Γράφει η Ζαφειρούλα Δουδουλακάκη

Ένα θέμα που συχνά απασχολεί τους γονείς είναι το πότε θα μιλήσει το παιδί τους. Οι ανησυχίες ξεκινούν όταν το παιδί πλησιάζει την ηλικία των τριών ετών και παρόλα αυτά ο προφορικός λόγος είναι ανύπαρκτος ή αρκετά μειωμένος σε σύγκριση με τα συνομήλικα παιδιά.

Όπως προκύπτει από τη βιβλιογραφία και από τις πρόσφατες έρευνες το 4% των παιδιών παρουσιάζει καθυστερημένη ανάπτυξη του προφορικού λόγου. Αξίζει να αναφερθεί πως οι διαταραχές λόγου και ομιλίας εμφανίζονται συχνότερα στα αγοράκια απ’ ότι στα κοριτσάκια με αναλογία 3:1.

Για τα παιδιά η ακοή και η ομιλία αποτελούν σημαντικά εργαλεία μάθησης, Τα παιδιά μαθαίνουν να επικοινωνούν μιμούμενα τους ήχους που ακούνε. Αν πάσχουν από κάποιου βαθμού απώλεια ακοής που δεν έχει διαγνωστεί και θεραπευτεί τότε είναι πολύ πιθανό να παρουσιάσουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη της ομιλίας, προβλήματα συμπεριφοράς καθώς και μαθησιακές δυσκολίες. Όσο νωρίτερα προκύψει η βαρηκοΐα στο παιδί, τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η επίπτωση που αυτή θα έχει στην ανάπτυξη του λόγου.  Επιπλέον, όσο νωρίτερα διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί το πρόβλημα από τους ειδικούς τόσο μικρότερη θα είναι και η επίπτωση που αυτό θα έχει στην ανάπτυξη της ομιλίας στο παιδί.

Πως θα καταλάβω ότι το παιδί μου έχει πρόβλημα ακοής?

Απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:

Από τη γέννηση έως τους 4 μήνες

1. Το μωρό σας ξυπνάει από έντονους ήχους?
2. Πετάγεται όταν ακουστεί κάποιος δυνατός θόρυβος?
3. Ηρεμεί με το άκουσμα μιας οικείας φωνής?
4. Δείχνει να αντιδρά στη φωνή της μητέρας του?

Από τους 4 έως τους 9 μήνες

1. Γυρίζει τα μάτια προς την κατεύθυνση ενός οικείου ήχου?
2. Χαμογελάει όταν του μιλάτε?
3. Παίζει με κουδουνίστρες και άλλα παιχνίδια ήχου?
4. Διαφέρει το κλάμα του ανάλογα με τις ανάγκες του?
5. Φτιάχνει απλούς ήχους όπως μπα-μπα, εεε, ααα?

Από τους 9 έως τους 15 μήνες

1. Βγάζει πολλούς διαφορετικούς ήχους?
2. Γυρίζει όταν φωνάζετε το όνομα του?
3. Αντιδρά στην αλλαγή του τόνου της φωνής σας?
4. Λέει μαμά, μπαμπά?    
5. Καταλαβαίνει απλά ερωτήματα?
6. Επαναλαμβάνει ήχους που ακούει από εσάς?
7. Χρησιμοποιεί τη φωνή του για να τραβήξει την προσοχή σας?

Από τους 15 έως τους 24 μήνες

1. Δείχνει οικεία αντικείμενα όταν ακούει το όνομα τους?
2. Του αρέσει να ακούει ιστορίες, τραγούδια ή μουσική με ρυθμό?
3. Διεκπεραιώνει απλές εντολές?
4. Χρησιμοποιεί αρκετές διαφορετικές λέξεις?
5. Δείχνει μέρη του σώματος του όταν το ρωτάτε?
6. Μπορεί να ονοματίσει συνήθη αντικείμενα?
7. Βάζει δύο ή περισσότερες λέξεις μαζί?

2-3 ετών:

• η ομιλία του είναι περισσότερο κατανοητή από τους ξένους
• κατανοεί τις έννοιες όλα και πολλά
• ζητά τα αντικείμενα με το όνομα τους
• προσδιορίζει διάφορα μέρη του σώματος
• εκφράζει την ανάγκη του να πάει τουαλέτα
• απαντά σε απλές ερωτήσεις
• ακούει ιστορίες και τραγούδια
• χρησιμοποιεί προτάσεις με 3-4 λέξεις
• κάνει ερωτήσεις χρησιμοποιώντας 2 λέξεις
• αντιλαμβάνεται 500-900 λέξεις
• εκφραστικό λεξιλόγιο 50-250 λέξεις ή περισσότερες
• μιλάει δυνατά
• κάνει γραμματικά και συντακτικά λάθη
• παραλείπει ή αντικαθιστά κάποια φωνήματα όταν μιλάει

3-4 χρονών :

• ακολουθεί σύνθετες εντολές (2-3 μέρη)
• καταλαβαίνει αντίθετες έννοιες
• απαντά και κάνει απλές ερωτήσεις
• εκφράζει συναισθήματα
• χρησιμοποιεί προτάσεις με 4-6 λέξεις
• καταλαβαίνει 1200 – 2000 λέξεις
• εκφραστικό λεξιλόγιο 800 -1500 λέξεις
• καταληπτότητα ομιλίας 80%
• βελτιώνει τα συντακτικά και γραμματικά λάθη
• ψιθυρίζει
• χρησιμοποιεί σωστά τον πληθυντικό αριθμό, αντωνυμίες, χρόνους ρημάτων
• αντιλαμβάνεται τις έννοιες παρελθόν και μέλλον
• συμμετέχει σε συζητήσεις

Αν πιστεύετε  ότι το παιδί σας καθυστερεί αρκετά στην ανάπτυξη των ανωτέρω δεξιοτήτων αναλογικά με την ηλικία του καλό θα ήταν να υποβληθεί σε πλήρη Ωτορινολαρυγγολογικό έλεγχο και ο ειδικός Ωτορινολαρυγγολόγος να συστήσει περαιτέρω εξετάσεις προκειμένου να αποκλειστεί κάποια πιθανή βαρηκοΐα στο παιδί σας. Για να αναπτύξει πλήρως κατανοητή ομιλία το παιδί θα πρέπει και η ακοή του σε όλες τις συχνότητες να είναι φυσιολογική.  Η απώλεια ακοής μπορεί να επηρεάσει τη σωστή ανάπτυξη του λόγου ακόμη και όταν είναι ήπια ή αφορά σε κάποιες συχνότητες του ακουστικού φάσματος.  Επιπλέον οι ήπιες ή μετρίου βαθμού βαρηκοΐες δεν μπορούν εύκολα να γίνουν αντιληπτές από τους γονείς  γι αυτό σε όλα τα παιδιά με διαταραχή ανάπτυξης λόγου επιβάλλεται πριν από την έναρξη οποιασδήποτε θεραπευτικής παρέμβασης να γίνει μία ενδελεχής ωτορινολαρυγγολογική εξέταση για να αποκλειστεί η πιθανότητα τυχόν ύπαρξης βαρηκοΐας ή διαταραχής στην επεξεργασία των ακουστικών ερεθισμάτων.

Πόσο συχνή είναι η παιδική  βαρηκοΐα στην Ελλάδα?

Βαρηκοΐα ποικίλου βαθμού υπολογίζεται ότι εμφανίζεται σε ποσοστό 2% στις ηλικίες κάτω των 18 ετών.  Η γέννηση παιδιών με μεγάλου βαθμού νευροαισθητήρα βαρηκοΐα ή και κώφωση υπολογίζεται σε 1τοις χιλίοις.

Ποιες μορφές παιδικής βαρηκοΐας υπάρχουν?

Η παιδική βαρηκοΐα είναι είτε συγγενής (υπάρχει δηλαδή κατά τη γέννηση) είτε επίκτητη .

Πιθανές αιτίες συγγενούς βαρηκοΐας αποτελούν:

Οι λοιμώξεις της εγκύου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης από παρωτίτιδα, τοξοπλάσμωση, κυτταρομεγαλοϊό κ.α.

Η χρήση ωτοτοξικών φαρμάκων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης

Σοβαρές επιπλοκές κατά τη γέννηση (λοίμωξη του νεογνού από κυτταρομεγαλοϊό, έρπη, ιλαρά. Παραμονή σε μονάδα εντατικής θεραπείας νεογνών και οξυγονοθεραπεία. Προωρότητα. Βάρος γέννησης μικρότερο των 1500 γραμμαρίων. Πυρηνικός  ίκτερος)

Διαταραχές εγκεφάλου και νευρικού συστήματος

Διάφορα γενετικά σύνδρομα πχ. Σύνδρομο Down

Οικογενειακό ιστορικό συγγενούς βαρηκοΐας

Πιθανές αιτίες επίκτητης βαρηκοΐας

Λοιμώξεις του μέσου ωτός (μέσες ωτίτιδες) που δεν υπεβλήθησαν σε θεραπεία

Άλλες λοιμώξεις όπως μηνιγγίτιδα, παρωτίτιδα κ.α.

Επίδραση θορύβου υψηλής έντασης

Διάτρηση τυμπάνου που δεν επουλώθηκε

Τραυματισμός κεφαλής

Ωτοτοξικά φάρμακα

Η διάγνωση της παιδικής βαρηκοΐας γίνεται με μία σειρά εξετάσεων αντικειμενικών και υποκειμενικών ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Έτσι σε νεογνά και βρέφη χρησιμοποιούμε αντικειμενικές μεθόδους εκτίμησης της ακοής δηλαδή μεθόδους που δεν απαιτούν τη συνεργασία του ίδιου του παιδιού. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι ωτοακουστικές εκπομπές, τα προκλητά δυναμικά του εκγεφαλικού στελέχους, η τυμπανομετρία και το αντανακλαστικό του αναβολέος. Οι εξετάσεις αυτές είναι εντελώς ανώδυνες και μπορούν με ακρίβεια να διαγνώσουν αν υπάρχει βαρηκοΐα στο παιδί, που οφείλεται και τι βαθμού είναι. Στα μεγαλύτερα παιδιά χρησιμοποιούμαι εξετάσεις που απαιτούν τη συνεργασία του παιδιού όπως παιχνιδοακοομετρία, τονική ακοομετρία, ομιλητική ακοομετρία. Οι εξετάσεις αυτές είναι επίσης ανώδυνες και αρκετά ευχάριστες για το παιδί.

Τις περισσότερες φορές η βαρηκοΐα στα παιδιά είναι προσωρινή και αναστρέψιμη και οφείλεται είτε σε κυψελίδα (κερί) στον έξω ακουστικό πόρο είτε σε καταρροϊκή ωτίτιδα (συλλογή διαφανούς βλέννας πίσω από το τύμπανο) που αποκαθίσταται με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.

Σε ένα μικρό ποσοστό παιδιών με καταρροϊκή ωτίτιδα που το υγρό δεν απορροφάται σε διάστημα 3-4 μηνών προχωρούμε σε χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης των αδενοειδών εκβλαστήσεως (κρεατάκια) και τοποθέτησης σωληνίσκων αερισμού στα αυτάκια του παιδιού ώστε η συλλογή κολλώδους υλικού στην τυμπανική κοιλότητα του παιδιού να παροχετευτεί και να αποφύγουμε την εκ νέου επανεμφάνιση του. Η αποκατάσταση της ακοής μετά την επέμβαση είναι άμεση.

*Η κ. Ζαφειρούλα Δουδουλακάκη είναι ΩΡΛ-Χειρουργός στην Κομοτηνή