Η διάσκεψη τίμησε τη μνήμη του Sir David Amess, μέλος του κοινοβουλίου του Ηνωμένου Βασιλείου, ο οποίος δολοφονήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2021 κατά τη διάρκεια συνάντησης με ψηφοφόρους της περιφέρειάς του. Η διάσκεψη στήριξε σθεναρά την έκκληση του Εντιμότατου Sir Lindsay Hoyle, Προέδρου της Βουλής των Κοινοτήτων, για προστασία των μελών κοινοβουλίων προκειμένου να συνεχίσουν να ασκούν τα καθήκοντά τους, να υπηρετούν τους πολίτες και να έρχονται σε επαφή με τους ψηφοφόρους τους χωρίς φόβο.

Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε σε επιθέσεις να εμποδίζουν τη δημοκρατία. Δεν είναι απαραίτητο όλοι να συμφωνούν μεταξύ τους, αλλά χρειαζόμαστε περισσότερη ανεκτικότητα. Πρέπει να είμαστε ενωμένοι στην προάσπιση της δημοκρατίας και έτσι η τρομοκρατία δε θα νικήσει.

• Οι δημοκρατίες στην αντιμετώπιση της κρίσης λόγω Covid-19 στη δημόσια υγεία: ανταλλαγή εμπειριών

Η πανδημία Covid-19 έχει αποτελέσει πρόκληση για όλες τις χώρες μας: εδώ κι έναν αιώνα δεν είχαμε ξαναβρεθεί αντιμέτωποι με τέτοιου είδους κρίση στη δημόσια υγεία. Και η αλήθεια είναι πως η κρίση αυτή μας έπιασε απροετοίμαστους. Ακόμα και η Κοινοβουλευτική Συνέλευση, η οποία είχε ζητήσει τη μεταρρύθμιση του ΠΟΥ και μεγαλύτερη ετοιμότητα μετά την πανδημία H1N1 και τις επιδημίες του Ebola, δεν μπορούσε να προβλέψει σε ποιο βαθμό θα έφτανε να επηρεάσει τη λειτουργία των δημοκρατιών μας αυτός ο μικροσκοπικός κορωνοϊός.

Η πανδημία ανάγκασε κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης να λάβουν έκτακτα μέτρα ούτως ώστε να προστατεύσουν το δικαίωμα στη ζωή και τη δημόσια υγεία, κατά συνέπεια επηρεάζοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα κοινοβούλια συχνά αντιμετώπιζαν μια δύσκολη κατάσταση: πώς να εκπληρώσουν τον θεμελιώδη ρόλο τους να εποπτεύουν τις ενέργειες της κυβέρνησης, όταν, ειδικά στην αρχή της κρίσης, δεν μπορούσαν καν να συνεδριάσουν;

Ακούσαμε από αρκετά κοινοβούλια πώς κατάφεραν να ξεπεράσουν τα εμπόδια, διασφαλίζοντας τον τρόπο εργασίας τους – με τεχνολογικές λύσεις, όπως υβριδικές ή διαδικτυακές συναντήσεις, απομακρυσμένη ψηφοφορία ή αλλάζοντας τους κανόνες απαρτίας. Κάποια από αυτά τα μέτρα απέδωσαν και θα συνεχιστεί η εφαρμογή τους και μετά το πέρας της πανδημίας (καθότι δεν έχει λήξει ακόμη – θα είμαστε ασφαλείς όταν όλοι θα είναι ασφαλείς).

Σε τι εστίασαν κατά κύριο λόγο τα κοινοβούλιά μας; Ακούσαμε για κοινοβούλια που έγιναν «ακόμη πιο ενοχλητικά απ’ ό,τι συνήθως» κατά τον έλεγχο του κυβερνητικού έργου: αμβλύνοντας οιονδήποτε κίνδυνο κατάχρησης των εξουσιών έκτακτης ανάγκης από τις κυβερνήσεις, και καθοδηγώντας τη νομοθεσία προς τη σωστή κατεύθυνση, διασφαλίζοντας την αναλογικότητα, τη μη-διάκριση, τον περιορισμό σε χρόνο και εύρος των περιοριστικών μέτρων που επηρεάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και την τακτική κοινοβουλευτική διαβούλευση, σύμφωνα και με την εργαλειοθήκη του Συμβουλίου της Ευρώπης και τις συστάσεις της Συνέλευσης. Και ναι, ως κοινοβουλευτικοί, κάποιες φορές πρέπει να υιοθετούμε μη δημοφιλή μέτρα και να βρίσκουμε τη λεπτή ισορροπία ανάμεσα σε αντικρουόμενα δικαιώματα.

Ακούσαμε όμως και για κάποιες πολλά υποσχόμενες πρακτικές για εφεξής, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και όσο συνεχίζεται η κρίση και για να αντιμετωπιστούν μελλοντικές παρόμοιες προκλήσεις:

–        να διασφαλίζουμε πως η νομική βάση για την εφαρμογή συγκεκριμένων καθεστώτων έκτακτης ανάγκης είναι γερή – προτού προκύψει η έκτακτη ανάγκη

–        να διασφαλίζουμε πως οι ευάλωτες ομάδες, όπως οι γυναίκες και τα παιδιά, τυγχάνουν της δέουσας προστασίας. Μια πανδημία που ξεκινά με έναν ιό δεν μπορεί να καταλήγει σε πανδημία βίας

–        να διασφαλίζουμε πως οι διακρίσεις και οι ανισότητες – που ευδοκιμούν σε εποχές κρίσης – αποφεύγονται ει δυνατόν μέσω στοχευμένων μέτρων για τις ευάλωτες ομάδες, και πως δίνουμε τη δέουσα προσοχή στην ανοικοδόμηση στο τέλος της κρίσης. Χρειαζόμαστε μια διατομεακή προσέγγιση χωρίς αποκλεισμούς σε όλα τα επίπεδα κυβέρνησης, καθώς και στα κοινοβούλια.

Συνοψίζοντας: η μετά την κρίση εποχή είναι η προ κρίσης εποχή. Πρέπει να διασφαλίσουμε πως τα εθνικά κοινοβούλια και οι διακοινοβουλευτικές συνελεύσεις είναι έτοιμα/-ες να αντιμετωπίσουν μελλοντικές κρίσεις. Οι κρίσεις αυτές θα έρθουν: ενδεχομένως δεν θα είναι της ίδιας φύσης, και ίσως να συνδέονται περισσότερο με την κλιματική κρίση εν εξελίξει, αλλά σε κάθε περίπτωση πρέπει να θωρακίσουμε τον τρόπο που εργαζόμαστε ενάντια στα όσα επιφυλάσσει το μέλλον, έτσι ώστε να μη βρεθούν τα κοινοβούλια παραγκωνισμένα στην επόμενη παγκόσμια κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Πρέπει να προασπίσουμε και να αναπτύξουμε τη δημοκρατία.

Η πολυμέρεια, η διεθνής συνεργασία και αλληλεγγύη θα πρέπει να παραμείνουν στην καρδιά της προσπάθειάς μας να προβλέψουμε και να αντιμετωπίσουμε παρόμοιες μελλοντικές απειλές. Ούτε οι ιοί ούτε οι πλημμύρες, ούτε η φωτιά ούτε η μόλυνση σέβονται τα εθνικά σύνορα. Ως εκ τούτου χρειαζόμαστε πλήρη στήριξη προς τους πολυμερείς οργανισμούς, αλλά και τη μεταρρύθμιση αυτών, καθώς και την πλήρη στήριξη για το διεθνές δίκαιο και το δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρέπει να αναπτύξουμε ανθεκτικότητα – το οποίο με οδηγεί στη δεύτερη ενότητα της διάσκεψής μας για το «περιβάλλον τώρα» #EnvironmentRightNow.

• #EnvironmentRightNow: εθνικά κοινοβούλια και το δικαίωμα σε ένα υγιές και βιώσιμο περιβάλλον

Αγαπητοί συνάδελφοι, με την κλιματική κρίση αντιμετωπίζουμε έναν συστημικό κίνδυνο που δοκιμάζει τις δημοκρατίες μας, τους θεσμούς μας και την ικανότητά μας να αναπτύξουμε «κλιματική ανθεκτικότητα». Το είδος της περιβαλλοντικής αναστάτωσης που βιώσαμε φέτος το καλοκαίρι καταδεικνύει ξεκάθαρα πως ο χρόνος εξαντλείται: δε μας μένει χρόνος για χάσιμο στην προσπάθειά μας να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση αυτή, η οποία αποτελεί άμεση απειλή για την υγεία, την ευημερία και τη σταθερότητα της κοινωνίας συνολικά.

Όπως γνωρίζετε, η Συνέλευση, σε μια σπάνια ένδειξη ενότητας, υιοθέτησε επτά εκθέσεις στις 29 Σεπτεμβρίου 2021: δείχνοντας το δρόμο στην Επιτροπή Υπουργών μας, στα κράτη μέλη και στα εθνικά κοινοβούλια. Εστιάζουμε ξεκάθαρα στην εμπέδωση του δικαιώματος σε ένα ασφαλές, καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον άμεσα, με νομική δέσμευση των εργαλείων του Συμβουλίου της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Πρόσθετου Πρωτοκόλλου στην Ευρωπαϊκή Κοινωνική Χάρτα, συμπεριλαμβανομένης μιας σύμβασης (“5P”) για τις περιβαλλοντικές απειλές και τους τεχνολογικούς κινδύνους και επικαιροποιημένων συμβάσεων ποινικού δικαίου.

Ως νομοθέτες, ο ρόλος μας και αυτός των κοινοβουλίων μας είναι να λειτουργούμε ως προστάτες της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου και σε σχέση με τα περιβαλλοντικά δικαιώματα. Ελπίζουμε πως θα στηρίξετε τις προσπάθειές μας και θα επικυρώσετε το νομικά αυτά εργαλεία όταν ετοιμαστούν.

Με ενθαρρύνει πάρα πολύ το γεγονός πως όλοι συμφωνούμε πως τα κοινοβούλια πρέπει να λάβουν συγκεκριμένα και φιλόδοξα σχέδια άμεσα. Μεταξύ των μέτρων που προέκυψαν από τις συζητήσεις μας, επιτρέψτε μου να ξεχωρίσω τα εξής:

• Ο σύνδεσμος ανάμεσα στα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον είναι προφανής σε όλους μας. Χαίρομαι επομένως που ανακοινώνω πως η Συνέλευση σκοπεύει να δημιουργήσει ένα κοινοβουλευτικό δίκτυο τον Ιανουάριο του 2022 για να διασφαλίσει την απαραίτητη πολιτική στήριξη και κοινοβουλευτική πληροφόρηση από την αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Το δίκτυο αυτό σκοπό έχει να εμπνεύσει και ακολουθήσει τη δράση που ανέλαβαν οι εθνικές αρχές προκειμένου να τιμήσουν τις ισχυρές δεσμεύσεις τους σχετικά με την κλιματική κρίση, ενισχύοντας ταυτόχρονα τον αμοιβαίο εμπλουτισμό ιδεών και προσφέροντας τακτικές ευκαιρίες στους κοινοβουλευτικούς στην Ευρώπη και σε άλλες ηπείρους να συγκεντρώσουν την εμπειρία τους σε ένα μέρος. Θα λειτουργήσει ως ουσιαστικός σύνδεσμος με τα εθνικά κοινοβούλια και προσβλέπω στον καθορισμό κοινοβουλευτικών συνδέσμων από τα κοινοβούλια και τις κοινοβουλευτικές σας Συνελεύσεις του χρόνου. Με ενδιαφέρον κατέγραψα επίσης την ιδέα του συναδέλφου από τη Γεωργία να έρθουν σε επαφή οι επιτροπές για περιβαλλοντικά θέματα των εθνικών μας κοινοβουλίων. Ας προχωρήσουμε προς τα εμπρός μαζί με τους νέους, από την πολιτική στην αρχή (from policy to principle), και από την ευθύνη στην λογοδοσία (from responsibility to accountability).

• Το κοινό μέλλον όλων των Ευρωπαίων πολιτών

Ο κόσμος μεταβάλλεται ραγδαία λόγω συνδυασμού διαδικασιών που επηρεάζουν η μία την άλλη: η παγκοσμιοποίηση, οι ψηφιακές τεχνολογίες, η κλιματική αλλαγή και η Covid-19 μεταξύ άλλων. Ως εκλεγμένοι εκπρόσωποι 830 εκατομμυρίων Ευρωπαίων, δεν μπορούμε να είμαστε σιωπηλοί μάρτυρες μπροστά σε τόσο μνημειώδεις αλλαγές. Πρέπει να επιδείξουμε ηγεσία και να τις δαμάσουμε, ούτως ώστε να θέσουμε τις βάσεις για το μέλλον που οι πολίτες μας επιθυμούν.

Η συζήτηση στο τρίτο θέμα τόνισε τον κεντρικό χαρακτήρα των αξιών. Η ταχύτητα των αλλαγών που βιώνουν οι κοινωνίες μας δεν πρέπει να επηρεάζει τα θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, ήτοι το σεβασμό και την προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Τουναντίον, αυτή ακριβώς την περίοδο που οι βεβαιότητες αποδυναμώνονται και η ομφαλοσκόπηση αγγίζει νέα ύψη, πρέπει να θυμίζουμε στους εαυτούς μας από πού προερχόμαστε και γιατί αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε αυτήν την πορεία. Το 1949, μετά την αιματοχυσία του 2^ου Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ευρωπαίοι επέλεξαν τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, ως τον καλύτερο τρόπο επίτευξης διαρκούς ειρήνης και ευημερίας. Περισσότερα από 70 χρόνια αργότερα, οι αξίες αυτές, τις οποίες διατύπωσε η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και οι οποίες είναι ενσωματωμένες στα Συντάγματα των 47 κρατών μελών, εξακολουθούν να εκφράζουν κάθε Ευρωπαίο και πρέπει να συνεχίσουν να αποτελούν τα θεμέλια του κοινού μας μέλλοντος. Η μεγάλη διαφορετικότητα των Ευρωπαίων αποτελεί και τον πλούτο τους. Οι αξίες τους είναι η δύναμή τους. Όσο όλοι οι Ευρωπαίοι μοιράζονται τις ίδιες αξίες, το Συμβούλιο της Ευρώπης είναι το κοινό τους σπίτι, μέρος διαλόγου χωρίς τοίχους οι διαχωριστικές γραμμές, η σημασία του οποίου είναι στις μέρες μας μεγαλύτερη από ποτέ.

Αρκετοί Πρόεδροι εξέφρασαν ανησυχία πως η δημοκρατία οπισθοδρομεί, τάση η οποία επιδεινώθηκε με την πανδημία Covid-19. Θα πρέπει να αναλάβουμε δράση προκειμένου να αποφύγουμε να μας γίνουν συνήθεια μέτρα στα οποία καταφύγαμε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να ακούμε τις εκκλήσεις των πολιτών για ανανέωση της δημοκρατίας, προάγοντας την εκπαίδευση στη δημοκρατία, δίνοντας στους πολίτες μεγαλύτερο βήμα στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και έχοντας το θάρρος να πειραματιζόμαστε με συμμετοχικές και διαβουλευτικές μορφές δημοκρατίας ούτως ώστε να συμπληρώσουμε και να εμπλουτίσουμε το έργο των αντιπροσωπευτικών θεσμών, χωρίς να το υποκαθιστούμε. Θα πρέπει να χτίσουμε πάνω στην παρακαταθήκη της πανδημίας Covid-19, η οποία έδρασε σαν καταλύτης για την ψηφιακή καινοτομία, να εκσυγχρονίσουμε τη δημόσια διοίκηση και να την καταστήσουμε πιο αποτελεσματική και ευαίσθητη απέναντι στις ανάγκες των πολιτών.

Προκειμένου να μπορούν να ανταποκρίνονται πλήρως, τα εθνικά κοινοβούλια των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης θα πρέπει επίσης να είναι δυναμικά και να κοιτάζουν μπροστά στην προσπάθειά τους να φροντίσουν για μια νέα γενιά δικαιωμάτων που έχουν έρθει στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια: το δικαίωμα σ’ ένα υγιές περιβάλλον, το δικαίωμα στην ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και το δικαίωμα στη γνώση, σε αντίθεση με τον χειρισμό της κοινής γνώμης από κακόβουλους παράγοντες μέσω των κοινωνικών δικτύων. Η προστασία των δικαιωμάτων αυτών θα καθορίσει το μέλλον όλων των Ευρωπαίων.

Πολλές από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες προσπερνούν τα εθνικά σύνορα. Αυτός είναι ο λόγος που στηρίζουμε την αλληλεγγύη μέσω δράσεων όπως η αγορά εμβολίων από την ΕΕ για τον μηχανισμός COVAX. Η διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας, η αντιμετώπιση της κλιματική αλλαγής, η διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, η αντιμετώπιση των αυξανόμενων ανισοτήτων, η ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης και η δύναμη των εταιριών κοινωνικών δικτύων και, όπως είδαμε τα δύο αυτά χρόνια, η καταπολέμηση μιας παγκόσμιας πανδημίας, είναι τρομακτικές προκλήσεις παγκοσμίων διαστάσεων. Οι λύσεις μπορούν να βρεθούν μόνο αν ξεπεράσουμε τις εθνικές ιδιαιτερότητες.

Το κοινό μέλλον όλων των ευρωπαίων πολιτών εξαρτάται επίσης από την αποφασιστικότητα και την ικανότητα της διεθνούς κοινότητας να προβεί σε μεταρρυθμίσεις των πολυμερών θεσμών προκειμένου να διασφαλίσει πως είναι πλήρως αντιπροσωπευτικοί, χωρίς αποκλεισμούς και μπορούν να παρέχουν απαντήσεις στις παγκόσμιες προκλήσεις που να είναι επίκαιρες, συντονισμένες, να βασίζονται σε κανόνες και να είναι αποτελεσματικές. Η πολυμέρεια, η συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς και η ενεργή συμμετοχή σε διεθνή φόρα, θα πρέπει να προάγονται ως μέσο επίτευξης λύσεων διαρκείας στις παγκόσμιες προκλήσεις και διασφάλισης της ειρήνης και της σταθερότητας μέσω του διαλόγου και της αλληλεγγύης και του σεβασμού προς το διεθνές δίκαιο. Πολλοί πρόεδροι τόνισαν πόσο σημαντικό είναι να δοθεί στα Δυτικά Βαλκάνια η σαφής προοπτική ενσωμάτωσης στην ΕΕ, απαντώντας έτσι και στην προσδοκία των πολιτών τους για περισσότερη ευημερία και ισχυρότερες δημοκρατίες.

Όλοι οι Ευρωπαίοι θα έπρεπε να συμμετέχουν στη συζήτηση αυτή και ως οι εκλεγμένοι εκπρόσωποί τους, τα εθνικά κοινοβούλια διαδραματίζουν ρόλο κλειδί στον καθορισμό της στάσης των χωρών τους ως προς αυτό και δείχνουν τον δρόμο προς τα εμπρός.