Του Γιώργου Ξ. Πρωτόπαπα*

Η μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη Ρωσία αποτελεί άμεση προτεραιότητα των Βρυξελλών. Η ουκρανική κρίση έχει δυναμιτίσει στις σχέσεις Δύσης και Μόσχας δημιουργώντας πολύ εύθραυστες ισορροπίες. Η ανάγκη για διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιβάλλεται αν δεν θέλει να βρεθεί εκ νέου όμηρος μιας ενεργειακής κρίσης μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας. Τον Ιανουάριο του 2006 η Ρωσία διέκοψε την παροχή φυσικού αερίου μόνο στην Ουκρανία, αλλά ο εφοδιασμός πολλών ευρωπαϊκών χωρών αναπόφευκτα μειώθηκε προκαλώντας τους σημαντικότατα προβλήματα.

Οι γεωπολιτικές εξελίξεις που συμβαίνουν στη νοτιανατολική Ευρώπη αποτελούν μια ευκαιρία για την Ελλάδα να αναβαθμίσει το ρόλο της μέσα στην ευρωπαϊκή «ενεργειακή σκακιέρα», μεσοπρόθεσμα ως χώρα- διακομιστής και μακροπρόθεσμα ως παραγωγός ενεργειακών κοιτασμάτων.

Η Ελλάδα έχει πλέον τη δυνατότητα να ενισχύσει το γεωπολιτικό ρόλο της μέσω του σχεδιαζόμενου αγωγού Trans- AdriaticPipeline (TAP), του ακρογωνιαίου λίθου της υλοποίησης του ευρωπαϊκού SouthernCorridor (Νότιου Διάδρομου Φυσικού Αερίου) που έχει στόχο την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο TAP θα ξεκινάει από την Ελλάδα, θα διασχίζει την Αλβανία και την Αδριατική Θάλασσα και θα καταλήγει στα παράλια της Νότιας Ιταλίας, επιτρέποντας την άμεση ροή του φυσικού αερίου από την περιοχή της Κασπίας προς τις ευρωπαϊκές αγορές. Πιο συγκεκριμένα εντός της ελληνικής επικράτειας ο αγωγός θα ξεκινάει από τα ελληνο-τουρκικά σύνορα στους Κήπους του νομού Έβρου και θα καταλήγει στα ελληνό -αλβανικά σύνορα του νομού Καστοριάς.

Η γεωπολιτική θέση της χώρας μας μπορεί να την αναδείξει σε συνδετικό κρίκο ενεργείας καθώς εκτός από τη μεταφορά φυσικού αερίου στη δυτική Ευρώπη θα έχει και τη δυνατότητα διανομής ποσοτήτων φυσικού αερίου και στα Βαλκάνια.

Ο ΤΑP αποτελεί το πρώτο μέρος του Southern Corridor, που περιγράφεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως τα σχεδιαζόμενα έργα υποδομών που επιδιώκουν να ενισχύσουν την ασφάλεια και τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω της μεταφοράς φυσικού αερίου στην Ευρώπη από την περιοχή της Κασπίας Θάλασσας. Ο ΤΑP στα ελληνο- τουρκικά σύνορα θα συνδέεται με το σχεδιαζόμενο αγωγό Trans-Anatolian Gas Pipeline (TANAP) Αζερμπαϊτζάν – Τουρκίας, οποίος θα ενώνεται με το South Caucasus Pipeline Expansion (SCPX) που θα διέρχεται της Γεωργίας και του Αζερμπαϊτζάν και θα εφοδιάζεται από το κοίτασμα φυσικού αέριου του ShahDenizII.

H κατασκευή του ΤΑP θα συνεισφέρει και στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Το εκτιμώμενο κόστος της επένδυσης του αγωγού ανέρχεται στα 1,5 δις. ευρώ. Αναμένεται να δημιουργηθούν 2.000 άμεσες και 10.000 έμμεσες νέες θέσεις εργασίας και ο αγωγός εκτιμάται ότι θα είναι   λειτουργικός το 2019.

Το κονσόρτσιουμ του TAP έχει ήδη εκπονήσει και ένα Σχέδιο Περιβαλλοντικής και Κοινωνικής Διαχείρισης και Παρακολούθησης, για την εφαρμογή των μέτρων που προσδιορίστηκαν στην εκτίμηση των επιπτώσεων για την αποφυγή, τον μετριασμό ή την αντιστάθμιση των αρνητικών επιπτώσεων και για την ελαχιστοποίηση και τη διαχείριση των κινδύνων για το περιβάλλον, για το προσωπικό κατασκευής και λειτουργίας και για τον τοπικό πληθυσμό. Ο στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι όλες οι ενδεχόμενες επιπτώσεις στον πληθυσμό, στα δικαιώματά του, στο βιοπορισμό, στην πολιτιστική κληρονομιά και στο περιβάλλον αποφεύγονται ή εφόσον δεν είναι δυνατή η αποφυγή, ελαχιστοποιούνται ,αντιμετωπίζονται ,αντισταθμίζονται και / η αποζημιώνονται, καθώς επίσης να προσδιοριστούν και να υιοθετηθούν ευκαιρίες ενίσχυσης της περιβαλλοντικής και κοινωνικής απόδοσης του αγωγού.

O αγωγός TAP εντάσσεται στο πλαίσιο της χάραξης μια αποτελεσματικής ελληνικής ενεργειακής στρατηγικής με μακροπρόθεσμο ορίζοντα που θα καθορίζεται από τις ακόλουθες δύο παραμέτρους: α) την ανάδειξη της χώρας σε συνδετικό κρίκο ενεργείας εξαιτίας της σημαντικής γεωπολιτικής της θέσης ως γέφυρα Ανατολής – Δύσης και β) την έρευνα και εκμετάλλευση των ενεργειακών κοιτασμάτων της.

*Αναλυτής του Ερευνητικού Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών και Αμερικάνικων Μελετών (RIEAS)