Γεωπολιτικά παιχνίδια Ρωσίας-Δύσης με «όχημα» τα ενεργειακά έργα στη Βαλκανική. Φρένο από Βουλγαρία και Σερβία, οι οποίες όμως δεν έχουν λάβει τις τελικές αποφάσεις. Θα υποχωρήσει η «Gazprom» στις πολλαπλές πιέσεις ή το σχέδιο θα αλλάξει διαδρομή;

Οι εκπρόσωποι των κυβερνήσεων της Βουλγαρίας και της Σερβίας, ανακοίνωσαν σχεδόν ταυτόχρονα την αναστολή των εργασιών για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου «South Stream» που ξεκινάει από τα ρωσικά παράλια της Μαύρης Θάλασσας και κατευθύνεται στην Ευρώπη. Σύμφωνα με στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η RBTH, η ένταση γύρω από το έργο στοχεύει πρωτίστως τη «Gazprom». Να εξαναγκάσει το ρωσικό μονοπώλιο φυσικού αερίου να διαθέσει τμήμα της χωρητικότητας του αγωγού σε άλλους – τρίτους – παραγωγούς φυσικού αερίου.

Διχογνωμία

Κάτω από την πίεση των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι κυβερνήσεις της Βουλγαρίας και της Σερβίας ανακοίνωσαν επίσημα τη διακοπή των εργασιών του έργου «South Stream», του αγωγού φυσικού αερίου που θα συνδέσει ενεργειακά τη Ρωσία και την Ευρώπη με μια νέα – νότια διαδρομή – μέσω του βυθού της Μαύρης Θάλασσας. Ειδικότερα, μετά από τη συνάντηση του με τρεις αμερικανούς γερουσιαστές, ο επικεφαλής της βουλγαρικής κυβέρνησης Πλάμεν Ορεσάρσκι διέταξε την αναστολή των εργασιών για την κατασκευή του αγωγού. Στη συνέχεια, την ίδια απόφαση για το «South Stream», ανακοίνωσε ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Σερβίας, Ζόραν Μιχαΐλοβιτς.

Ωστόσο, σχεδόν αμέσως μετά τις ανακοινώσεις, ο υπουργός Ενέργειας της Βουλγαρίας Ντραγκομίρ Στόϊνεφ, εξέφρασε τη διαφωνία του με τη δήλωση του πρωθυπουργού του. Σύμφωνα με τη δική του επίσημη δήλωση, ο «South Stream» είναι σημαντικός τόσο για τη Βουλγαρία όσο και για ολόκληρη την Ευρώπη και όλα τα θέματα σχετικά με την κατασκευή του αγωγού σύντομα θα διευθετηθούν. Με τη σειρά του, τα λεγόμενα του Μιχαΐλοβιτς διέψευσε ο επικεφαλής της σερβικής κυβέρνησης Αλεξάντρ Βούτσιτς. Σύμφωνα με το σέρβο Πρωθυπουργό, δεν έχουν ληφθεί νέες αποφάσεις σχετικά με το πρόγραμμα. Την ασυμφωνία θέσεων των κορυφαίων κυβερνητικών παραγόντων στη Βουλγαρία και τη Σερβία, οι εμπειρογνώμονες την εξηγούν με τις εσωτερικές πολιτικές αντιπαραθέσεις, καθώς και με τη σημαντική επιρροή που έχει η Ρωσία στις βαλκανικές αυτές χώρες. Ειδικότερα, σύμφωνα με εκτιμήσεις του διευθύνοντα σύμβουλου της ZIP Realty, Γιεβγκένι Σκομορόβσκι, μόνο στη βουλγαρική αγορά ακινήτων, οι ρώσοι έχουν επενδύσει τα τελευταία 10 χρόνια περισσότερα από 15 δισεκατομμύρια δολάρια.

«Περίεργη» απόφαση

«Η Βουλγαρία, όπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες που συμμετέχουν στην κατασκευή του «South Stream», δεν ενδιαφέρεται για τη διακοπή των εργασιών, επειδή το έργο του αγωγού εξασφαλίζει θέσεις εργασίας σε χιλιάδες πολίτες της. Στο φόντο της οικονομικής κρίσης που έχει χτυπήσει τη χώρα, οποιαδήποτε αρνητική εξέλιξη στο διεθνές αυτό project μπορεί να επιφέρει επιπλέον οικονομικές απώλειες με σημαντικές κοινωνικές συνέπειες», λέει ο μακροοικονομικός αναλυτής της UFS IC, Βασίλι Ουχάρσκι. Σύμφωνα με τον οικονομολόγο, «μια τέτοια απόφαση, φαίνεται τουλάχιστον περίεργη και (μάλλον) έχει σχέση με την πολιτική κατάσταση γύρω από την Ουκρανία και την Κριμαία».

Στη Ρωσία, αντέδρασαν άμεσα και με έντονο τρόπο στις ανακοινώσεις της Βουλγαρίας και της Σερβίας, παρ’ όλο που ο κύριος ιδιοκτήτης του έργου, η «Gazprom» δεν έχει ακόμα προβεί σε επίσημη δήλωση. «Καμιά χώρα δεν θα εγκατάλειπε οικειοθελώς την ενεργειακή της συνεργασία με τη Ρωσία», δήλωσε ο ρώσος Πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν. Με τη σειρά του, ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ρωσίας στην ΕΕ, Βλαντίμιρ Τσιζόφ, συνέδεσε τις αποφάσεις για τον «South Stream» με τις κυρώσεις των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα, είπε, ένας από τους αναδόχους για την κατασκευή του πρώτου τμήματος του αγωγού, η «Stroytransgaz» ανήκει στον επιχειρηματία Γκενάντι Τιμτσένκο, ο οποίος βρίσκεται στον αμερικανικό κατάλογο κυρώσεων.

Στο παιχνίδι η Τουρκία

Στις αρχές Ιουνίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την προσωρινή διακοπή της κατασκευής του αγωγού «South Stream», λόγω της μη συμμόρφωσης του έργου με τους κανόνες του Τρίτου Ενεργειακού Πακέτου. Οι οδηγίες (που συνιστούν το πακέτο) δεν επιτρέπουν σε μια πλευρά να προμηθεύει με φυσικό αέριο και να είναι η ίδια ταυτόχρονα και ο ιδιοκτήτης του συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της εταιρείας συμβούλων East European Gas Analysis,Μιχαήλ Κορτσέμκιν, εάν η Βουλγαρία και η Σερβία υποκύψουν τελικά στις πιέσεις της Κομισιόν και των Ηνωμένων Πολιτειών, η «Gazprom» θα συμφωνήσει στην πρόσβαση τρίτων παραγωγών φυσικού αερίου στον αγωγό. «Πρακτικά, αυτό θα σημαίνει, ότι η Gazprom θα κατασκευάσει τον αντικαταστάτη του «Nabucco» με δικά της έξοδα», είπε ο εμπειρογνώμονας. Το σχέδιο «Nabucco», προέβλεπε την κατασκευή αγωγού μεταφορικής ικανότητας 32-36 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ετησίως από το Αζερμπαϊτζάν και το Τουρκμενιστάν προς την Ευρώπη μέσω της Τουρκίας, παρακάμπτοντας τη Ρωσία, αλλά τον Ιούνιο του 2013 το σχέδιο πάγωσε.

Αν ο «South Stream» σταματήσει, τότε σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες, αυξάνεται η πιθανότητα ότι θα αλλάξει η χάραξη της «νότιας διαδρομής». Σαν μια πρώτη σκέψη, θα μπορούσε να περάσει από την Τουρκία. Τον Απρίλιο του 2014, ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας Τανέρ Γιλντίζ, δήλωσε ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να εξετάσει το σχέδιο της διέλευσης του χερσαίου τμήματος του αγωγού «South Stream» μέσω του εδάφους της. «Οι περαιτέρω εξελίξεις θα προχωρήσουν στη βάση δύο (πιθανότερων) σεναρίων: Είτε η Βουλγαρία θα λάβει πρόσθετες παραχωρήσεις από τη «Gazprom», είτε το ρωσικό μονοπώλιο φυσικού αερίου θα αρχίσει να ψάχνει για εναλλακτικές – παρακαμπτήριες – λύσεις στην κατασκευή του αγωγού. Μια τέτοια εναλλακτική διαδρομή θα μπορούσε να είναι η Τουρκία, αν και αυτή η επιλογή είναι πολύ πιο ακριβή και δεν είναι και τόσο αξιόπιστη», λέει ο αναλυτής της FOREX CLUB, Βαλέρι Πολχόβσκι.

Τα πράγματα περιπλέκονται…

Επιπλέον, σύμφωνα με τον διακεκριμένο εμπειρογνώμονα της Finam Management, Ντμίτρι Μπαράνοφ, το έργο του «South Stream» και η διαδρομή του επιλέχθηκαν έτσι ώστε να μην υπάρχουν τρίτες χώρες διέλευσης. Ο Μιχαήλ Κορτσέμκιν σημειώνει ότι στην περίπτωση της εναλλακτικής λύσης όπως και να έχει, το φυσικό αέριο θα πρέπει να πάει από την Τουρκία προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ταυτόχρονα, η συμμετοχή τρίτης χώρας δεν θα λύσει τα προβλήματα των σχέσεων της ρωσικής πλευράς με την Κομισιόν. Αντίθετα, όπως είπε ο Ντμίτρι Μπαράνοφ, τη στιγμή που θα περάσει ο αγωγός από την Τουρκία, θα επανεμφανιστεί ο παράγοντας «εξάρτηση από τη χώρα τράνζιτ». Έτσι, όπως σημείωσε ο εμπειρογνώμονας, μειώνοντας την εξάρτησή της από την Ουκρανία, η Ρωσία απλώς θα αυξήσει την εξάρτησή της από τη Τουρκία