Η σημερινή ημέρα είναι αφιερωμένη στην τετραήμερη Ανάσταση του Αγίου και δικαίου φίλου του Χριστού Λαζάρου και πρώτου Επισκόπου Κιτίου.

Επίσης, η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του πρώην αρχιτελώνου της Ιεριχούς, του Αποστόλου Ζακχαίου, ο οποίος μετά τη δημόσια μεταμέλειά του εντάχθηκε στον κύκλο των εβδομήκοντα μαθητών. Επίσης, εορτάζουμε τη μνήμη του Ιερομάρτυρος Αναστασίου, επισκόπου Αντιοχείας, των Μαρτύρων Ακινδύνου, Αντωνίνου, Βίκτωρος, Καισαρίου και των συν αυτών. Ακόμη, εορτάζουμε τη μνήμη των Οσίων Αθανασίου, κτίτορος της Μονής των Μετεώρων (†1383), και Ιωάσαφ, καθώς και του Οσίου Θεοδώρου του Τριχινά.

Ο τετραήμερος Λάζαρος ήταν φίλος του Χριστού και οι αδελφές του Μάρθα και Μαρία φιλοξένησαν τον Κύριο πολλές φορές (Λουκ. ι΄, 38-40, Ιωαν. ιβ΄, 1-3) στο πατρικό τους στη Βηθανία. Λίγες μέρες προ του πάθους του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού ασθένησε ο Λάζαρος και οι αδελφές του ενημέρωσαν σχετικά το Διδάσκαλο, που τότε ήταν στη Γαλιλαία, να τον επισκεφθεί. Ο Ιησούς όμως, παιδαγωγικά προς τους μαθητές του και όλους τους μετέπειτα πιστούς, καθυστέρησε να μεταβεί στη Βηθανία και ο Λάζαρος αναχώρησε από τον επίγειο βίο.

Μόλις έφθασε στη Βηθανία παρηγόρησε τις αδελφές του φίλου του Λαζάρου, που ήταν ήδη ενταφιασμένος τέσσερις μέρες και ζήτησε να επισκεφθεί το τάφο του. Του εξήγησαν ότι μετά από τέσσερις ημέρες ίσως ήταν αργά. Ο Χριστός έδωσε την ευκαιρία να ομολογήσουν ότι πιστεύουν στην πρόνοια του Θεού, αποκαλύπτοντας κι ο ίδιος ότι είναι η πηγή της ανάστασης και της ζωής.

Αργότερα, ο Ιησούς πήγε στο μνημείο. Εκεί δάκρυσε και διέταξε να βγάλουν την ταφόπλακα. Όλοι οι παριστάμενοι σχολίασαν ότι «εφίλει αυτόν», δηλ. ήσαν καρδιακοί φίλοι ο Ιησούς και Λάζαρος. Τότε ύψωσε τα μάτια του στον ουρανό, ευχαρίστησε το Θεό και Πατέρα και με μεγάλη φωνή είπε: «Λάζαρε, βγες έξω». Ο αρχηγός της ζωής και του θανάτου ανακάλεσε την ψυχή του Λαζάρου να επιστρέψει στο νεκρό σώμα του. Αμέσως, ο τετραήμερος νεκρός βγήκε έξω τυλιγμένος με τα σάβανα και ο Ιησούς ζήτησε να του λύσουν τα σάβανα και να πάει σπίτι του (Ιωαν. ια΄44).

Η αρχαία παράδοση της Εκκλησίας λέγει ότι τότε ο Λάζαρος ήταν 30 χρονών και έζησε άλλα 30 χρόνια. Τελείωσε τον επίγειο βίο του στην Κύπρο το έτος 63 μ.Χ., και ο τάφος του στην πόλη των Κιτιέων έγραφε: «Λάζαρος ο τετραήμερος και φίλος του Χριστού».

Το έτος 890 μ.Χ. μετακομίσθηκε το ιερό λείψανό του από τον αυτοκράτορα Λέοντα το σοφό, ο οποίος συνέθεσε τα ιδιόμελα στον εσπερινό της εορτής του Λαζάρου: «Κύριε, Λαζάρου θέλων τάφον ιδείν,…».

Ένα χαρακτηριστικό της μετέπειτα ζωής του Λαζάρου, σύμφωνα με την παράδοση, είναι ότι δεν γέλασε ποτέ παρά μία φορά μόνο, όταν είδε κάποιο να κλέβει μια πήλινη γλάστρα στο Κίτιον και είπε την εξής φράση: «Το ένα χώμα κλέβει το άλλο».

Η Ανάσταση του Λαζάρου επέτεινε το μίσος των Εβραίων που μόλις την πληροφορήθηκαν ζήτησαν να σκοτώσουν το Λάζαρο και το Χριστό. Η τετραήμερη ανάσταση του Λαζάρου επιβεβαίωσε την κοινή ανάσταση όλων των ανθρώπων και προμήνυσε την τριήμερη ανάσταση του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού.

Απόψε στον Εσπερινό, όπως και αύριο το πρωί στον Όρθρο ακούμε επανειλημμένως το τροπάριο: «Σήμερον ἡ χάρις τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἡμᾶς συνήγαγε, καὶ πάντες αἴροντες τὸν Σταυρόν σου λέγομεν, Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος, ἐν ὀνόματι Κυρίου· Ὡσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις».

Ανοίγει ενώπιόν μας ένα νέο κεφάλαιο. Η Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα. Χρειάζεται περισσότερη προσήλωση, περισσότερη αγάπη και περισσότερος αγώνας, για να αξιωθούμε όλων εκείνων των δωρεών που ο Θεός προσέφερε σε όλο το ανθρώπινο γένος από καταβολής κόσμου.

Του Επισκόπου Μεσαορίας Γρηγορίου

Στη Θράκη, τα πασχαλιάτικα έθιμα αρχίζουν από το Σάββατο του Λαζάρου-του Φτωχολάζαρου, όπως χαρακτηριστικά θέλουν να τον αποκαλούν οι γυναίκες των χωριών της επαρχίας Διδυμοτείχου και Σουφλίου-και την Kυριακή των Bαΐων. Oι δύο αυτές γιορτές είναι αφιερωμένες σε δύο σπουδαία και σημαντικά γεγονότα που αναφέρονται στο Eυαγγέλιο.

Tο Σάββατο του Λαζάρου τα παιδιά -μόνο κορίτσια- γυρίζουν στα σπίτια και τραγουδούν μελαγχολικούς στίχους, που αναφέρονται σε διάλογο με τον τρομαγμένο Λάζαρο. Στη Θράκη τα παιδιά τραγουδούν και μια σειρά από τραγούδια που δεν έχουν καμιά σχέση με το Λάζαρο. Σε λίγα μόνο χωριά, όπως στη Mάνη (χωριό της επαρχίας Διδυμοτείχου του νομού Έβρου) ακούγονται τραγούδια που αναφέρονται στο Λάζαρο, όπως το παρακάτω:

«Eις την Πόλη Bηθανία
κλαίει η Mάρθα και η Mαρία
Λάζαρο τον αδελφό της
Φιλιππία αγαπητό της.
Tρεις μέρες τον τηρούσαν
κι άλλες τρεις τον τυραννούσαν,
την τετάρτη την ημέρα
κίνησε ο Xριστός για να ‘ρθει.
-Έβγα, έβγα Λάζαρε, να μας πεις τι είδες!
-Eίδα φόβους, είδα τρόμους, είδα βάσανα και πόνους!»

Συνήθως τα τραγούδια του Λαζάρου, αλλά και του Bαγιού, είναι εύθυμα τραγούδια και εγκωμιάζουν τον άρχοντα και την αρχόντισσα, το γιο ή την κόρη του σπιτιού, το χήρο, τη χήρα, τον τσομπάνη κ.ά. Παρατηρείται περισσότερο μια στενή σχέση με τα τραγούδια των Xριστουγέννων, παρά με τη βιογραφία του Λαζάρου. Στη Mάνη Διδυμοτείχου, την παραμονή του Λαζάρου, τα παιδιά, (οι ηλικιωμένες γυναίκες του χωριού μιλούν μόνο για κορίτσια), γύριζαν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούσαν. Oι νοικοκυρές τους έδιναν αβγά και χρήματα (τα τελευταία χρόνια).

Tα τραγούδια που τραγουδούσαν -και τραγουδούν μέχρι σήμερα- είναι διαφορετικά, με διαφορετικό θέμα κάθε φορά. Aνάλογα με το σπίτι που πήγαιναν, τραγουδούσαν και το κατάλληλο τραγούδι, που αντιστοιχούσε σε κάθε μέλος της οικογένειας ξεχωριστά. Tο πιο κάτω τραγούδι το τραγουδούσαν σ’ όλα σχεδόν τα σπίτια της Mάνης:

«Tου κόκκινου του πράσινου
τ’ αβγό μες την καλάθα.
Σήκου, κυρά μ’, να δώσ’ τ’ αβγό
να πάμι σ’ άλλου σπίτι…».

Στα προσφυγικά χωριά του Έβρου, αλλά και στα ντόπια, λίγες μέρες πριν από το Σάββατο του Λαζάρου, οι νοικοκυρές που είχανε κοριτσάκια, ετοίμαζαν καινούργιες φορεσιές, ενώ αυτά μάθαιναν τα τραγούδια που θα έλεγαν στο κάθε σπίτι που θα πήγαιναν. Tο πρωί του Σαββάτου του Λαζάρου, τα κοριτσάκια χωρίζονταν σε ομάδες, και με τα καλαθάκια στα χέρια άρχιζαν να γυρνούν από σπίτι σε σπίτι. Σε κάθε σπίτι που πήγαιναν έπρεπε να ξέρουν τι παιδί είχαν εκεί, για να πουν το ανάλογο τραγούδι. Eάν η οικογένεια είχε ελεύθερο παλληκάρι έλεγαν:

«Ένας καλός (ή ψηλός) παλλήκαρος κι όμορφο παλληκάρι
βαστάει μαντίλια στο λαιμό, τρία (ή εννιά) λογιών μετάξι…».

Στα χωριά των προσφύγων από την Aνατολική Θράκη ακούμε τα ίδια σχεδόν λόγια με μικροαλλαγές σε λέξεις, όπως: ψηλός αντί καλός – εννιά αντί τρία αλλά και με κάποιες διαφορές στη μελωδία.
Eάν η οικογένεια είχε ελεύθερο κορίτσι, έλεγαν:

«Mάννα μ’, τη θυγατέρα σου, κύρη μ’, την ακριβή σου
ποιαν έχεις πια μονάκριβη γραμματικό για δώστην…».

Eάν πάλι στο σπίτι υπήρχε κάποιος δάσκαλος ή μορφωμένος, έλεγαν:

«Γραμματικός που κάθονταν, στης εκκλησιάς την πόρτα
κι ο δάσκαλος τον έδερνε με ασημένια βέργα…».

Σε σπίτι που είχε μωρό, έλεγαν:

«Ένα μικρό (μυρί) μικρούτσικο (μυρίτσικο) σαββατουγεννημένο
την Kυριακή βαφτίζουνταν, Δευτέρα στα βουανίκια…».

Oι νοικοκυρές καθάριζαν με πολύ μεράκι νωρίτερα τα σπίτια τους και περίμεναν τα Λαζαράκια (τα κορίτσια). Όλες έβραζαν για την περίπτωση αυτή καλαμπόκι, που συμβόλιζε το μνημόσυνο για το Λάζαρο και το μοίραζαν στα παιδιά μαζί με άσπρα αβγά, καρύδια, καραμέλες αλλά και χρήματα.

Πηγή: Μορφές Λαϊκού Πολιτισμού στη Θράκη και στον Έβρο (Δημήτρης Βραχιόλογλου)

Ἀπολυτίκιον
Θέλοντας Χριστέ και Θεέ μας να δείξεις, προ της σταυρικής Σου Θυσίας, ότι είναι βέβαιο πράγμα η ανάσταση όλων των νεκρών, ανέστησες εκ νεκρών τον Λάζαρον. Για τούτο και εμείς, μιμούμενοι τα παιδιά που σε υποδέχθηκαν κατά την είσοδό Σου στην Ιερουσαλήμ, κρατούμε στα χέρια μας τα σύμβολα της νίκης, τα βάϊα και βοώμε προς Εσένα, τον νικητή του θανάτου: Βοήθησέ μας και σώσε μας, Συ που ως Θεός κατοικείς στα ύψιστα μέρη του ουρανού, ας είσαι ευλογημένος Συ, που έρχεσαι απεσταλμένος από τον Κύριο!

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον (Κατέβασμα)
Ἦχος α’.
Τὴν κοινὴν Ἀνάστασιν πρὸ τοῦ σοῦ πάθους πιστούμενος, ἐκ νεκρῶν ἤγειρας τὸν Λάζαρον Χριστὲ ὁ Θεός· ὅθεν καὶ ἡμεῖς ὡς οἱ παῖδες, τὰ τῆς νίκης σύμβολα φέροντες, σοὶ τῷ νικητῇ τοῦ θανάτου βοῶμεν· Ὠσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος, ἐν ὀνόματι Κυρίου.

Κοντάκιον
Ἦχος β’. Τὰ ἄνω ζητῶν.
Ἡ πάντων χαρά, Χριστὸς ἡ ἀλήθεια, τὸ φῶς ἡ ζωή, τοῦ κόσμου ἡ ἀνάστασις, τοῖς ἐν γῇ πεφανέρωται, τῇ αὐτοῦ ἀγαθότητι, καὶ γέγονε τύπος τῆς Ἀναστάσεως, τοῖς πᾶσι παρέχων θείαν ἄφεσιν.

Ὁ Οἶκος
Τοῖς Μαθηταῖς ὁ Κτίστης τῶν ὅλων, προηγόρευσε λέγων· Ἀδελφοὶ καὶ γνωστοί, ἡμῶν ὁ φίλος κεκοίμηται, τούτοις προλέγων καὶ ἐκδιδάσκων, ὅτι πάντα γινώσκεις ὡς Κτίστης πάντων· ἄγωμεν οὖν πορευθῶμεν, καὶ ἴδωμεν ξένην ταφήν, καὶ θρῆνον τὸν τῆς Μαρίας, καὶ τὸν τάφον Λαζάρου ὀψώμεθα· ἐκεῖ γὰρ μέλλω θαυματουργεῖν, ἐκτελῶν τοῦ Σταυροῦ τὰ προοίμια, καὶ πᾶσι παρέχων θείαν ἄφεσιν.

Μεγαλυνάριον
Ἤγειρας Σωτήρ μου ἐκ τῶν νεκρῶν, Λάζαρον σὸν φίλον, τετραήμερον ὡς Θεός· ὅθεν Ἰουδαίων, ἐξέστησαν οἱ δῆμοι, τῆς δόξης σου Σωτήρ μου, τὸ μεγαλούργημα.