Μας ζητήθηκε από την δημοτική Αρχή η πρότασή μας για ένα σχέδιο που θα αφορά την περιοχή για να κατατεθεί στο επικείμενο αναπτυξιακό συνέδριο της Περιφέρειάς μας. Προτιμήσαμε να μην μπούμε σε επιμέρους ζητήματα, όσο επείγοντα κι αν είναι (π.χ. νέο νοσοκομείο Κομοτηνής, παραλιακός δρόμος της Ροδόπης, ο βόρειος περιφερειακός και οι διανοίξεις της Κομοτηνής, μεθοριακός σταθμός στη Νυμφαία…) γιατί και διατυπώθηκαν στο παρελθόν πολλές φορές και μάλλον θα διατυπωθούν εκ νέου. Η πρότασή μας επιχειρεί να προσεγγίσει την όντως ανάπτυξη, πέρα από το στενά οικονομικό σκέλος, στην πολιτιστική και μορφωτική της διάσταση, δηλαδή την πλέον ουσιαστική. Μιλάμε για την ανάδειξη του βυζαντινού προσώπου της, πρόταση που είχαμε ήδη καταθέσει και στο Παγκόσμιο Συνέδριο Θρακών το 2003.

Ζούμε σε μιαν εποχή που για το σύνολο της χώρας ο βασικός πυλώνας που απέδειξε ότι αντέχει σε συνθήκες γενικής συρρίκνωσης (αν όχι κατάρρευσης) είναι ο τουριστικός. Τι έχει όμως να επιδείξει η Θράκη στον συγκεκριμένο τομέα, όπου είναι μονίμως ουραγός; Κι αυτό δεν είναι τυχαίο, αφού σε φυσικό κάλλος, αρχαιότητες και αναγνωρισιμότητα η υπόλοιπη Ελλάδα υπερτερεί, έχοντας άλλωστε έτοιμες υποδομές και μεγαλύτερη προσβασιμότητα. Υπάρχει, ωστόσο, ένας πολιτιστικός πόρος που δεν έχει εξαντληθεί στη χώρα μας και που συνάδει με το ιστορικό πρόσωπο της Θράκης: το Βυζάντιο.

Χρειαζόμαστε την ανάδειξη του βυζαντινού προσώπου της Θράκης, ως ευρύτερης περιοχής της επί 11 αιώνες πρωτεύουσας του βυζαντινού κράτους μας. Σήμερα που ο τομέας του πολιτισμικού (μα και του θρησκευτικού) τουρισμού αναζητά τους πιο απίθανους προορισμούς, όλος ο βυζαντινός κόσμος παραμένει σχεδόν στο περιθώριο, κυρίως επειδή η κοιτίδα του βρίσκεται υπό την κυριαρχία αλλογενούς και αλλόθρησκου κράτους. Τι διαθέτει σχετικά ο τόπος μας; Πύθειο, Πλωτινούπολη, Διδυμότειχο, Φέρες, Τραϊανούπολη, Μαρώνεια, Κομοτηνή, Ξάνθη, Άβδηρα, Τόπειρος, Αναστασιούπολη, Μαξιμιανούπολη, Πάτερμα, Παπίκιο. Ένα ολόκληρο δίκτυο τόπων και μνημείων που αν αναδειχθούν και γίνουν επισκέψιμα, μπορούν να συνδυαστούν με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών, ώστε να παίρνει ο επισκέπτης μία πολύ ικανοποιητική γεύση βυζαντινού κλίματος. Άλλωστε κι αυτή η Κωνσταντινούπολη είναι δίπλα, εύκολα πλέον προσβάσιμη – συνδυάσιμη για τον κάθε ενδιαφερόμενο.

Παρότι δεν υπάρχουν οι εκκλησίες της Καστοριάς ή της Θεσσαλονίκης, τα μοναστήρια σαν το Δαφνί ή του Αγιονόρους, ή οι οικισμοί σαν τον Μυστρά ή τον Ανάβατο, υπάρχει η Κοσμοσώτειρα ως σύμβολο, η ακόμη άγνωστη μοναστική πολιτεία του Παπικίου με βάση την Μονή του Οσίου Μάξιμου του Καυσοκαλυβίτη (είναι αδιανόητο να μην έχει αναδειχθεί ακόμη ο χώρος, έστω ό,τι έχει βρέθηκε ώς τώρα, και να μην έχει αξιοποιηθεί ως βάση το κενό μοναστήρι!), οι θαμμένες βυζαντινές πόλεις σαν την Αναστασιούπολη ή την Μαξιμιανούπολη, ακόμη και ο ναός του Αγίου Ευγενίου στα Πετρωτά που μπορεί να λειτουργήσει έστω ως προσκυνηματικό κέντρο των Ποντίων, αφού η Ρωμανία δείχνει πια μακρύτερα από ποτέ. Οι Εφορίες Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και τα σχετικά Τμήματα του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου (Ιστορίας – Εθνολογίας, Ελληνικής Φιλολογίας, Παρευξεινίων Χωρών…) είναι τα υπάρχοντα εργαλεία. Στο βυζαντινό Μουσείο Διδυμοτείχου μπορεί να προστεθεί ένα νέο στην Κομοτηνή αξιοποιώντας τη δωρεά Παπανικολάου, η εμπειρία του Ινστιτούτου Πολιτιστικής κι Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας στην Ξάνθη μπορεί να προσφέρει τις νέες τεχνολογίες, οι δραστήριες τοπικές Μητροπόλεις και οι σύλλογοι αναβίωσης βυζαντινών εθίμων – δρώμενων θα συνδιαμορφώσουν το πρόσωπο που λείπει από τον τόπο μας, το υπό αναστήλωση τείχος της Κομοτηνής πρέπει να ολοκληρωθεί και να αναδειχθεί ως τοπόσημό της. Η ανατολική Ευρώπη, που έλκει την ίδια πολιτισμική καταγωγή, είναι δίπλα μας ως μεγάλη, δυνητική αγορά αλλά και ως συνομιλητής σε έναν διεθνικό διάλογο.

Τέλος, όλο αυτό το πλαίσιο μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά με την δεδομένη παρουσία του μουσουλμανικού στοιχείου, που εν μέρει αναφέρεται στην ίδια ιστορική περίοδο και έχει μια πολιτισμική συνάφεια.