Γράφει η κ. Ζαφειρούλα Δουδουλακάκη

Καθώς έχει περάσει πάνω από  ενάμισης χρόνος από την εμφάνιση της επιδημίας covid-19 στον κόσμο, διαπιστώνεται ότι ένας αρκετά μεγάλος αριθμός ασθενών που νοσηλεύτηκαν με λοίμωξη από covid-19 ή που πέρασαν τη νόσο με ελαφρά συμπτώματα στο σπίτι συνεχίζουν  να εμφανίζουν επιπτώσεις από τη νόσο για εβδομάδες ή και μήνες από την αρχική διάγνωση.

Τι είναι το Long-covid?

Ο όρος  long-covid ή post-acute covid sequale χρησιμοποιείται για να συμπεριλάβει ένα μεγάλο εύρος συμπτωμάτων που επιμένουν για τέσσερις ή και περισσότερες εβδομάδες  μετά από την οξεία λοίμωξη από τον ιό covid-19.

Ποια είναι τα συμπτώματα του long-covid?

Υπάρχει ένα μεγάλο εύρος συμπτωμάτων και ευρημάτων που μπορεί να εμφανιστούν σε άτομα που νόσησαν από covid  είτε σοβαρή είτε ήπια είτε ακόμη και ολιγομπτωματική. Οι κλινικές έρευνες βρίσκονται ακόμη στα αρχικά στάδια κατανόησης και ερμηνείας της παθοφυσιολογίας της ιδιαίτερης αυτής κατάστασης. 

Μέχρι σήμερα τα πιο συνήθη εμμένοντα συμπτώματα που αναφέρονται από τους ασθενείς είναι:

• Δύσπνοια και ανάγκη αυξημένης αναπνευστικής προσπάθειας κατά τη δραστηριότητα
• Μόνιμο αίσθημα κόπωσης
• Χαμηλή αντοχή και αδυναμία επανόδου στις προηγούμενες καθημερινές δραστηριότητες
• Διανοητική σύγχηση, δυσκολία στην συγκέντρωση, δυσκολία στην πνευματική εργασία (brain fog)
• Βήχας
• Πόνος στο στήθος που επιμένει
• Κεφαλαλγία
• Ταχυκαρδία κατά την έγερση από την καθιστή σε όρθια θέση και αίσθημα παλμών
• Αρθραλγίες
• Μυαλγίες
• Κοιλιακά άλγη
• Διάρροιες
• Αϋπνία και άλλες διαταραχές ύπνου (π.χ. εφιάλτες)
• Εμφάνιση πυρετού κατά τη διάρκεια καταστάσεων που απαιτούν σωματική δραστηριότητα
• Εξανθήματα και αυτόματες εκχυμώσεις
• Ανοσμία, παροσμία και διαταραχή στη γεύση που επιμένει
• Διαταραχές στον έμμηνο κύκλο καθώς και διαταραχές στη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα

Συχνά οι ασθενείς αναφέρουν ότι τα συμπτώματά τους επιδεινώνονται ιδιαίτερα μετά από έστω και μικρής διάρκειας και έντασης σωματική ή πνευματική δραστηριότητα. Η ποιότητα ζωής στους Long covid πάσχοντες όπως καταλαβαίνουμε μειώνεται πολύ και οι ψυχολογικές επιπτώσεις της κατάστασης αυτής είναι ιδιαίτερα μεγάλες.

Ποια είναι η συχνότητα εμφάνισης του long-covid syndrome και σε ποιες κατηγορίες ασθενών αφορά?

Καθώς ο covid-19 είναι ένας καινούργιος ιός για την ανθρωπότητα είναι δύσκολο προς το παρόν να οριστεί με ακρίβεια η συχνότητα της εμφάνισης του συνδρόμου long-covid.  

Σε μια πρόσφατη μετα-ανάλυση 45 μελετών που αφορούσαν συνολικά 100.000 ασθενείς που νόσησαν με covid βρέθηκε ότι ένα ποσοστό 73% των ασθενών παρουσίασε τουλάχιστον ένα εμμένον σύμπτωμα 30 ημέρες μετά την αποθεραπεία και την αρνητικοποίηση του τεστ PCR. 

Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Βρετανίας περισσότεροι από 1 εκατομύριο Βρετανοί σήμερα ζουν με τις επιπτώσεις του long-covid.

Υπολογίζεται ότι ένα 14% των ατόμων που νόσησαν από covid-19 καταλήγουν με εμμένοντα συμπτώματα Long-covid (σε παγκόσμιο επίπεδο υπολογίζονται σε τουλάχιστον 25 εκατομμύρια αν και τα νούμερα αυτά πιστεύεται ότι υποεκτιμούν τον πραγματικό αριθμό των πασχόντων).

Ο κίνδυνος εμφάνισης long-covid είναι μεγαλύτερος στους ασθενείς που χρειάστηκαν νοσηλεία με ή χωρίς μηχανικό αερισμό αλλά ένας μεγάλος αριθμός πασχόντων long-covid haulers πέρασαν τη νόσο  ήπια στο σπίτι απλά δεν έγιναν ποτέ καλά όπως αναφέρουν.

Στατιστικά αναφέρεται ότι ο κίνδυνο εμφάνισης long-covid στις γυναίκες είναι κατά 30% μεγαλύτερος από ότι στους άντρες.

Τι προκαλεί το Long-covid?

Για τα άτομα που χρειάστηκαν μακροχρόνια νοσηλεία ή και ΜΕΘ είναι αναμενόμενη η αργή επάνοδος του οργανισμού μετά το εξιτήριο από το νοσοκομείο και πολλά από τα συμπτώματα εξηγούνται από π.χ. τη μεγάλη απώλεια μυικής μάζας, τη βλάβη που προκάλεσε ο ιός στους ιστούς των πνευμόνων κλπ.

Για τους ασθενείς που νόσησαν ελαφρά στο σπίτι και παρόλα αυτά εξακολουθούν και  εμφανίζουν συμπτώματα μήνες αργότερα, έχουν προταθεί διάφορες ερμηνείες:

• Εμμένουσα ιογενής λοίμωξη (υπάρχουν ενδείξεις ότι θραύσματα του ιού μπορούν να παραμένουν μέσα στον οργανισμό ατόμων που φαίνονται κατά τα άλλα υγιή).
• Βλάβη στους ιστούς του σώματος από τον ιό
• Αλλαγές στο ανοσοποιητικό σύστημα όπως πρόκληση παραγωγής αυτοαντισωμάτων που επιτίθενται στα όργανα του σώματος

Προς το παρόν τα αίτια εμφάνισης του Long-covid δεν έχουν διευκρινιστεί.

Εμφανίζεται το Long-covid σε παιδιά που νόσησαν?

Αν και οι πληροφορίες που έχουμε αφορούν κυρίως ενήλικες όλο και περισσότερες πληροφορίες συλλέγονται τελευταία για το long-covid στα παιδιά μιας και οι πρόσφατες μεταλλάξεις του ιού προσβάλουν και αυτές τις ηλικίες.

Από μια μελέτη που βρίσκεται σε εξέλιξη από ΗΠΑ, Καναδά, Κοστα-Ρίκα και Ισπανία υπολογίζεται ότι 6% των παιδιών που νοσούν από  covid-19 παρουσιάζουν εμμένοντα συμπτώματα ενώ στα παιδιά που χρειάστηκαν νοσηλεία το ποσοστό ανέρχεται σε 10%. Η κατάσταση αυτή αφορά κυρίως  σε εφήβους. Στο Ηνωμένο Βασίλειο σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία από την Εθνική  Στατιστική Υπηρεσία υπάρχουν περίπου 30.000 παιδιά  2 έως 17 ετών με long covid.  Από αυτά περίπου 14.000 αναφέρουν ότι η καθημερινή  τους δραστηριότητα έχει περιοριστεί λίγο ενώ 3000 αναφέρουν ότι η καθημερινή τους δραστηριότητα έχει μειωθεί πολύ

Αν πάσχω από Long-covid θα μειωθούν τα συμπτώματα μου με τον εμβολιασμό?

Άλλοι ασθενείς αναφέρουν ότι μετά τον εμβολιασμό η κατάσταση τους βελτιώθηκε ενώ άλλοι αναφέρουν ότι δεν παρατήρησαν καμία αλλαγή προς το καλύτερο.

Υπάρχει θεραπεία για το Long-covid?

Οι ασθενείς με long-covid συνήθως ταλαιπωρούνται για αρκετό διάστημα τρέχοντας σε γιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων παθολόγους, ενδοκρινολόγους, νευρολόγους, ψυχιάτρους, πνευμονολόγους, καρδιολόγους κλπ  και κάνοντας διάφορες εξετάσεις  οι οποίες στις περισσότερες περιπτώσεις  δεν οδηγούν σε ωφέλιμα για τον ασθενή συμπεράσματα. 

Το φαινόμενο του Long-covid  άρχισε να μελετάται τους τελευταίους μήνες πιο εντατικά από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και προς το παρόν οι πληροφορίες που υπάρχουν για την αιτιοπαθογένεια και τη θεραπεία είναι ελάχιστες.

ΟΙ ασθενείς από μόνοι τους σε πολλές χώρες έχουν οργανωθεί σε ομάδες μέσα από κοινωνικά δίκτυα ( στην Ελλάδα υπάρχει η ομάδα (Long Covid Ελληνική ομάδα υποστήριξης στο facebook),  ανταλλάσουν πολύτιμες εμπειρίες  και προσφέρουν πολύτιμη ψυχολογική υποστήριξη και πληροφορίες σε άλλους πάσχοντες. Πρόσφατα διοργανώθηκε webinar  με θέμα το Long covid. https://www.youtube.com/watch?v=xYdMngtQ8k8

Σε μεγάλα νοσοκομεία Αθήνας και Θεσσαλονίκης  υπάρχουν ειδικά ιατρεία που ασχολούνται με τις επιπλοκές μετά από covid νόσηση και με το Long covid.

Αναμένεται τα επόμενα χρόνια καθώς ο ιός δε θα μας εγκαταλείψει σύντομα,  το Long covid syndrome να βρεθεί στο επίκεντρο της επιστημονικής έρευνας καθώς οι κοινωνικές του επιπτώσεις θα αυξάνονται.

Η καλύτερη λύση φυσικά για να μειωθούν οι πιθανότητες νόσησης από covid και κατά συνέπεια από  long covid είναι ο εμβολιασμός.

Εμβολιαζόμαστε-Προστατευόμαστε!

Η κα Ζαφειρούλα Δουδουλακάκη είναι Ιατρός ΩΡΛ – Χειρουργός (http://www.doudoulakaki.gr)