Δε χρειάζονται πανάκριβα παιχνίδια για να δημιουργήσουμε, να επικοινωνήσουμε και να εκφραστούμε. Τη μαγεία της επικοινωνίας και της ξενοιασιάς μπορούμε να την απολαύσουμε με τη φαντασία μας, τις ιδέες μας και με απλά υλικά, αρκεί να βρούμε όρεξη, κέφι και χρόνο!

Της Καλλιόπης Γραμμένου, δημοσιογράφου, παιδαγωγoύ-εμψυχώτριας

Μικροί, μεγάλοι παίξτε και χαρείτε μοναδικές στιγμές που σας προσφέρει η φύση. Πείτε «ναι» στο χάδι του αέρα, της άμμου, του νερού. Μοιραστείτε αξέχαστες εμπειρίες παίζοντας μαζί με τα μικρά σας τα πέντε παιχνίδια που σας προτείνουμε παρακάτω. Και να θυμάστε τα λόγια του Γκαίτε: «Μια χαρά μοιρασμένη είναι διπλή χαρά.»

1. Παρατηρώ και εξασκώ τη μνήμη μου

Υλικά: 2 μαντίλια ή ένα κουτί με καπάκι
Ηλικία: 3 ετών και άνω

Μαζεύουμε 2 έως 10 αντικείμενα από τη φύση (κοχύλια, αστερίες, κουκουνάρια, καρπούς, πέτρες κ.ά.), ανάλογα με την ηλικία των παιδιών. Στα τρίχρονα βάζουμε 2-3 αντικείμενα για να δοκιμάσουμε την προσοχή, τη μνήμη και την παρατηρητικότητά τους. Στα παιδάκια που είναι στην ηλικία των τεσσάρων καθώς και στα μεγαλύτερα προσθέτουμε διαδοχικά 1 με 2 αντικείμενα.

Βάζουμε τα πραγματάκια που συγκεντρώσαμε πάνω στο ένα μαντίλι και με το άλλο μαντίλι τα σκεπάζουμε (ή τα βάζουμε μέσα στο κουτί). Αφήνουμε για 25 δευτερόλεπτα περίπου ξεσκέπαστα τα αντικείμενα και τα παιδιά κοιτούν προσεκτικά. Τα ξανασκεπάζουμε και τότε αυτά καλούνται να θυμηθούν τι είδαν. Τα παιδιά σκορπίζονται τριγύρω και προσπαθούν να συγκεντρώσουν όσα περισσότερα όμοια αντικείμενα με αυτά που είδαν. Τα κρατούν κρυφά. Όταν τα συγκεντρώσουν, μαζεύονται όλα μαζί κι ένα-ένα φανερώνουν τα αντικείμενά τους με θεατρικό τρόπο, λέγοντας για το καθένα μια ενδιαφέρουσα ιστορία.

2. Ο χαμένος «θησαυρός» των διακοπών

Υλικά: ένα αντικείμενο που θα κρύψουμε
Ηλικία: 4 ετών και άνω

Πλάθουμε μια ιστορία για τον τόπο που βρισκόμαστε. Δημιουργούμε ένα μύθο για ένα αντικείμενο που είναι καλά κρυμμένο εδώ και πολλά-πολλά χρόνια. Στη μια περίπτωση, λέμε στα παιδιά τι αντικείμενο είναι κι ότι αυτός που θα το βρει θα κερδίσει κάτι πολύ σημαντικό. Στη δεύτερη περίπτωση, το οδηγούμε εμείς στην κρυψώνα, αφού του έχουμε κλείσει τα μάτια, χωρίς να γνωρίζει το αντικείμενο και με την αφή θα μαντέψει τι είναι.

Αυτό που θα κερδίσει το παιδί εξαρτάται από τις προτιμήσεις και την ηλικία του. Θα μπορούσαμε να του πούμε από την αρχή ότι θα κερδίσει ένα πολύτιμο βιβλίο του τόπου αυτού με παραμύθια και ιστορίες. Και τώρα αρχίζει το ψάξιμο! Θέλετε να το βρούμε; Ο ένας τρόπος είναι να ψάξουμε παντού τριγύρω μας. Κάτω από πέτρες, βότσαλα, μέσα στην άμμο, να κάνουμε βουτιές στα ρηχά με τη μάσκα κ.ά.

Ο δεύτερος τρόπος είναι να σχηματίσουμε ζευγάρια. Το παιδί έχει κλειστά τα μάτια και η μαμά ή ο μπαμπάς είναι οι οδηγοί. Δε χρειάζεται βιασύνη, ήρεμα, χωρίς να τρέχουμε, κρατώντας το χέρι του παιδιού πάντα. Έτσι κερδίζουμε την εμπιστοσύνη του και νιώθει σιγουριά ότι δε θα χτυπήσει. Δεν κάνουμε απότομες κινήσεις. Υπάρχει κίνδυνος να πανικοβάλουμε το παιδί. Εμείς είπαμε θέλουμε να παίξουμε και αυτό θα κάνουμε.

Έτσι, σιγά-σιγά, ζητάμε στο παιδί, που έχει πάντα κλειστά τα μάτια, να ακουμπήσει σε κάποιο δέντρο, πίσω από θάμνους, σε λουλούδια, πίσω από βράχια, να σκάψει στην άμμο… Του ζητάμε να αγγίξει το αντικείμενο και να μαντέψει τι είναι. Αν δεν μπορεί, το βοηθάμε κάνοντάς του ερωτήσεις. Για παράδειγμα, είναι μεγάλο ή μικρό; Είναι σκληρό ή μαλακό; Τι σχήμα έχει; Τι σου θυμίζει; Μπράβο! Το βρήκες! Τα κατάφερες!

3. Το παραδοσιακό «πετάει-πετάει»

Ηλικία: 3 ετών και άνω

Το «πετάει-πετάει» ταξιδεύει… Πάει βουνό, θάλασσα, αμμουδιά, ταβέρνα… Πάει όπου πάτε. Γιατί πολύ απλά είναι ένα παιχνίδι που μπορεί να παιχτεί οπουδήποτε. Είναι απλό και δε χρειάζονται υλικά και ιδιαίτερη προετοιμασία. Παράλληλα με τη διασκέδαση εξασκούμε την ετοιμότητα, την εγρήγορση και τις γνώσεις του παιδιού.

Ας πούμε ότι η μαμά κάνει ηλιοθεραπεία κι έχει δίπλα τα μικρά της να φωνάζουν και να θέλουν παιχνίδια. Μην αγχώνεστε! Εκεί που λιάζεστε ωραία και καλά, τα φωνάζετε και παίζετε το «πετάει-πετάει».

Αν πάλι είστε στην ταβέρνα και περιμένετε το φαγητό, έχει πολύ κόσμο και τα παιδιά αγανακτούν και φωνάζουν, για να τα ηρεμήσετε, μπορείτε να παίξετε.

Έτοιμοι; Πάμε! Η μαμά-«μάνα» ή το παιδί-«μάνα» λέει «Πετάει-πετάει το αεροπλάνο!» και σηκώνει το δείκτη ψηλά. Όταν οι υπόλοιποι ακούσουν τη λέξη «αεροπλάνο» πρέπει κι αυτοί να σηκώσουν τους δείκτες ψηλά. Όποιος δεν τον σηκώσει χάνει.

Το παιχνίδι συνεχίζεται ονομάζοντας διάφορα αντικείμενα ή ζώα που πετούν ή δεν πετούν. Η «μάνα» πάντα σηκώνει το δείκτη ψηλά, πετάει, δεν πετάει το αντικείμενο ή το ζώο που ονομάζει. Όποιος σηκώνει το δείκτη του όταν δεν πρέπει (όταν κάτι δεν πετάει), τότε χάνει.

Δε χάνει απλά και βγαίνει από το παιχνίδι, αλλά «τιμωρείται». Την «τιμωρία» του την ορίζουν οι υπόλοιποι και δεν είναι άλλη από το να κάνει διάφορες μιμήσεις. Κάνει λοιπόν την κότα, το γάιδαρο, το σκύλο, κάνει κουτσό, περπατάει σαν τον κάβουρα… Επίσης, για «τιμωρία» μπορείτε να του πείτε να κάνει παντομίμα, να εκφράσει μια κατάσταση, να περιγράψει κάτι χωρίς όμως να μιλήσει, μόνο με κινήσεις.

Ζητήστε του να σας κάνει πώς κολυμπά, πώς οδηγεί ο οδηγός το λεωφορείο, πώς πίνει νερό η κότα, πώς κοιμάται, πώς πλένει τα δόντια του, πώς τρώει, να κάνει το χαρούμενο ή το λυπημένο… -χωρίς βέβαια να μιλήσει.

Ανάλογα, λοιπόν, με την ηλικία των παιδιών, επιλέγουμε τις λέξεις για το παιχνίδι αλλά και την «τιμωρία» που θα τους επιβληθεί. Με αυτό το παιχνίδι δε θα καταφέρουμε μόνο να ηρεμήσουμε τα παιδιά, αλλά θα διασκεδάσουμε όλοι μαζί, μικροί και μεγάλοι.

4. Κατασκευάζω – Δημιουργώ

Ηλικία: 3 ετών και άνω

Μια πολύ εύκολη και γρήγορη κατασκευή είναι η «αφηρημένη τέχνη της άμμου». Τα υλικά μας σε αυτή την περίπτωση είναι χαρτί, κόλλα (ρευστή κατά προτίμηση) και άμμος ή χώμα. Ανάλογα, λοιπόν, με το πού βρισκόμαστε (θάλασσα ή βουνό) δίνουμε στα παιδιά μας χαρτιά. Έπειτα, τους δίνουμε την κόλλα και κάνουν διάφορα σχέδια. Αμέσως τη δημιουργία τους τη σκεπάζουν με την άμμο ή το χώμα και την αφήνουν έτσι για λίγα λεπτά. Με το ένα, με το δύο, με το τρία… τραβάμε το χαρτί ψηλά, το τινάζουμε λιγάκι και ο πίνακάς μας είναι έτοιμος. Τα μεγαλύτερα παιδιά, που μπορούν να ζωγραφίσουν, μπορούν να φτιάξουν ψαράκια, σπιτάκια, μια παραλία κι ό,τι άλλο τα ευχαριστεί ακολουθώντας τον ίδιο ακριβώς τρόπο.

Μια άλλη πολύ όμορφη δημιουργική δραστηριότητα είναι να ζωγραφίσουμε βότσαλα. Και μη μου πείτε ότι δεν το έχετε κάνει κάποια στιγμή κι εσείς, γιατί θα ‘ναι ψέμα. Τα υλικά μας είναι: λεία βότσαλα, χρώματα, βούρτσα, πινέλο (πλατύ και λεπτό) και μολύβι.

Εκεί που βρισκόμαστε στην παραλία και παίζουμε, μαζεύουμε βότσαλα. Όμορφα, μικρά, μεγάλα, στρογγυλά ή όχι. Πριν τα ζωγραφίσουμε, θα πρέπει με ζεστό νερό και με τη βούρτσα να τα τρίψουμε καλά, για να καθαρίσουν. Έπειτα, τα ζωγραφίζουμε με ένα ομοιόμορφο χρώμα με το πλατύ πινέλο. Τ’ αφήνουμε να στεγνώσουν και μετά με το μολύβι σχεδιάζουμε ό,τι σχέδιο θέλουμε, ψαράκια, προσωπάκια, λουλουδάκια κ.ά.

Μετά με το λεπτό πινέλο χρωματίζουμε με όποιο χρώμα θέλουμε τις λεπτομέρειες. Τα μικρότερα παιδιά, από 3 έως 4 ετών, αφήστε τα να κάνουν ό,τι σχέδια θέλουν. Μη τα πιέσετε να κάνουν κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο γιατί ίσως ακόμα να μην μπορούν.

Στο τέλος, για να διατηρηθούν τα βότσαλα για πολύ καιρό έτσι και για να μην αλλοιωθούν εύκολα τα χρώματα, περάστε τα με βερνίκι. Μη βάλετε τα παιδιά να κάνουν αυτή τη διαδικασία. Με τις κατασκευές εξασκείται η φαντασία του παιδιού, η δημιουργικότητα και οι λεπτοί χειρισμοί.

5. Χαλαρώνω

Ηλικία: 3 ετών και άνω

Όταν δούμε ότι τα παιδιά έχουν κουραστεί, μπορούμε να τα χαλαρώσουμε μέσα από το παιχνίδι! Θα μου πείτε: «Παιχνίδι και χαλάρωση, πώς γίνεται;» Κι όμως γίνεται. Είμαστε σ’ ένα βουνό, έχουμε περπατήσει αρκετή ώρα και θέλουμε να ξεκουραστούμε. Καθόμαστε κάτω από τον ίσκιο ενός δέντρου, όλη η οικογένεια, κλείνουμε τα μάτια και ακούμε τους ήχους γύρω μας. Μετά από λίγο, τα ανοίγουμε και περιγράφει ένας-ένας τι άκουσε και προσπαθούμε να δείξουμε από πού ήρθε ο ήχος.

Επίσης, μπορούμε να ξαπλώσουμε και να παρατηρήσουμε τα σύννεφα. Μετά από λίγο, παρατηρούμε ότι παίρνουν διάφορες μορφές και συνέχεια αλλάζουν. Ξαφνικά βλέπουμε σύννεφα-γάτες, σύννεφα-σπίτια, σύννεφα-περίεργα πλάσματα με μακριά πόδια ή μύτες. Τα χαζεύουμε και τα περιγράφουμε. Το ίδιο μπορεί να γίνει και στην παραλία.

Το παιχνίδι είναι ζωή

Το παιχνίδι θεωρείται διασκέδαση για όλους, κάτι που μας ξεκουράζει, μας χαλαρώνει, μας ηρεμεί. Οι μεγάλοι γίνονται παιδιά και τα παιδιά προσπαθούν να μπουν στον κόσμο των μεγάλων χωρίς να ξεχνούν το δικό τους αληθινό-συναρπαστικό κόσμο.

Ας δούμε αναλυτικά τι είναι ακριβώς το παιχνίδι, τι μας προσφέρει, κατά πόσο μας βοηθά, τι πιστεύουν οι ενήλικοι γι’ αυτό και τι λένε σημαντικοί φιλόσοφοι και ψυχολόγοι γι’ αυτό.

Για το παιδί το παιχνίδι είναι:

• δικαίωμά του!
• ζωτική ανάγκη
• εμπειρίες
• χαρούμενη έκφραση ζωής
• κέφι
• δημιουργικότητα
• διάθεση
• επικοινωνία
• μοίρασμα
• συναίσθημα

Σύμφωνα με τους ειδικούς το παιχνίδι:

• εκδηλώνει την ενεργητικότητα και τη σωματική δύναμη του παιδιού
• καλλιεργεί τη φαντασία
• εξελίσσει τις αισθήσεις του
• ασκεί τη δημιουργικότητα, την εξερευνητική διάθεση και την ικανότητα για μάθηση
• βελτιώνει τις κινητικές δεξιότητες
• ψυχαγωγεί, γυμνάζει, παιδαγωγεί
• αναπτύσσει το ομαδικό πνεύμα, τη συνεργασία, την αλληλοβοήθεια, τη φιλία, την ευγενή άμιλλα
• καλλιεργεί τη βούληση, την αυτοκυριαρχία, την ταχύτητα των αποφάσεων, το συναίσθημα της σταθερότητας και της ψυχραιμίας
• διαμορφώνει το χαρακτήρα
• αναπτύσσει την προσωπικότητα
• προετοιμάζει για τη ζωή των ενηλίκων
• εξωτερικεύει τον εσωτερικό κόσμο των παιδιών
• αναπτύσσει την πρωτοβουλία, το θάρρος
• μεταφέρει τον πολιτισμό από γενιά σε γενιά

Αλλά συνήθως για τους μεγάλους το παιχνίδι των παιδιών είναι:

• θορυβώδες
• ενοχλητικό
• αφελές
• χάσιμο χρόνου
• ο κόσμος των ενηλίκων σε μικρογραφία
• λεπτεπίλεπτο
• χαριτωμένο

Είπαν

«Το παιχνίδι είναι αποτέλεσμα της υπερβολικής ενεργητικότητας, η οποία συσσωρεύεται στο παιδί και πρέπει να ελευθερωθεί.» Herbert Spencer, φιλόσοφος και ψυχολόγος του 19ου αιώνα

«Το παιχνίδι των παιδιών αντανακλά την πορεία της εξέλιξης από την προϊστορική εποχή ως σήμερα.» G. Stanley Hall, ψυχολόγος που ανέπτυξε τη θεωρία της “Ανακεφαλαίωσης” στις αρχές του 20ού αιώνα

«Το παιχνίδι είναι προϊόν φαντασίας και ασυνειδήτου.» Sigmund Freud, «πατέρας» της ψυχανάλυσης

kids.in.gr