Γράφει η Ζαφειρούλα Δουδουλακάκη, Ιατρός ΩΡΛ-Χειρουργός, http://www.doudoulakaki.gr/

Για τα παιδιά η ακοή και η ομιλία αποτελούν σημαντικά εργαλεία μάθησης. Τα παιδιά μαθαίνουν να επικοινωνούν μιμούμενα τους ήχους που ακούνε. Οποιουδήποτε βαθμού απώλεια ακοής που δεν έχει διαγνωστεί και θεραπευτεί έγκαιρα μπορεί είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε καθυστέρηση στην ανάπτυξη της ομιλίας, σε προβλήματα συμπεριφοράς καθώς και σε μαθησιακές δυσκολίες.

ΝΕΟΓΝΑ:

Στην Ελλάδα η επίπτωση της συγγενούς βαρηκοϊας, δηλαδή της βαρηκοϊας που υπάρχει κατά τη γέννηση υπολογίζεται σε 1/1000. Αν σκεφτούμε ότι στη χώρα μας γεννιούνται περίπου 100.000 παιδιά το χρόνο τότε καταλαβαίνουμε ότι στην Ελλάδα γεννιούνται περίπου 100 παιδιά το χρόνο με πολύ μεγάλου βαθμού βαρηκοΐα ή και κώφωση.

ΠΟΙΑ ΝΕΟΓΝΑ ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ:

1. Οικογενειακό ιστορικό νευροαισθητήριας βαρηκοϊας σε παιδική ηλικία
2. Δυσμορφίες πτερυγίου, σύνδρομα, κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες
3. Λοιμώξεις εγκύου κατά τη διάρκεια της κύησης (παρωτίτιδα, τοξόπλασμα, κυταρομεγαλοϊός κ.α.)
4. Επιπλοκές κατά τη γέννηση του παιδιού όπως οξύς τοκετός, νοσηλεία του νεογνού σε μονάδα εντατικής νεογνών για περισσότερες από 24 ώρες, χορήγηση οξυγονοθεραπείας
5. Λοίμωξη του νεογνού από κυτταρομεγαλοϊό, έρπη, ιλαρά, μηνιγγίτιδα
6. Πυρηνικός ίκτερος
7. Προωρότητα και βάρος γέννησης μικρότερο από 1500 γραμμάρια
8. Κατανάλωση αλκοόλ και κάπνισμα από την έγκυο

ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ ΠΑΙΔΙΑ, ΝΗΠΙΑΚΗ ΗΛΙΚΙΑ 2-5 ΕΤΩΝ:

Στην ηλικία αυτή η εμφάνιση βαρηκοϊας είναι πολύ συνήθης καθώς το συχνότερο αίτιο βαρηκοΐας είναι η εκκριτική ωτίτιδα. Οι συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος που εμφανίζουν τα νήπια λόγω συγχροτισμού τους σε βρεφονηπιακούς σταθμούς και νηπιαγωγεία έχουν σαν συνέπεια τη διάγκωση των αδενοειδών εκβλάστήσεων. Οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις ή ΚΡΕΑΤΑΚΙΑ όπως αλλιώς λέγονται είναι μιά μάζα λεμφικού ιστού που βρίσκεται στο άθος της μύτης (ρινοφάρυγγας). Όταν ο ιστός αυτός υπερτραφεί από επανειλημένες λοιμώξεις φράζει το στόμιο της ευσταχιανής σάλπιγγας. Η σάλπιγγα είναι το σωληνάκι που επικοινωνεί η μύτη με το αυτί και αερίζει την κοιλότητα του μέσου ωτός. Όταν αυτή αποφραχθεί από κρεατάκια τότε ο αερισμός του αυτιού διαταράσσεται και αυτό έχει σαν συνέπεια τη συλλογή υγρού πίσω από το τύμπανο. Το υγρό αυτό παρεμποδίζει τη μετάδοση του ηχητικού ερεθίσματος από το τύμπανο και τα οστάρια προς τον κοχλία με αποτέλεσμα την ποικίλου βαθμού βαρηκοϊα του παιδιού. Η εκκριτική ωτίτιδα είνια πιο ύπουλη από την γνωστή σε όλους οξεία ωτίτιδα διότι δε συνοδεύεται από πόνο ή πυρετό. Το μοναδικό της σύμπτωμα είναι η βαρηκοϊα η οποία αν είναι αρκετά μεγάλου βαθμού γίνεται αντιληπτή από τους γονείς και τους παιδαγωγούς. Το μικρό παιδάκι σπάνια διαμαρτύρεται για απώλεια ακοής καθώς η συλλογή του υγρού γίνεται με βραδύ ρυθμό οπότε το παιδί σιγά σιγά συνηθίζει τη βαρηκοϊα του. Να ανφέρουμε ότι εκκριτική ωτίτιδα εμφανίζουν σχεδόν όλα τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας. Για την αντιμετώπισης της θα μιλήσουμε αργότερα.

ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΩ ΟΤΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΔΕΝ ΑΚΟΥΕΙ

Απαντήστε στα παρακάτω ερωτήματα:

Από τη γέννης έως τους 4 μήνες

1. Ξυπνάει το μωρό από έντονους ήχους?
2. Πετάγεται όταν ακούει κάποιο δυνατό θόρυβο?
3. Ηρεμεί με την οικία φωνή?
4. Αντιδρά στη φωνή της μαμάς του?

Από τους 4 έως τους 9 μήνες

1. Γυρίζει τα μάτια προς της κατεύθυνση του ήχου?
2. Χαμογελάει όταν του μιλάτε?
3. Παίζει παιχνίδια ήχου π.χ. κουδουνίστρες?
4. Το κλάμα του παρουσιάζει ποικιλία ηχοχρώματος ανάλογα με τις ανάγκες του?
5. Φτιάχνει απλούς ήχους μαμαμα ααα εεε?

Από τους 9 έως τους 18 μήνες

1. Βγ΄ζει πολλούς διαφορετικούς ήχους?
2. Γυρίζει όταν φωνάζετε το όνομα του?
3. Αντιδρά στην αλλαγή της φωνής
4. Λέει μαμά μπαμπά ?
5. Δείχνει να καταλαβαίνει όταν του μιλάτε?

Από τους 18 έως τους 32

1. Του α΄ρσςουν η μουσική και τα τραγούδια?
2. Διεκπεραιώνει απλές εντολές?
3. Ονοματίζει συνήθη αντικείμενα?
4. Χρησιμοποιεί απλές διαφορετικές λέξεις?
5. Δείχνει οικεία αντικείμενα όταν ακούει το όνομα τους?

Προσχολική ηλικία

1. Ένταση της τηλεόρασης
2. Ακτάλληλες απαντήσεις στις ερωτησεις σας
3. Δεν ανταποκρίνεται όταν του μιλάτε
4. Καθυστερεί η ανάπτυξη της ομιλίας ή υποστρέφει η διαδικασία εξέλιξης της ομιλίας
5. Μαθησιακά προβλήματα
6. μιλάει διαφορετικά από τους συνομιλίκους του
7. Δυσκολεύεται να κατανοήσει τι λέτε

Όλα τα παραπάνω αποτελούν ισχυρές ενδείξεις μειωμενης ακουστικής ικανότητας του βρέφους ή του νηπίου και χρήζουν εξέτασης από ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο. Γενικά πάντως από την εμπειρία μου μπορώ να πω ότι όταν οι γονείς φέρνουν το παιδάκι τους αιτιώμενοι βαρηκοϊα σχεδόν πάντα διαπιστώνουμε κι εμείς την ύπαρξη κάποιας παθοογικής κατάστασης (κυψέλη, εκκριτική ωτίτιδα ) που προκαλεί βαρηκοΐα.

ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΚΟΗΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

Α. Ο πρώτος έλεγχος, ειδικά στα παιδιά υψηλού κινδύνου (π.χ. πρόωρα ελειποβαρή, μηνιγγίτιδα, έρπης, ωτοτοξικά, μονάδα εντατικής κλπ) θα πρέπει να γίνεται πριν την έξοδο του μωρού από το μαιευτήριο. Η Πρώιμη διάγνωση της βαρηκοΐας στη βρεφική ηλικία είναι κεφαλαιώδους σημασίας τόσο για την άμεση αντιμετώπιση του θέματος όσο και για την εκαπιδευτική παρέμβαση που θα χρειαστεί στη συνέχεια ώστε το άτομο να αποκτήσει δυνατότητα επικοινωνίας με το περιβάλλον. Η διάγνωση της βαρηκοϊας στα νεογέννητα στις μέρες μας γίνεται με τη χρήση ΩΤΟΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ. Οι ΟΑΕ αποτελούν μία αντικειμενική μέθοδο γρήγορη και μη επεμβατική και εξασφαλίζει κατά 99τοις εκατό ότι δεν υπάρχει βαρηκοϊα. Οι ΩΑΕ γίνονται το δεύτερο 24ωρο της ζωής. Αν βγουν παθολογικές τότε προχωρύμε σε περαιτέρω εξειδικευμένες εξετάσεις (προκλητά δυναμικά, γονιδιακός έλεγχος κ.α.) Στην Ευρώπη οι ΩΑΕ είναι υποχρεωτικές για όλα τα νεογνά, χρησιμοποιούνται δηλαδή σας μέθοδος διαλογής. Αυτό έχει μεγάλη σημασία γιατί το 50% των παιδιών που γεννιούνται με σοβαρή βαρηκοϊα ή κωφά δεν έχουν κανένα άλλο πρόβλημα υγείας ούτε είναι υψηλού κινδύνου. Βασικός στόχος της επιστημονικής κοινότητας είναι η ολοκλήρωση της διαγνωστικής διαδικασίας μέχρι τον 6^ο μήνα και μετά αποκατάσταση της ακοής με ακουστικό βαρηκοΐας (αν υπάρχει οφέλιμη ακοή) ή κοχλιακό εμφύτευμα. Όσο νωρίτερα αποκαταστήσουμε την ακοή σε ένα παιδάκι τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα ως προς την ανάπτυξη του λόγου. Επίσης να αναφέρω ότι αυτό που μας ενδιαφέρει προκειμένου το παιδί να μάθει να μιλάει και να αρθρώνει σωστά δεν είναι να ακούει τους θορύβους αλλά να ακούει τέλεια ακόμη και τον ψίθυρο και να ακούει τέλεια όλες της χρήζιμες συχνότητες 125 έως 8000 Ηζ).

Β. Στην ηλικία των 3 ετών και έπειτα όπου στις ηλικίες αυτές η βαρηκοϊα όπως προανέφερα είναι πολύ συνήθης λόγω συχνών ωτιτίδων, υπερτροφίας στα κρεατάκια, εκκριτικής ωτίτιδας. Η διάγνωση πρέπει να πούμε της εκκριτικής ωτίτιδας καθώς και η εκτίμηση της βαρύτητας της μπορεί να γίνει από τον ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο καθώς συχνά η εκκριτική ωτίτιδα δεν έχει ιδιαίτερα ωτοσκοπικά ευρήματα. Η έγκαιρη αντιμετώπιση της οδηγεί σε πλήρη αποκατάσταση τη ακοής ενώ στις παραμελημένες περιπτώσεις είναι πολύ πιθανόν να παραμείνει μόνιμη βαρηκοϊα και να επηρρεάσει αρνητικά την άρθρωση, το λόγο και τις σχολικές επιδόσεις.

Στα παιδάκια αυτής της ηλικίας η εξέταση της ακοής γίνεται με το τυμπανόγραμμα, μία πολύ γρήγορη και ανώδυνη εξέταση που αμέσως μα ς δίνει την απάντης αν υπάρχει ή όχι υγρό πίσω από το τύμπανο καθώς και με την ομιλητική ακοομετρία παιχνιδοακοομετρία.

Γ. Μετά από κάθε επεισόδιο οξείας μέσης ωτίτιδας

Η αντιμετώπιση της εκκριτικής ωτίτιδας γίνεται αρχικά συντηρητικά με χορήγηση αντιβιωτικών γι 15 ημέρες, αποσυμφορητικών, αντιαλλεργικών κ.α. Τα παιδάκια αυτά τα παρακολουθούμε ανά τακτά χρονικά διαστήματα με τυμπανομετρίες και παιχνιδοακοομετρία. Στο 90 τοις εκατό των παιδιών το υγρό απορροφάται εντός 3-4 μηνών. Σε ένα ποσοστό παιδιών 10% που έχουν υπερτροφία αδενοειδών (κρεατάκια) το υγρό δεν απορροφάται εντός τριμήνου-τετραμήνου ή υποτροπιάζει συχνά. Τα παιδάκια αυτά έχουν συνήθωες βέβαια και άλλα προβλήματα 8ροχαλητά, μόνιμο συνάχι, στοματική αναπνοή, συχνές λοιμώξεις). Στις περιπτώσεις αυτές η αντιμετώπιση της βαρηκοΐας είναι χειρουργική και συνίσταται στην αφαίρεση των αδενοειδών εκβλαστήσεων που αποτελούν τον αιτιολογικό παράγοντα δημιουργίας του υγρού στο αυτί και στην τοποθέτηση σωληνίσκου αερισμού στο τύμπανο του παιδιού. Μια πολύ απλή ασφαλής και γρήγορη επέμβαση που όμως αποκαθιστά άμεσα την ρινική αναπνοή καθώς και την ακοή του παιδιού.

Δ. Σε κάθε περίπτωση καθυστέρησης της ομιλίας, διαταραχής της άσθρωσης, μαθησιακών δυσκολιών ή υποψίας των γονέων ή των δασκάλων. Πριν αποφανθούμε ότι ένας μαθητής είναι αδιάφορος, αφηρημένος κ.α. ας αποκλείσουμε το ενδεχόμενο να πάσχει από κάποιου βαθμού βαρηκοϊα.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Είναι σημαντικό η βαρηκοϊα να αντιμετωπιστεί έγκαιρα τόσο στα νεογνά όσο και στα μεγαλυτερα παιδιά που μαθαίνουν να μιλάνε.

Για τα νήπια με βαρηκοία συνεπεία εκκριτικής ωτίτιδας αναφερθήκαμε παραπάνω. Σωληνίσκοι αερισμού-αδενοτομή κλπ.

Υπάρχει όμως λύση στις μέρες μας και για τα νεογνά που γεννιούνται κωφά. Η λύση είναι το κοχλιακό εμφύτευμα. Το κοχλιακό εμφύτευμα θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της τεχνολογίας του 20^ου αιώνα. Πρόκειται για μια ηλεκτρονική συσκευή που εμφυτεύεται στο αυτί και που παρακάμπτει το σύστημα αγωγής του ήχου και τον κοχλία και ερεθίζει απ¨ευθείας το ακουστικό νεύρο. Η τοποθέτηση του έχει θεαματικά αποτελέσματα αν γίνει έγκαιρα, μέχρι την ηλικία των 1,5 ώστε με την επίδραση των ακουστικών πληροφοριών να εξελιχθεί ευνοϊκά το κεντρικό ακουστικό νευρικό σύστημα ως προς τη διάκριση των ήχων και την ακουστική μνήμη. Ακολουθεί της τοποθέτησης μακροχρόνιο πρόγραμμα αποκατάστασης και λογοθεραπεία έως τα 4 έτη. Τα αποτελέσματα είναι άριστα σε μικρά παιδιά αλλά επίσης σε παιδιά και ενήλικες που έχασαν την ακοή τους μετά την ανάπτυξη της ομιλίας. Οι επιδόσεις δεν είναι καλές σε ένα πχ κωφάλαλο 25 ετών ο οποίος ναι μεν θα ακούσει με την τοποθέτηση του αλλά δε θα μάθει να μιλάει.

Όταν στο παιδάκι υπάρχει χρήσιμη ακοή τοποθετείται ακουστικό βαρηκοϊας και στα δύο αυτιά ψηφιακό πολυκάναλο με πολύ καλά αποτελέσματα με λογοθεραπεία.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Καταλήγοντας να τονίσουμε ότι η παιδική βαρηκοϊα είναι αρκετά συνήθης ειδικά σε νεογνά υψηλού κινδύνου αλλά κυρίως σε παιδιά προσχολικής ηλικίας λόγω των συχνών επεισοδίων οξείας μέσης ωτίτιδας και λόγω της μεγάλης συχνότητας εκκριτικής ωτίτιδας. Επειδή στην ηλικία αυτή η άριστη ακοή είναι πολύ σημαντική τόσο για τη γλωσσική ανάπτυξη όσο και για την κοινωνικοποίηση του παιδιού καλό θα είναι όλα τα παιδιά προσχολικής ηλικίας να υποβάλλοναι σε ακοολογικό έλεγχο. Με την υποψία και με την έγκαιρη συντηρητική ή όταν απαιτείται χειρουργική θεραπεία η ακοή του παιδιού αποκαθίσταται πλήρως.

Οι γονείς οι παιδαγωγοί και οι δάσκαλοι θα πρέπει να είναι υποψιασμένοι και να αντιληφθούν ή να υποπτευθούν μια βαρηκοΪα με βάση την όλη συμπεριφορά του παιδιού, την απόδοση του στα μαθήματα, τη θέση που κάθεται στην τάξη, τη διαφορά στις επιδόσεις μεταξύ προφορικών και γραπτών ασκήσεων. Επίσης είναι σημαντικό όταν οι γονείς γνωρίζουν ότι το παιδί τους πάσχει από κάποιου βαθμού βαρηκοΪα να μην αποκρύπτουν την πάθηση από το δάσκαλο.