Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού αποτελεί μια ακόμη έκφραση της βίαιης συμπεριφοράς η οποία υπάρχει με τη γέννηση του ανθρώπου.
Στο φαινόμενο του bullying εμπλέκονται πολλά μέρη:

• Το παιδί που δέχεται βία
• Το παιδί ή ομάδα παιδιών που ασκεί βία
• Τα παιδιά θεατές
• Οι εκπαιδευτικοί
• Οι γονείς

Το Κέντρο Πρόληψης “Ορφέας” σε συνεργασία με  τον  Συμβουλευτικό Σταθμό Νέων της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Ροδόπης καθώς και με τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης υλοποίησε προγράμματα  ενημέρωσης και πρόληψης του σχολικού εκφοβισμού(bullying) με θέμα το “σχολικό εκφοβισμό και τη διαφορετικότητα”. Επιλέξαμε ως μέθοδο την διεξαγωγή δίωρων βιωματικών παρεμβάσεων- συζητήσεων με τους μαθητές σε θέματα που αφορούν το σχολικό εκφοβισμό.

Στη  Δευτεροβάθμια εκπαίδευσης οι παρεμβάσεις πραγματοποιoύνται από τον Οκτώβριο του 2012  σε όλα τα τμήματα της Α τάξης  γυμνασίων και λυκείων του νομού, με τη συμμετοχή 1700 και πλέον μαθητών. Όσον αφορά την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση το πρόγραμμα υλοποιείται την τρέχουσα σχολική χρονιά, κα απευθύνεται σε 60 τμήματα Δ΄ και Ε΄ τάξης.

Oι παρεμβάσεις γίνονται μετά από πρόσκληση των εκπαιδευτικών ή μετά από αίτημα των ίδιων των μαθητών, με στόχο την επίλυση συγκρούσεων και διερεύνησης επιθετικών – βίαιών συμπεριφορών που δυσχεραίνουν τη λειτουργία της τάξης ή/και του σχολείου τους.

Παράλληλα με τις βιωματικές παρεμβάσεις και οπότε άλλοτε δεχτούμε αίτημα από τους συλλόγους διδασκόντων, υλοποιούμε ενημερωτικές συναντήσεις ή επιμορφωτικά σεμινάρια  επικεντρωμένα:

α. στο φαινόμενο της σχολικής επιθετικότητας

β. στον ορισμό, την αναγνώριση, τα είδη και τις φάσεις του σχολικού εκφοβισμού και τον διακριτό ρόλο των συμμετεχόντων

γ. στη συσχέτιση της σχολικής βίας και των προβλημάτων, που αυτή επιφέρει, με τoυς περιβαλλοντικούς και οργανωτικούς παράγοντες που επιδρούν στο μαθητή. Αναφερόμαστε κυρίως στην αλληλεπίδραση των σχέσεων επικοινωνίας με γονείς και εκπαιδευτικούς, στο επίπεδο απόδοσης των μαθητών, στο κοινωνικό υπόβαθρο της οικογένειας, στο μέγεθος σχολικής μονάδας και τη δομή και λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος.

 Αποτελέσματα Έρευνας σε μαθητές γυμνασίων και Λυκείων

Στο τέλος ορισμένων παρεμβάσεων δόθηκε, όσον αφορά τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευσης Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στους μαθητές ένα ερωτηματολόγιο, το οποίο κλήθηκαν να απαντήσουν ανώνυμα.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ

Το κλίμα του σχολείου αποτελεί μία βασική μεταβλητή στην εμφάνιση επιθετικών συμπεριφορών. Η πιο σημαντική παράμετρος στην διαμόρφωσή του είναι το μέγεθος της σχολικής μονάδας. Διαπιστώσαμε ότι σε μονάδες με πλεονάζοντα μαθητικό πληθυσμό, αναντίστοιχο του διαθέσιμου χώρου, τα περιστατικά της βίας και αντικοινωνικής συμπεριφοράς είναι πολύ εντονότερα από άλλες.

Οι μαθητές που αισθάνονται μειονεκτικά λόγω των σχολικών τους επιδόσεων εκδηλώνουν συχνότερα επιθετική συμπεριφορά , ενώ αντίθετα όσο πιο υψηλή είναι η βαθμολογία των μαθητών, τόσο λιγότερο εμπλέκονται σε βίαια περιστατικά, ως θύματα και ως θύτες

Η ύπαρξη οικονομικών προβλημάτων στο εσωτερικό της οικογένειας ενισχύει την ανασφάλεια του μαθητή και επηρεάζει αρνητικά το σύνολο της συμπεριφοράς του.

Η πλειοψηφία των περιστατικών που μας αναφέρθηκαν έχουν ως δράστες μαθητές που προέρχονται από αποσταθεροποιητικά περιβάλλοντα ( διαζύγιο γονέων, εξαρτήσεις, κακοποίηση) οι οποίοι αρχικά θυματοποιούνται και στη συνέχεια παρουσιάζουν τάσεις παραβατικής συμπεριφοράς.

Μαθητές που εκφοβίζονται συνήθως απομονώνονται κοινωνικά και προσπαθούν να αποφεύγουν συστηματικά τους δράστες και να περνούν απαρατήρητοι. Διστάζουν να αποκαλύψουν τους δράστες, είτε γιατί φοβούνται τα αντίποινα, είτε γιατί πιστεύουν ότι οι εκπαιδευτικοί δεν θέλουν ή δεν μπορούν να τους βοηθήσουν.

Γενικά, επικρατεί η «κουλτούρα της σιωπής» που συνίσταται στο “ότι οι έφηβοι δεν μιλούν, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί δεν το αντιλαμβάνονται και τα σχολεία δεν έχουν μηχανισμούς αναφοράς ενός εκφοβιστικού φαινομένου”.

Αυξημένη συχνότητα περιστατικών σχολικής βίας αναφέρεται στα αστικά κέντρα σε σύγκριση με ημιαστικές ή αγροτικές περιοχές.

Όσον αφορά στο επίπεδο κατανόησης του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού από την μεριά των μαθητών διαπιστώσαμε ότι:

Στους μαθητές δεν ήταν ιδιαίτερα  ξεκάθαρος ο ρόλος της επανάληψης στο χρόνο μιας συμπεριφοράς ως απαραίτητο στοιχείο για τον χαρακτηρισμό της  ως εκφοβισμού.

Στην πλειονότητά τους οι μαθητές θεωρούσαν ότι αρκεί μία τέτοια συμπεριφορά να εκδηλωθεί μία φορά για να χαρακτηριστεί ως περιστατικό εκφοβισμού. Επίσης δεν ήταν σαφές ότι οι περιπτώσεις, όπου ένα ή περισσότερα παιδιά, ανάλογης ή ίσης δύναμης επιτίθενται το ένα στο άλλο και θυματοποιούνται αμοιβαία δεν αποτελούν  περιστατικά bullying.

Θεωρούμε υψηλό το επίπεδο κατανόησης των διαφορετικών μορφών εκφοβισμού, καθώς η  πλειοψηφία των μαθητών ήταν σε θέση να διακρίνει τα χαρακτηριστικά που διαμορφώνουν την κάθε μορφή εκφοβισμού ανάλογα με τα μέσα και τις μεθόδους που ο δράστης επιλέγει για να βλάψει το θύμα του.

Η πλειονότητα των μαθητών ήταν σε θέση να αναγνωρίσει τους τρεις τύπους μαθητών, θύμα, θύτη και παρισταμένους,  που συμμετέχουν σε κάθε περιστατικό εκφοβισμού.