Η πορεία και οι στόχοι του προγράμματος της Εκπαίδευσης των παιδιών της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη, που βρίσκεται στην τέταρτη φάση υλοποίησής, παρουσιάστηκαν σε συνέντευξη τύπου την Πέμπτη 9 Ιουνίου στην αίθουσα συνεδριάσεων της Περιφέρειας ΑΜ-Θ, στην Κομοτηνή.

Η επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος Άννα Φραγκουδάκη, η ειδική σύμβουλος του έργου Θάλεια Δραγώνα και μέλη της επιστημονικής επιτροπής ανέπτυξαν τις δραστηριότητες του προγράμματος από την έναρξη της τέταρτης φάσης έως σήμερα, καθώς και τον προγραμματισμό των δράσεων που θα ακολουθήσουν.

Το Πρόγραμμα για την Εκπαίδευση των Παιδιών της Μειονότητας στη Θράκη διανύει την τέταρτη φάση του (2010-2013). Ήδη από την αρχή της σχολικής χρονιάς, που σύντομα ολοκληρώνεται, δραστηριοποιήθηκε με εκπαιδευτικές παρεμβάσεις, κυρίως στο πλαίσιο του σχολείου. Πρόκειται για ενισχυτικές εκπαιδευτικές παρεμβάσεις σε δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια, οι οποίες έχουν στόχο την ενίσχυση της ελληνομάθειας, τη βελτίωση της επίδοσης και την καταπολέμηση της σχολικής διαρροής των παιδιών της μειονότητας. Οι παρεμβάσεις αυτές συνοδεύτηκαν από συστηματική και εξειδικευμένη επιμόρφωση εθελοντών εκπαιδευτικών και των δύο βαθμίδων.

Από το Σεπτέμβριο του 2010 έως σήμερα οργανώθηκαν μαθήματα ελληνομάθειας, τα οποία ξεκίνησαν από το Φεβρουάριο σε 49 σχολεία με συμμετοχή 3.310 μαθητών/ριών, συγκεκριμένα:

   23 δημοτικά (15 μειονοτικά και 8 δημόσια) με 139 τμήματα και 1.672 μαθητές/ριες

   26 γυμνάσια και 6 λύκεια με 174 τμήματα και 1.638 μαθητές/ριες

Τα ΚΕΣΠΕΜ

Ο προγραμματισμός προβλέπει συνέχιση των ενισχυτικών παρεμβάσεων και της επιμόρφωσης αλλά και διεύρυνσή τους στο πλαίσιο των Κέντρων Στήριξης του Προγράμματος (ΚΕΣΠΕΜ) και των Κινητών ΚΕΣΠΕΜ, που ξεκινούν τη λειτουργία τους τον Ιούνιο του 2011. Θα λειτουργήσουν δύο κεντρικά ΚΕΣΠΕΜ, στην Ξάνθη και στην Κομοτηνή, καθώς και ένα στην Αλεξανδρούπολη, ενώ από το Σεπτέμβριο του 2011 θα λειτουργήσουν περιφερειακά ΚΕΣΠΕΜ σε μικρούς οικισμούς των νομών Ξάνθης και Ροδόπης.

Το φθινόπωρο θα λειτουργήσουν επίσης τα Κινητά ΚΕΣΠΕΜ, δηλαδή φορτηγάκια εξοπλισμένα με ηλεκτρονικούς υπολογιστές (laptop), βιβλιοθήκη, ηλεκτρονικά και έντυπα εκπαιδευτικά υλικά, με στόχο την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών στα απομακρυσμένα μειονοτικά χωριά.

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού τα ΚΕΣΠΕΜ θα οργανώσουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων που θα περιλαμβάνουν: μαθήματα ελληνικής γλώσσας για παιδιά και ενήλικες, δημιουργικά εργαστήρια νέων, παιδικές κατασκηνώσεις, παιδαγωγικές δραστηριότητες.

Όπως ανέφερε η κυρία Δραγώνα, μαζί με τα κέντρα στήριξης αυτό που σχεδιάζεται είναι οι κινητές μονάδες.  “Σ’ αυτή τη φάση αντί για δυο θα υπάρχουν τέσσερεις κινητές μονάδες. Σχεδιάζουμε και τα περιφερειακά κέντρα , τα οποία εδώ και δυόμιση χρόνια έχουν κλείσει , οπότε θα πρέπει να δούμε πού αντιμετωπίζουμε τις μεγαλύτερες ανάγκες. Για παράδειγμα στον Εχίνο, οπωσδήποτε θα ανοίξουμε ένα κέντρο, δεν είμαστε σίγουροι όμως αν το ανοίξουμε στη Σμίνθη ή στη Γλαύκη ή σε κάποιο άλλο χωριό που έχει μεγαλύτερη ανάγκη. Κινούμαστε βάσει των υπαρχόντων αναγκών και προσπαθούμε να ανταποκριθούμε με τον μέγιστο δυνατό τρόπο στα αιτήματα σχολείων, γονιών, εκπαιδευτικών και παιδιών. Είμαστε απολύτως πεπεισμένοι ότι πρέπει τα κέντρα να τρέχουν με τα στελέχη, τους εργαζόμενους και από την πλειονότητα και από την μειονότητα. Να είναι ένας χώρος όπου οι γλώσσες θα μπορούν να χρησιμοποιούνται και για τους γονείς που δεν είναι σε θέση να τα προσεγγίσουν αλλιώς. Ένας από τους λόγους της επιτυχίας της προηγούμενης φάσης του προγράμματος ήταν ότι το προσωπικό ήταν μικτό και πρόθεση του προγράμματος είναι όπου μπορεί να προσλαμβάνει μικτό προσωπικό”.

Από την πλευρά της η κυρία Φραγκουδάκη ανέφερε πως « τα Κέντρα θα ξεκινήσουν από το καλοκαίρι, ήδη ετοιμάζονται, ώστε να γίνουν καλοκαιρινά μαθήματα. Είναι πολιτιστικά κέντρα που γίνονται μαθήματα. Διαθέτουν αίθουσες μαθημάτων, αίθουσες υπολογιστών, βιβλιοθήκη για τα παιδιά για να εξοικειώνονται με την ανάγνωση και να δανείζονται βιβλία».

Αποτελέσματα παρέμβασης του προγράμματος

Απαντώντας σε ερώτημα σχετικά με το τι χρειάζεται να αλλάξει στη μειονοτική εκπαίδευση ώστε να μη χρειάζονται τέτοιου είδους παρεμβάσεις κι αν τελικά το Υπουργείο Παιδείας λαμβάνει υπόψιν του τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων και πως κινείται σχετικά μ’ αυτό ,η κυρία Δραγώνα ανέφερε πως: «η εκπαίδευση των παιδιών της μουσουλμανικής μειονότητας είναι ένα πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας το οποίο άρχισε το 1996-97. Μπορεί να ταυτίζεται με τα ονόματά μας αλλά επιβλέπεται από τη γραμματεία παιδείας και διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και τον υπουργό και είναι ένα πρόγραμμα που υιοθέτησαν όλοι οι υπουργοί και το ξανα προκήρυξαν με το βασικό σκεπτικό αναλλοίωτο. Μπορεί εμείς να δώσουμε σε μερικά πράγματα ένα περιεχόμενο, όπως τα ΚΕΣΠΕΜ που δεν ξεκίνησαν από προκήρυξη του υπουργείου ,αλλά ως δράσεις με την κοινωνία. Όλα τα δεδομένα όμως πηγαίνουν στο υπουργείο. Όλες οι παρεμβάσεις που κάνει η πολιτεία , όλα τα προγράμματα που ξεκινούν με ευρωπαϊκά κονδύλια για να εκσυγχρονίσουν την χώρα, το καθήκον της πολιτείας είναι να απεμπλέκονται τα προγράμματα και να ενσωματώνονται μέσα στην τρέχουσα δομή του κράτους. Η ελπίδα είναι ότι αυτά αφήνουν κάτι στο τόπο. Οι εκπαιδευτικοί που επιμορφώνονται, η επιμόρφωση είναι κτήμα τους, τα βιβλία που αλλάζουνε είναι κτήμα του εκπαιδευτικού συστήματος, τα κέντρα μπαίνουν μέσα στην τοπική ζωή άρα τα κέντρα γίνονται ανάγκη της τοπικής αυτοδιοίκησης». Από την πλευρά της η κυρία Φραγκουδάκη συμπλήρωσε πως «και το υπουργείο και εμείς έχουμε στόχο να αρθεί κάποια μέρα η ανάγκη της θετικής διάκρισης που είναι αυτό το πρόγραμμα. Για να καλυφθεί ο δρόμος της μεγάλης ανισότητας στα εκπαιδευτικά δεδομένα δημιουργήθηκε το πρόγραμμα και η ευρωπαϊκή του χρηματοδότηση με την ελπίδα ότι κάποια μέρα δε θα χρειάζεται. Προς αυτήν την κατεύθυνση μας βοηθούν οι αριθμοί ώστε να είμαστε αισιόδοξοι».

Σχετικά με το χάσμα που δημιουργείται στους μαθητές της μειονότητας ανάμεσα στην μητρική γλώσσα τους και στην ελληνική η κυρία Φραγκουδάκη τόνισε πως «μας προβληματίζει αρκετά . Από την πρώτη μέρα που ξεκινήσαμε στη Θράκη τη δουλειά για αυτό το πρόγραμμα είπαμε ,ότι ολόκληρη επιστημονική βιβλιογραφία και όλοι οι ειδικοί με τους οποίους έχουμε συνεργαστεί , μας λένε πως η μητρική γλώσσα και η καλλιέργειά της έχει μεγάλη σημασία για να μάθει μια δεύτερη γλώσσα αλλά και για να μάθει γενικώς γράμματα ένα παιδί. Επ’ αυτού το έχουμε πει και το έχουμε γράψει αρκετές φορές και είναι αναντίρρητη επιστημονική άποψη που κανείς δεν αμφισβητεί. Από την άλλη το πρόγραμμα μας και η χρηματοδότησή σου είναι πρόγραμμα ελληνομάθειας. Αφορά στην αρμονική ένταξη στην κοινωνία των πολιτών που βρίσκονται σε πιο αδικημένη κοινωνικο-οικονομική θέση, στο περιθώριο ή κινδυνεύον από περιθώριο. Είναι ένα πρόγραμμα ελληνομάθειας από τη ρίζα του. Το θέμα της μητρικής γλώσσας είναι πιο περίπλοκο από το θέμα της δεύτερης γλώσσας του μειονοτικού σχολείου που είναι η τουρκική. Για την τουρκική γλώσσα το υπουργείο δεν είχε πρόθεση ούτε χρήματα για να ξεκινήσει να κάνει τίποτα. Αλλά νομίζουμε ότι είναι ένα αίτημα που είναι πολύ κοντά και στο αδιέξοδο. Δηλαδή έτσι όπως είναι δομημένο και θεσμοθετήμενο το μειονοτικό σχολείο και η διδασκαλία των δυο γλωσσών, όπως εξαρτάται από τις διακρατικέ συμφωνίες και όπως οι εκπρόσωποι της μειονότητας υπερασπίζονται αυτή τη θεσμική διάσταση του μειονοτικού σχολείου δεν υπάρχει χώρος. Το ελληνικό κράτος δε μπορεί να παρέμβει. Μια φορά επιχείρησε να παρέμβει, πριν είκοσι χρόνια να γράψει βιβλία στην τουρκική γλώσσα και έγινε χαμός. Ακόμα οι άνθρωποι , μετά από τόσα χρόνια θυμούνται οι άνθρωποι οδυνηρές μνήμες σαν από κάτι πολύ κακό που συνέβη».

Επιμόρφωση εκπαιδευτικών

Οργανώθηκαν σεμινάρια επιμόρφωσης για όλες τις βαθμίδες των εκπαιδευτικών με βάση τα εκπαιδευτικά υλικά του προγράμματος. Συγκεκριμένα: για δασκάλους δημοτικών σχολείων έγιναν 5 διήμερα οχτώ ωρών που παρακολούθησαν 160 εκπαιδευτικοί. Για καθηγητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης οργανώθηκαν πάνω από 130 ώρες εκπαίδευσης που παρακολούθησαν 110 εκπαιδευτικοί για την ελληνική γλώσσα, τα μαθηματικά, τη φυσική, την ιστορία, τη λογοτεχνία. Για νηπιαγωγούς : 108 νηπιαγωγοί εκπαιδεύτηκαν στη διαχείριση δίγλωσσων νηπίων για την αρμονική ένταξή τους στην κοινωνία και την καλή εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας.

Τα σεμινάρια επιμόρφωσης, που συνδυάζουν τη θεωρητική γνώση με την πρακτική, βιωματική εφαρμογή, στοχεύουν στην εξοικείωση των εκπαιδευτικών με εναλλακτικές μεθόδους διδασκαλίας και τα εκπαιδευτικά υλικά του προγράμματος, με έμφαση στη χρήση νέων τεχνολογιών. Παρακολουθώντας την εξέλιξη και τις ανάγκες των μαθητών, πραγματοποιούνται και έκτακτες επιμορφώσεις για την αποτελεσματική υποστήριξη μαθητών της μειονότητας με ασταθή φοίτηση.

Μιλώντας για το θέμα της επιμόρφωσης η κυρία Ανδρούσου Αλεξάνδρα, Εκπαιδευτική Ψυχολόγος, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος της επιστημονικής επιτροπής του προγράμματος ανέφερε πως «η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και φέτος ήταν ανοιχτή τόσο στους συναδέλφους του τουρκόφωνου προγράμματος όσο και στους συναδέλφους του ελληνόφωνου. Αυτό φτιάχνει κάποιες γέφυρες ανάμεσα στα δυο προγράμματα γιατί οι επιμορφώσεις εστιάζονται σε μεθοδολογία δουλειάς που ισχύει και για τους μεν και για τους δε. Επίσης δίνει πολλές ευκαιρίες να αναπτυχθούν κοινά σχέδια εργασίας και το ίδιο ισχύει και στα μαθήματα ενισχυτικής διδασκαλίας που έχουμε αρχίσει στα δημοτικά μειονοτικά σχολεία. Εκεί συντονιστές είναι από το τουρκόφωνο πρόγραμμα και συμμετέχουν κι από το ελληνόφωνοι πρόγραμμα εκπαιδευτικοί που διδάσκουν. Υπάρχει μια όσμωση ανάμεσα στα δυο προγράμματα , έμμεση , πάρα πολύ βοηθητική στα μάτια μας που σιγά –σιγά έχει φέρει και κάποια αποτελέσματα διαφορετικά στην εκπαίδευση».

Η σχολική διαρροή στα παιδιά της μειονότητας έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια.

Σε έρευνα που είχε γίνει το 2000 η διαρροή των μαθητών της μειονότητας ήταν μεγάλη, της τάξεως του 65% και για τα κορίτσια ήταν ακόμη μεγαλύτερη. Η έρευνα αυτή θα επαναληφθεί ώστε όπως τόνισαν τα μέλη της επιστημονικής επιτροπής «να έχουμε πιο αξιόπιστα στοιχεία γιατί η έρευνα για τη διαρροή δε μπορεί να αποτυπωθεί μόνο με τα στοιχεία των εγγραφών, χρειάζεται μια δυναμική στον χρόνο. Όλες οι ενδείξεις που έχουμε στα χέρια μας αυτή τη στιγμή δείχνουν ότι η διαρροή έχει μειωθεί πάρα πολύ απ’ αυτό το ποσοστό του 65% μέσα στο διάστημα αυτής της δεκαετίας. Μια βάσιμη υπόθεση είναι ότι έχει πέσει κάτω από το μισό , δηλαδή ότι είναι κάτω από το 30% , βάσει των στοιχείων των εγγραφών. Ένας δείκτης γι’ αυτό είναι η τεράστια αύξηση του αριθμού των μαθητών της μειονότητας που βρίσκονται στο λύκειο. Αυτός ο αριθμός είναι σήμερα γύρω στις 2600 μαθητές στους τρεις νομούς της Θράκης ενώ δέκα χρόνια πριν ήταν τριψήφιος».