Το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, μετά από πρόταση της Διεθνούς Επιστημονικής Εταιρείας Civil Wars Study Group (Ομάδα Μελέτης Εμφυλίων Πολέμων), διοργανώνει επιστημονικό συνέδριο στην Κομοτηνή στις 1-3/7/2011 με θέμα “Μετακινήσεις πληθυσμού στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1940”.

Ειδικότερα, κατά τη διάρκεια των εργασιών του συνεδρίου, θα εξεταστούν θεματικές όπως:

• Μετακινήσεις από τη βουλγαρική ζώνη κατοχής.

• Στρατός, αντάρτες και πολίτες στη διάρκεια της Κατοχής.

• Οι εθνοτικές πτυχές των μετακινήσεων της δεκαετίας του 1940.

• Σχεδιασμένες μετακινήσεις αμάχων την περίοδο του Εμφυλίου: «ανταρτόπληκτοι» ή «συμμοριόπληκτοι» και πολιτικοί εξόριστοι.

• Η εμπειρία της «υπερορίας»: Όψεις από τις μετακινήσεις των πολιτικών προσφύγων του Εμφυλίου.

Παρά την εντατική έρευνα των τελευταίων ετών για τη δεκαετία του 1940 στην ελληνική και τη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα, το ζήτημα της μετακίνησης πληθυσμού, που έρχεται συχνά στο προσκήνιο της επιστημονικής συζήτησης, δεν έχει μελετηθεί συστηματικά. Το θέμα των μετακινήσεων των πληθυσμών στα χρόνια της κατοχής και του εμφυλίου ήταν, βέβαια, από τα θέματα που απασχόλησαν την έρευνα ήδη από τη δεκαετία του ’70, με σημαντικές προσεγγίσεις και εκδοτικές απόπειρες για ειδικές περιπτώσεις μετακινήσεων (π.χ. «παιδομάζωμα» – «παιδοφύλαγμα», πολιτικοί πρόσφυγες, εξόριστοι, «ανταρτόπληκτοι» κ.λπ.), χωρίς ωστόσο το ζήτημα της μετακίνησης πληθυσμού να αντιμετωπίζεται συνολικότερα και με επικέντρωση στην ίδια τη διαδικασία της μετακίνησης (κίνητρα, αριθμητικά δεδομένα, μέσα και τρόποι, σταθμοί/προορισμοί, δημογραφικές και άλλες συνέπειες). Από την άλλη μεριά, η δεκαετία του 1940, αν και δεν φαίνεται να είναι η πιο κρίσιμη αναφορικά με το ζήτημα της μετακίνησης πληθυσμού (σε σύγκριση π.χ. με τη δεκαετία του 1920 και το Μεσοπόλεμο), αποτελεί ωστόσο σημαντική τομή για τη διαμόρφωση της σύγχρονης Ελλάδας. Στο πλαίσιο αυτό, οι μετακινήσεις πληθυσμού αποτελούν έναν καθοριστικό παράγοντα, ελάχιστα όμως μέχρι σήμερα μελετημένο.

Το πρόγραμμα του συνεδρίου

Παρασκευή 1 Ιουλίου 2011

17.00 Υποδοχή συνέδρων 17.15 Χαιρετισμοί

17.30-19.15: ΣΥΝΕΔΡΙΑ Ι

Μετακινήσεις από τη βουλγαρική ζώνη κατοχής

Πρόεδρος: Κωνσταντίνος Κ. Χατζόπουλος (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης)

Βασίλης Ριτζαλέος (ΓΑΚ Κομοτηνής) Έλληνες Εβραίοι από την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη στα…τάγματα εργασίας κατά τη βουλγαρική κατοχή

Νίκος Καραγιαννακίδης (Ιόνιο Πανεπιστήμιο) – Παναγιώτης Αμπεριάδης (ιστορικός – ερευνητής) Τυπολογία ατομικών μετακινήσεων και πρωτοβουλιών φυγής από τη βουλγαρική ζώνη κατοχής στην Ανατολική Μακεδονία, 1941-44

Σοφία Αυγέρη (MA, εκπαιδευτικός) Τα «ντουρντουβάκια»: Μετακινήσεις πληθυσμού από τη βουλγαροκρατούμενη Ξάνθη για αναγκαστική εργασία στη Βουλγαρία

Γιάννης Τσαρούχας (ΓΑΚ Σερρών) «Νεοπρόσφυγες» από τη βουλγαροκρατούμενη ζώνη στη Νιγρίτα και την περιοχή της κατά το 1941

18.50 – 19.15 Συζήτηση 19.15 – 19.30 Διάλειμμα

19.30-21.45: ΣΥΝΕΔΡΙΑ 2

Στρατός, αντάρτες και πολίτες στη διάρκεια της Κατοχής

Πρόεδρος: Ανδρέας Ανδρέου (Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας)

Ελένη Κουρμαντζή (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων) Τα γερμανικά «αντίποινα» και τα κατεστραμμένα χωριά του Νομού Ιωαννίνων

Σπύρος Ζέρβας (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων) – Χρύσα Γιαννοπούλου (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) Διερευνώντας τη μνήμη του «αιματοβαμμένου εντελβάις». Η περίπτωση των καμένων χωριών του ελληνοαλβανικού συνόρου (6-10/7/1943)

Βασιλική Κομπιλάκου (Ιστορικά Αρχεία Μουσείου Μπενάκη) Αρχηγείο Παρνασσίδας – Αρχηγείο Γκιώνας του ΕΛΑΣ. Μετακινήσεις και σχηματοποίηση του φρονήματος κατά το ξεκίνημα του αντάρτικου, 1941-1942

Μ. Γ. Βαρβούνης (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης) Σάμιοι στη Μέση Ανατολή και την Αίγυπτο (1943-44) και ο Ali Bey Denizel

Γιάννης Μακριδάκης (λογοτέχνης -ερευνητής) Συρματένιοι, ξεσυρματένιοι, όλοι. Χιώτες πρόσφυγες και στρατιώτες στη Μέση Ανατολή: αφηγήσεις 1941-1946

21.00 – 21.45 Συζήτηση

Σάββατο 2 Ιουλίου 2011

9.30-11.45: ΣΥΝΕΔΡΙΑ 3

Οι εθνοτικές πτυχές των μετακινήσεων της δεκαετίας του 1940

Πρόεδρος: Ιωάννης Μάνος (Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας)

Βασίλης Δαλκαβούκης (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης) Σαρακατσάνοι της Θράκης στη Βουλγαρία: Κανονικότητες και ασυνέχειες μιας παλιάς μετακίνησης στη δεκαετία του 1940

Κωνσταντίνος Κ. Χατζόπουλος (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης) Μετακινήσεις Αρμενίων της Ελλάδας στη δεκαετία του 1940

Αργύρης Μαμαρέλης -Γιώργος Νιάρχος (London School of Economics) Πληθυσμιακές μετακινήσεις των Μουσουλμάνων της Θράκης την περίοδο 1940-49

Ραϋμόνδος Αλβανός (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) Η μετακίνηση ως πολιτική επιλογή: Κινητικότητα εθνοτικών ομάδων στη Δυτική Μακεδονία μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας

Ελπίδα Βόγλη (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης) – Χάρης Μυλωνάς (George Washington University) Μετακινήσεις εθνοτικών ομάδων και εθνική ολοκλήρωση στη δεκαετία του 1940

11.10-11.45 Συζήτηση 11.45 – 12.00 Διάλειμμα

12.00-14.00: ΣΥΝΕΔΡΙΑ 4

Σχεδιασμένες μετακινήσεις αμάχων την περίοδο του Εμφυλίου: «ανταρτόπληκτοι» ή «συμμοριόπληκτοι» και πολιτικοί εξόριστοι (Ι)

Πρόεδρος: Πολυμέρης Βόγλης (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)

Φωτούλα Καραλίδου (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) Πληθυσμιακές μετακινήσεις στο νομό Κιλκίς κατά τη δεκαετία του ’40.

Μανόλης Γ. Σέργης (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης) «Βιαίως» ή «εκουσίως» μετακινηθέντες: Η διχασμένη κοινωνική μνήμη του Εμφυλίου στο Θρυλόριο Ροδόπης

Έλενα Μαμουλάκη (Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο) Το ταξίδι στην Ικαρία: Αφηγήσεις και πρακτικές μνήμης για την περίοδο της εξορίας στην Ικαρία, 1946-1949

Μανόλης Κασιμάτης (φωτογράφος – ερευνητής) – ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΖΟΝΤΑΣ

Φωτογραφίζοντας στην εξορία

13.20-14.00 Συζήτηση

17.00-18.45: ΣΥΝΕΔΡΙΑ 5

Σχεδιασμένες μετακινήσεις αμάχων την περίοδο του Εμφυλίου: «ανταρτόπληκτοι» ή «συμμοριόπληκτοι» και πολιτικοί εξόριστοι (ΙΙ)

Πρόεδρος: Γιώργος Κόκκινος (Πανεπιστήμιο Αιγαίου)

Βασιλική Λάζου (Πάντειο Πανεπιστήμιο) «Συμμοριόπληκτοι»: οι εσωτερικοί πρόσφυγες του εμφυλίου πολέμου. Υποδοχή και κοινωνική πρόνοια στην πόλη της Λαμίας

Ιωάννης Καρακατσιάνης (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) Η μεταπολεμική διαμόρφωση της Νοσταλγίας του νοτιοπελοποννήσιου πολιτικού μετανάστη: Από τις κατοχικές και μετακατοχικές μετακινήσεις στα τραύματα της μεταπολεμικής μνήμης

Δημήτρης Κατσουλάκος (διδάκτορας Φιλοσοφίας) Η Κουμουστά Λακωνίας, ένα χωριό του κεντρικού Ταΰγετου που ερήμωσε στα χρόνια του Εμφυλίου

18.00-18.45 Συζήτηση 18.45-19.00 Διάλειμμα

19.00-21.00: ΣΥΝΕΔΡΙΑ 6

Η εμπειρία της «υπερορίας»: Όψεις από τις μετακινήσεις των πολιτικών προσφύγων του Εμφυλίου (Ι)

Πρόεδρος: Ειρήνη Λαγάνη (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας)

Κωστής Παπαϊωάννου (αρχιτέκτονας) Η μετακίνηση του ΚΚΕ και του ΔΣΕ στην υπερορία από την άποψη της σημασίας της στην προετοιμασία και την διεξαγωγή του ψυχρού πολέμου

Κατερίνα Τσέκου (διδάκτορας Ιστορίας) Εβρίτες πολιτικοί πρόσφυγες στη Βουλγαρία: μια τεθλασμένη διαδρομή

Χριστίνα Αλεξοπούλου (ΙNALCO – Institut National des Langues et Civilisations Orientales, Παρίσι) Αναπαραστάσεις του ελληνικού εμφυλίου και της μετακίνησης στην υπερορία σε Σλαβόφωνους Μακεδόνες που αποχώρησαν από την Ελλάδα κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου (1946-1949)

20.00-21.00 Συζήτηση

Κυριακή 3 Ιουλίου 2011

9.30-11.45: ΣΥΝΕΔΡΙΑ 7

Η εμπειρία της «υπερορίας»: Όψεις από τις μετακινήσεις των πολιτικών προσφύγων του Εμφυλίου (ΙΙ)

Πρόεδρος: Νίκος Μαραντζίδης (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας)

Κώστας Τσίβος (Charles University, Πράγα) Οι πολιτικοί πρόσφυγες της Τσεχοσλοβακίας: μια κοινότητα σε διαρκή κίνηση

Απόστολος Πατελάκης ( Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου) Οι Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες στη Ρουμανία

Ηλίας Πούλος (καλλιτέχνης πολυμέσων) Οι τελευταίοι Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες

Λουκιανός Χασιώτης (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) Ο δημόσιος λόγος για τις παιδοπόλεις της βασίλισσας και οι απόψεις των πρώην τροφίμων

Γιώργος Ανδρίτσος (διδάκτορας Ιστορίας) Το «παιδομάζωμα» στις ελληνικές ταινίες μεγάλου μήκους από το 1945 μέχρι το 1981

11.10-11.45 Συζήτηση

11.45-12.00 Διάλειμμα

12.00: ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ

Διερευνώντας στο παρόν τη βία της δεκαετίας του ’40. Η περίπτωση των μετακινήσεων

Γιώργος Κόκκινος (Πανεπιστήμιο Αιγαίου), Νίκος Μαραντζίδης (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας), Πολυμέρης Βόγλης (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), Κωνσταντίνος Κ. Χατζόπουλος (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης)

Οργανωτική και Επιστημονική Επιτροπή: Κωνσταντίνος Χατζόπουλος (Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας, ΔΠΘ), Νίκος Μαραντζίδης (Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών, ΠανεπιστήμιοΜακεδονίας), Δώρα Λαφαζάνη (Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας, ΔΠΘ), Ελπίδα Βόγλη (Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας, ΔΠΘ), Βασίλης Δαλκαβούκης (Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας, ΔΠΘ), Κατερίνα Τσέκου (διδάκτορας Ιστορίας)