Κάποιοι μιλούν για μία μοναδική αναπτυξιακή ευκαιρία για την ήπειρο, άλλοι κάνουν λόγο για πραγματική «αρπαγή γης» από εταιρείες του ανεπτυγμένου κόσμου: πρόκειται για τη νέα τάση που κερδίζει έδαφος στην Αφρική, με μαζικές ενοικιάσεις εκτάσεων, οι οποίοι θα χρησιμοποιηθούν για καλλιέργειες.

{loadposition likebox}   {loadposition tweet}

Το θέμα αναλύει ο Λορέντζο Κοτούλα του Διεθνούς Ινστιτούτου Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης με κείμενό του στο BBC. Όπως επισημαίνει, τα τελευταία χρόνια ξένες εταιρείες και κυβερνήσεις νοικιάζουν τεράστιες εκτάσεις καλλιεργησίμων εδαφών σε φτωχές χώρες της Αφρικής, κάτι που δημιουργεί ανησυχίες περί εκτοπισμού μικροκαλλιεργητών και μία γενικότερη περιθωριοποίηση της «οικογενειακής» γεωργίας.

Ωστόσο, υπάρχει και ο αντίλογος: ότι οι ξένες επενδύσεις μπορεί να συνεισφέρουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Αφρική, την αύξηση των κερδών από τις εξαγωγές και τη χρήση πιο προηγμένων τεχνολογιών.

Το συγκεκριμένο θέμα άρχισε να προβάλλεται από τα media πριν από τρία χρόνια. Πέρυσι, η Παγκόσμια Τράπεζα δημοσίευσε μελέτη περί των σχετικών συμφωνιών την περίοδο 2008-2009. Τα εν λόγω συμβόλαια ήταν για εκτάσεις 60 εκατομμυρίων εκταρίων σε όλο τον κόσμο- συνολικά, μία έκταση του μεγέθους της Ουκρανίας- και τα 2/3 αυτών είχαν να κάνουν με αφρικανικές γαίες.

Καθώς νέα δεδομένα βγαίνουν στο φως της δημοσιότητας, το φαινόμενο φαίνεται να έχει έκταση άνευ προηγουμένου. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι συμφωνίες είναι για τεράστιες εκτάσεις: στη Λιβερία πρόσφατα υπεγράφη συμφωνία για 220.000 εκτάρια.

Η προσοχή των περισσότερων ΜΜΕ είναι στραμμένη σε επενδύσεις από τη Μ. Ανατολή και την Ασία, αλλά είναι πάρα πολλές και οι δυτικές εταιρείες που έχουν επιδοθεί στη συγκεκριμένη «κούρσα».

Οι ξένες εταιρείες νοικιάζουν γαίες επειδή αναμένουν αύξηση των τιμών τροφίμων παγκοσμίως, οπότε η γεωργία θεωρείται πως θα εξελιχθεί σε έναν εξαιρετικά επικερδή τομέα επιχειρηματικότητας. Κάποιες κυβερνήσεις προωθούν οι ίδιες τις ενοικιάσεις, ως έναν τρόπο να εξασφαλίσουν τρόφιμα σε χαμηλές τιμές για τους πολίτες τους.

Σε πολλές αφρικανικές χώρες η γεωργία έχει υποφέρει από χρόνια παραμέλησης, και απαιτούνται επενδύσεις για να βελτιωθεί η παραγωγικότητα και να αποκτηθεί πρόσβαση στις αγορές. Αλλά δεν είναι όλες οι επενδύσεις «καλές»: πολλές έχουν αποτύχει επειδή το έδαφος δεν ήταν όσο γόνιμο θα έπρεπε, ή επειδή υπήρχαν προβλήματα χρηματοδότησης, ή λόγω υπερβολικά φιλόδοξων επιχειρηματικών σχεδίων, όπως στις περιπτώσεις της Μοζαμβίκης και της Τανζανίας, όπου εγκαταλείφθηκαν προγράμματα βιοκαυσίμων. Επίσης υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με το πόσο αυτές οι επενδύσεις συμβάλλουν πραγματικά στη μείωση της φτώχειας, καθώς οι δουλειές που δημιουργούνται είναι πολύ συχνά λίγες, με χαμηλές πληρωμές και χαμηλή διάρκεια. Ακόμη, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις συμφωνιών με αμφιλεγόμενους όρους. Στην Ουγκάντα 20.000 άνθρωποι ισχυρίζονται ότι εκτοπίστηκαν από τη γη τους, σε μία υπόθεση η οποία αυτή τη στιγμή βρίσκεται ενώπιον των δικαστηρίων.

Μεταξύ εταιρειών, κυβερνήσεων και μικροκαλλιεργητών η ισορροπία δυνάμεων είναι σαφέστατα κατά των τελευταίων, καθώς οι διαπραγματεύσεις για πολλές συμφωνίες γίνονται χωρίς διαφάνεια και συμμετοχή τοπικών φορέων. Σε πολλά τμήματα της Αφρικής, ντόπιοι καλλιεργητές και κτηνοτρόφοι έχουν ασαφή νομικά δικαιώματα πάνω στις εκτάσεις που θεωρούνται δικές τους. Οι περισσότεροι δεν έχουν έγγραφα που να πιστοποιούν ότι τους ανήκει. Πολλές γαίες ανήκουν στο κράτος, το οποίο μπορεί να τις διαθέσει σε ξένους επενδυτές, ακόμα και παρά τις διαμαρτυρίες των κατοίκων.

Η παγκόσμια ζήτηση για τρόφιμα και αγροτικά είδη δημιουργεί νέες ευκαιρίες για τους Αφρικανούς αγρότες, και η ανάγκη για νέες πολιτικές και υποδομές για την υποστήριξή τους είναι επιτακτική σήμερα περισσότερο από ποτέ. Όπως καταλήγει ο Λ. Κοτούλα, η προώθηση της αγροτικής ανάπτυξης στην Αφρική και η αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο κόσμος στο θέμα των τροφίμων προϋποθέτουν επενδύσεις στους αγρότες, όχι στις αγροτικές εκτάσεις.

www.kathimerini.gr με πληροφορίες από BBC