρίση και να εγκαινιάσουμε μια νέα αφετηρία. Ο «Καλλικράτης» είναι μια νέα αφετηρία. Κοιτάξτε πώς τον αντιμετωπίζουμε.

Ισχύει κατά τη γνώμη σας η λαϊκή ρήση ότι «έχουμε τους πολιτικούς που μας αξίζουν»;

Όταν στα είκοσι τρία από τριάντα έξη χρόνια που διαρκεί η Μεταπολίτευση, η Ελλάδα κυβερνήθηκε από τους γόνους δυο πολιτικών οικογενειών, σε ένα καθεστώς θεσμικά κατοχυρωμένης δημοκρατίας, τότε η λαϊκή ρήση, δυστυχώς, επιβεβαιώνεται.

Ποια είναι η μεγαλύτερη «πληγή» του σύγχρονου ανθρώπου; Είναι άραγε η παγκοσμιοποίηση, είναι το τραπεζικό σύστημα, είναι η μοναξιά;    

Είναι η συστηματική απαξίωση ή/και κατεδάφιση, κάθε ονείρου, κάθε προοπτικής για το μέλλον, και κάθε ουτοπίας, που παρατηρείται σήμερα σε όλα τα κράτη του τέως «δυτικού κόσμου».

Και η γραφή τι πρεσβεύει για εσάς; Είναι ένα μέσο επικοινωνίας με τους άλλους ή μια καθαρά ατομική υπόθεση; Γράφετε για τον εαυτό σας ή για τους δυνητικούς αναγνώστες;    

Από τη στιγμή που γίνεσαι επαγγελματίας συγγραφέας, σταματάς να αναρωτιέσαι τι ρόλο παίζει η γραφή για σένα. Σηκώνεσαι το πρωί και κάθεσαι στο γραφείο σου, γιατί αυτό πρέπει να κάνεις, όπως κάθε επαγγελματίας, που ανοίγει το μαγαζί του ή πηγαίνει στο γραφείο του. Ερωτήσεις που αφορούν το ρόλο της γραφής για το συγγραφέα είναι κατάλοιπο ενός παρελθόντος, στο οποίο η συγγραφή ήταν πάρεργο και ο συγγραφέας ξέκλεβε χρόνο από την κύρια απασχόληση του για να γράψει. Αυτό ισχύει σήμερα όλο και λιγότερο. Από την άλλη, γράφεις γιατί έχεις μια ιδέα, η οποία σου αρέσει. Αν το μυθιστόρημα βγει καλό, θα βρει στην πορεία ένα αναγνωστικό κοινό. Αν θα είναι μικρό ή μεγάλο, αυτό δεν το ξέρουν ούτε ο συγγραφέας, ούτε ο εκδότης. Άλλοτε, έχεις μεγάλες προσδοκίες που δεν επαληθεύονται, και άλλοτε έχεις επιτυχία εκεί που δεν την περιμένεις.

Αν ο αστυνόμος Χαρίτος γύρναγε τον χρόνο πίσω θα γινόταν πάλι αστυνομικός; Αν ο Πέτρος Μάρκαρης γύρναγε πίσω τον χρόνο θα ξαναγινόταν συγγραφέας;  

Ο Χαρίτος δεν έγινε αστυνομικός από επιλογή, αλλά επειδή καταγόταν από μια φτωχή οικογένεια της υπαίθρου και ο πατέρας του ήταν ενωμοτάρχης. Συνεπώς, η μόνη προοπτική σπουδών ήταν γι’ αυτόν η σχολή της αστυνομίας. Όσο για μένα, πιστεύω ότι πάλι θα γινόμουν συγγραφέας. Είναι το μόνο πράγμα που αγάπησα στη ζωή μου, εκτός από την οικογένεια μου, και το μόνο που πιστεύω ότι μπορώ να κάνω καλά.

Τα «Ληξιπρόθεσμα δάνεια», κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης

(πηγή: www.bookpress.gr )