Του Γιώργου Ξ. Πρωτόπαπα

Οι μειονότητες στη μετά-ψυχροπολεμική περίοδο εξελίσσονται σε ένα εργαλείο διαμελισμού των κρατών . Η κρίση της Ουκρανίας επανέφερε στην επικαιρότητα το ρόλο των μειονοτήτων που όπως είναι γνωστό από παλαιότερες περιπτώσεις συνεχίζουν να ανατρέπουν τα υφιστάμενα γεωπολιτικά δεδομένα και να χαράζουν νέα σύνορα.

Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν αντέδρασε άμεσα για να προστατέψει τη ρωσική μειονότητα της Κριμαίας, γεγονός που οδήγησε και στην ανεξαρτητοποίηση της από την Ουκρανία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ επέκριναν τον Πούτιν για χρήση μεταψυχροπολεμικών μεθόδων που θέτουν σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή ασφάλεια και υποδηλώνουν μια επεκτατική ρωσική εξωτερική πολιτική.

Οι ρωσικές μειονότητες μετατρέπονται πλέον σε ένα ισχυρό όπλο του Κρεμλίνου. Ο Πούτιν αποδεικνύει ότι έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει τις ρωσικές μειονότητες για να ασκήση πίεση στις κυβερνήσεις των πρώην σοβιετικών δημομοκρατιών που θεωρεί ότι παραδοσιακά ανήκουν στη ρωσική σφαίρα επιρροής. Η ενίσχυση των σχέσεων των ρώσων της διασποράς με τη μητέρα Ρωσία αποτελεί άμεση προτεραιότητα για τη Μόσχα.

Οι ρωσόφωνοι πληθυσμοί εκτείνονται πολύ πέρα από τα όρια της Ρωσίας. Τα αίτια παραπέμπουν στη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, την οικονομική μετανάστευση και τα εξαναγκαστικά προγράμματα μετεγκατάστασης που έγιναν κατά τη διάρκεια της σοβιετικής εποχής. Ο μεγαλύτερος αριθμός της ρωσικής διασποράς διαμένει όπως είναι φυσικό στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Κατά προσέγγιση: η Ουκρανία έχει 8 εκατ. ρωσόφωνους, το Καζακστάν 4.5 εκατ., η Λευκορωσία 1.2 εκατ., η Λετονία 620.000, το Ουζμπεκιστάν 650.000, η Κιργιζία 600.000, η Εσθονία 325.000, το Τουρκμενιστάν 314.000, η Λιθουανία 220.000, το Αζερμπαϊτζάν 144.000, το Τατζικιστάν 68.000, η Γεωργία 67.671.

Μετά την Ουκρανία πιο ευάλωτη χώρα θεωρείται η Μολδαβία, εξαιτίας της Υπερδνειστερίας, της αποσχισμένης επαρχίας της. Η Ρωσία έχει στείλει, σύμφωνα με το TheDailyBeast, 2.500 στρατιώτες στην Υπερδνειστερία και επιδιώκει να επηρεάσει και τις πολιτικές ισορροπίες ενόψει των επικείμενων βουλευτικών εκλογών που θα γίνουν στη Μολδαβία το Νοέμβριο του 2014. Η πιο ευνοϊκή εξέλιξη θα είναι να ηττηθεί η προσκείμενη προς τη Δύση κυβέρνηση του Κισινάου, της πρωτεύουσας της Μολδαβίας και να αναλάβουν πολιτικά κόμματα που θεωρούνται φιλικά προς τη Μόσχα.

Oι ρωσικές μειονότητες των χώρων της Βαλτικής είναι και αυτές εξίσου σημαντικές και διαδραματίζουν το δικό τους ρόλο στη συγκεκριμένη περιοχή. Ο Πούτιν ανακοίνωσε, σύμφωνα με τους TheHelsinki Times, στο πλαίσιο της πολιτικής ενίσχυσης των ρωσικών μειονοτήτων νέες συντάξεις για τους βετεράνους της σοβιετικής περιόδου που διαμένουν στις χώρες της Βαλτικής. Η κίνηση του Πούτιν επηρεάζει τις ισορροπίες σε Λετονία και Εσθονία, όπου οι ρωσόφωνοι αποτελούν αντίστοιχα περίπου το ένα τρίτο και ένα τέταρτο του πληθυσμούς τους. Οι ρώσοι διπλωμάτες που εργάζονται στις δυο χώρες, σύμφωνα με διεθνή δημοσιεύματα, έχουν εντείνει τις προσπάθειες για τη διανομή περισσότερων ρωσικών διαβατηρίων στους ρωσόφωνους.

Το δίδαγμα της υπόθεσης της Κριμαίας είναι ότι όπου υπάρχουν εθνοτικές μειονότητες ή σκόπιμα χαρακτηρίζονται έτσι, μπορούν να δημιουργηθούν και οι προϋποθέσεις για ανεξαρτησία τους. Το αν η ανεξαρτησία προκαλέσει αποσταθεροποιητικές παρενέργειες εξαρτάται από τις περιστάσεις, τις αντιδράσεις της διεθνής κοινότητας και το πόσο μεγάλο είναι το διεθνές statusτης χώρας της οποίας είναι ή θεωρούνται μειονότητες.

*Αναλυτής του Research Institute for European and American Studies (RIEAS)