Μέσα στο 2018, τα κρούσματα ιλαράς διπλασιάστηκαν σε σχέση με το 2017, ξεπερνώντας τα 60.000, με περισσότερους από 100 θανάτους στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα σημειώθηκε αύξηση της τάξεως του 3.500%. Με την έναρξη του 2019, ο υπουργός Υγείας των Σκοπίων κήρυξε επιδημία ιλαράς στη χώρα.

Η Ε.Ε. φάνηκε απροετοίμαστη απέναντι στην αντιεμβολιαστική τάση των τελευταίων 20 ετών. Έστω και αν το 2018 η Ευρωβουλή έκανε τουλάχιστον 3 συνεδριάσεις με θέμα την αντιμετώπιση του λεγόμενου αντιεμβολιαστικού «κινήματος», ακόμη δεν έχουν ανακοινωθεί συγκεκριμένα μέτρα. Ωστόσο, ενέκρινε ψήφισμα για ένα κοινό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της αμέλειας και της απροθυμίας των γονέων να εμβολιάζουν τα παιδιά τους, αλλά και για την καταπολέμηση των fake news για τα εμβόλια στο Διαδίκτυο.

Στην Ελλάδα, το νομικό πλαίσιο εμβολιασμού είναι ακόμη ασαφές, αν και υπάρχει νόμος περί υποχρεωτικού εμβολιασμού όλων των πολιτών (Άρθρο 33 του Ν. 2676), χωρίς όμως να προβλέπεται ύπαρξη ποινών σε περίπτωση άρνησης ή αμέλειας. Στην Κροατία, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι το δικαίωμα των παιδιών στην υγεία είναι ανώτερο από το δικαίωμα των γονέων τους στη λανθασμένη επιλογή τους να μην τα εμβολιάζουν.

Όσον αφορά την Ελλάδα, τα στοιχεία της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας αναφέρουν ότι το ποσοστό των γονέων που τηρούν επιφυλακτική στάση προς τους εμβολιασμούς σκαρφάλωσε, τα τελευταία χρόνια, από το 20 στο 35%.

Όπως προκύπτει από πλείστες μελέτες, οι γονείς που δεν εμβολιάζουν τα παιδιά τους είναι: α) εφησυχασμένοι, γιατί ζουν σε απομονωμένες περιοχές με μικρό συγχρωτισμό και μικρές πιθανότητες μετάδοσης ασθενειών, β) ανασφάλιστοι και μετανάστες, γ) δύσπιστοι και λεπτολόγοι, που καταφεύγουν στο Διαδίκτυο για περαιτέρω ενημέρωση. Επίσης, θεωρούν ότι, άπαξ και εμβολιάζονται τα υπόλοιπα παιδιά, ο κίνδυνος μόλυνσης του δικού τους παιδιού είναι ελάχιστος, και δ) ανασφαλείς, οι κλασικοί «αντιεμβολιαστές» που δυσπιστούν απέναντι στα εμβόλια, στο υπάρχον σύστημα υγείας και στους γιατρούς. Αντ’ αυτού, καταφεύγουν σε ανατολικές φιλοσοφίες, φυσικές και ολιστικές θεραπείες κλπ. αμφιβόλου προελεύσεως, αποτελέσματος και μακροχρόνιων παρενεργειών.

Στην πραγματικότητα, το κέρδος των φαρμακευτικών εταιρειών που παρασκευάζουν τα εμβόλια δεν ξεπερνά το 3% του τζίρου τους, ενώ τα κέρδη των παραφαρμακευτικών προϊόντων είναι τεράστια. Όλα τα κράτη, επίσης, έχουν αντιληφθεί ότι το κόστος των Προγραμμάτων Εμβολιασμού είναι πολύ μικρότερο από το κόστος της νοσηλείας σε περίπτωση επιδημιών, γι’ αυτό και τα εμβόλια χορηγούνται δωρεάν και με ευθύνη των κυβερνήσεων.

Ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι οι νεότεροι ηλικιακά άνθρωποι έχουν λιγότερη εμπιστοσύνη στην ασφάλεια των εμβολίων, αφού δεν έχουν μνήμες από μεγάλες επιδημίες του παρελθόντος που κόστισαν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Παράλληλα, αγνοούν το γεγονός ότι οι σοβαρές αυτές επιδημίες, άπαξ και το ποσοστό των ανεμβολίαστων ξεπεράσει το 10% του γενικού πληθυσμού, θα επανεμφανιστούν.

Ο σοβαρός πόλεμος κατά των εμβολίων ξεκίνησε το 1998 με τη δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό Lancet της έρευνας του βρετανού ιατρού Andrew Wakefield, σε δείγμα δώδεκα μόλις περιστατικών, όπου υποστήριζε ότι το εμβόλιο της ιλαράς, χορηγούμενο ΜΑΖΙ με της ερυθράς και της παρωτίτιδας (MMR), ΜΠΟΡΕΙ να προκαλέσει αυτισμό. Σε περίπτωση που χορηγούνταν μεμονωμένα, δεν υπήρχε αυτός ο κίνδυνος. Η είδηση πήρε διαστάσεις συνοδευόμενη από σειρά συνεντεύξεών του στον Τύπο της εποχής. Αργότερα, οι συνάδελφοί του υποστήριξαν ότι ο Γουέικφιλντ είχε «πειράξει» τα στοιχεία της μελέτης προς όφελός του, γιατί ήταν μέτοχος σε εταιρεία παραγωγής μεμονωμένων εμβολίων, ενώ είχε δεχθεί χρήματα από δικηγορική εταιρεία που θα ασκούσε μηνύσεις για παιδιά με αυτισμό. Ο Γουέικφιλντ δικάστηκε και του αφαιρέθηκε η άδεια ασκήσεως επαγγέλματος. Αλλά η δυσπιστία για τα εμβόλια ταξίδευε ήδη σε όλον τον κόσμο, ενώ μερίδα του κίτρινου Διαδικτύου, προκειμένου να εξασφαλίσει περισσότερα κλικ, δεν δίσταζε να αναπαράγει ψευδείς ειδήσεις.

Τα εμβόλια δεν προκαλούν ασθένειες. Τα εμβόλια προλαμβάνουν ασθένειες. Τα νοσήματα ΔΕΝ περιορίζονται από τα σύνορα. Το 1991, μετά το άνοιγμα των συνόρων με την Αλβανία, εμφανίστηκαν περιστατικά πολιομυελίτιδας από τη γειτονική χώρα που νοσηλεύτηκαν σε ελληνικά νοσοκομεία. Η πολιομυελίτιδα είναι μια ασθένεια που, χάρη στον εμβολιασμό, ήταν άγνωστη στην Ελλάδα τα τελευταία 50 χρόνια. Δεδομένων των ανοιχτών συνόρων ανάμεσα στις χώρες, μπορεί να φανταστεί κανείς το μέγεθος του κινδύνου αν δεν υπάρχει διάχυτη ανοσία στον ελληνικό πληθυσμό;

Στο πλαίσιο αυτής της γνώσης των πραγμάτων και της καθημερινής εμπειρίας με παιδιά και γονείς, είναι και η έκδοση του Βόλιου Εμβόλιου (Εκδόσεις Σοκόλη). Το πρώτο παραμύθι για εμβόλια στα ελληνικά που απευθύνεται σε παιδιά 4-12 χρονών. Αλλά και ένα από τα λίγα παγκοσμίως βιβλία-παραμύθια που ασχολούνται ολιστικά με το θέμα των εμβολίων. Τα πνευματικά δικαιώματα από τις πωλήσεις του βιβλίου θα δοθούν στην Γ΄ Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αττικόν και στη διενεργούμενη εκεί έρευνα για παιδιά με αναπνευστικά προβλήματα.

*Ο Δρ Σύπρος Μαζάνης είναι παιδίατρος