Γράφει ο Στρατής Χαραλάμπους*

Κύπρος: Το Μήλο της Έριδος της Αν. Μεσογείου (Α’μέρος)

Κύπρος: Το Μήλο της Έριδος της Αν. Μεσογείου (Β’μέρος)

 

Πραξικόπημα  κατά Μακαρίου -Εισβολή των Τούρκων

  Μέσα σε αυτό το τοξικό κλίμα και την εμφύλια διαμάχη Μακαριακών-Γριβικών,  με όργανα αντίστοιχα το Εφεδρικό Σώμα και την ΕΟΚΑ Β’, αποτελεί απορίας άξιον οι δηλώσεις του μακαριστού Μακαρίου λίγες μέρες πριν το πραξικόπημα  «ότι δεν υπάρχει τέτοιο  ενδεχόμενο».

Η επιστολή του προς τον πρόεδρο Γκιζίκη της 2ας  Ιουλ 1974, με την οποία ζητούσε την ανάκληση όλων των Ελλήνων αξιωματικών από την ΕΦ, την διαγραφή 57 Ε/Κ υποψήφιων Αξιωματικών από τον κατάλογο που είχε προτείνει το ΓΕΕΦ  και οι καταγγελίες του για υπονόμευση του από την Αθήνα,  δείχνει ότι ήθελε να ξεκαθαρίσει την κατάσταση.

Θα πρέπει να τονίσουμε ότι πριν ένα χρόνο περίπου τον Νοέμβριο του 1973 κατά την επίσκεψη του Μακάριου την Αθήνα και την  συνάντηση του με τον Παπαδόπουλο, ο οποίος  είχε αποκηρύξει την  ΕΟΚΑ Β’,  δημιουργήθηκαν ελπίδες αποκλιμάκωσης της έντασης μεταξύ Αθηνών και Λευκωσίας.

Δυστυχώς η καθεστωτική αλλαγή και η ανάληψη της ηγεσίας της Χούντας από τον Ιωαννίδη, που συνοδεύτηκε με έξαρση των επιθέσεων της ΕΟΚΑ Β’, έπεισαν τον Μακάριο  ότι έπρεπε να ενεργήσει, με στόχο να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο της Ε.Φ.

   Μελετώντας το πόρισμα της επιτροπής Μπασαγιάννη της Βουλής των Ελλήνων, αν και δεν κατέθεσαν όλοι οι μάρτυρες και δεν παραδόθηκε  το σύνολο του αρχείου (από τους 260 φακέλους παραδόθηκαν οι 134)  του φακέλου της Κύπρου στην Κυπριακή Βουλή  τον Ιούλιο του 2017 και σε συσχέτιση με εκδόσεις στις οποίες είναι ερωτηματικό η απόλυτη αντικειμενικότητα, καταλήγω σε μια σειρά διαπιστώσεων :

 –Η απόφαση για το πραξικόπημα λήφθηκε την άνοιξη του 1974, στις συναντήσεις των Γκιζίκη προέδρου της Δημοκρατίας , Αρχηγού των ΕΔ στρατηγού Μπονάνου, ταξίαρχου Ιωαννίδη ισχυρού άνδρα του καθεστώτος και του πρωθυπουργού Ανδρουτσόπουλου στο σπίτι του τελευταίου. Θα πρέπει να τονισθεί ότι στην κατάθεση του ο Ιωαννίδης ανέλαβε πλήρως την ευθύνη. Για την υλοποίηση της απόφασης θα έπρεπε να γίνουν οι επιλογές των προσώπων και ο σχεδιασμός. Πράγματι έφτασε από την  Κύπρο ο υποδιοικητής του ΓΕΕΦ Ταξίαρχος Γεωργίτσης , από το Έβρο ο υποστράτηγος Παπαδάκης (εν γνώσει του διοικητού Γ’ Σ.Σ. Ντάβου) και μαζί με τον διοικητή των ΚΔ στην Κύπρο συνταγματάρχη Κομπόκη συναντήθηκαν στις  2 Ιουλίου ώρα 1930 στο γραφείο του Αρχηγού Ε.Δ. Μπονάνου. Την επόμενη έγινε μικρότερη σύσκεψη με άλλα στελέχη για την κατάρτιση του σχεδίου.

Επιστρέφοντας ο Γεωργίτσης στην Κύπρο και ερωτηθείς δεν είπε την αλήθεια στον διοικητή του αρχηγό του  ΓΕΕΦ στρατηγό Ντενίση. Στις 9 Ιουλίου ο Γεωργίτσης συσκέφθηκε  με τον συνταγματάρχη  Κομπόκη και διάλεξαν 2 μονάδες καταδρομών , 2 τάγματα από την Κυρήνεια, δύο μονάδες τεθωρακισμένων και μια μοίρα πυροβολικού, για εμπλοκή στο πραξικόπημα.  Η ΕΛΔΥΚ κατόπιν αιτήματος του υποδιοικητή της έμεινε εκτός για λόγους ευνόητους διέθεσε όμως μια διλοχία για τη φύλαξη του Α/Δ, ενώ οι λοιπές μονάδες της Ε.Φ. είχαν βαθιά μεσάνυχτα, πλην ορισμένων αξιωματικών που στήριζαν την Χούντα του Ιωαννίδη.  Στις 11 Ιουλίου κλήθηκαν στην Αθήνα, δήθεν  για διαβουλεύσεις επί της επιστολής Μακαρίου, ο αρχηγός του ΓΕΕΦ, ο διοικητής της ΕΛΔΥΚ ,ο Δντής του Α2 του ΓΕΕΦ και ο πρέσβης μας στη Λευκωσία, ώστε να μείνει ακέφαλη η Ε.Φ. και η Πρεσβεία μας στη Λευκωσία.

Το πραξικόπημα εκδηλώθηκε στις 0830 της 15ης Ιουλίου  και εξελίχθηκε σε μια σύγκρουση της Αστυνομίας με τις δυνάμεις του πραξικοπήματος, οι οποίες τελικά και επικράτησαν.

Ο Μακάριος διέφυγε στην Πάφο, απ’ όπου μίλησε στο ραδιόφωνο και μετά μέσω της Βάσης του Ακρωτηρίου στη Μάλτα και από εκεί στο Λονδίνο όπου στις 17 Ιουλίου συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό και τον ΥΠΕΞ και έλαβε τη διαβεβαίωση ότι δεν θα στηριχθεί το καθεστώς Σαμψών. Τις ίδιες μέρες ήταν στο Λονδίνο και ο τούρκος πρωθυπουργός Ετζεβίτ, ο οποίος ζητούσε από κοινού επέμβαση με την Αγγλία βάσει της συνθήκης εγγύησης.

Ο Μακάριος στις 19 Ιουλίου από το βήμα του ΟΗΕ κατηγόρησε ευθέως την Ελλάδα για το πραξικόπημα και κάλεσε τις άλλες δυο εγγυήτριες δυνάμεις να επέμβουν, κάτι που επικαλούνται μέχρι σήμερα οι Τούρκοι.

Κατά πάσα πιθανότητα ο Κομπόκης είχε οδηγίες να μην δολοφονήσει τον Μακάριο και άφησε την πόρτα του αλσυλλίου αφύλακτη, παράλειψη που δεν δικαιολογείται για έμπειρο καταδρομέα.

Ακολούθησαν συγκρούσεις μεταξύ υποστηρικτών του Μακαρίου και τμημάτων της ΕΟΚΑ Β’ σε όλες τις πόλεις , μια εμφύλια διαμάχη στην οποία εκδηλώθηκε στον υπέρτατο βαθμό το μίσος και από τις δυο πλευρές, ενώ απέναντι ο εχθρός προετοιμάζονταν για την εισβολή.

Μερικές μέρες πριν το πραξικόπημα ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα ενημέρωσε τον Ε. Αβέρωφ για το επικείμενο πραξικόπημα, ομοίως νωρίτερα είχε ενημερώσει και τον  Γ.Γ. του ΥΠΕΞ Άγγελο Βλάχο, αλλά και οι δύο παρέλειψαν να ενημερώσουν τον πρέσβη της Κύπρου Κρανιδιώτη.

Ο ιστορικός του μέλλοντος θα αποκαλύψει την αλήθεια, το αποτέλεσμα ήταν ότι είχαμε 32 νεκρούς Έλληνες στρατιωτικούς και 22 από το εφεδρικό σώμα του Μακαρίου και έναν διχασμό στις μονάδες της ΕΦ αλλά και στην κοινωνία. Επιπρόσθετα το πραξικόπημα αποπροσανατόλισε της μονάδες της ΕΦ και αρκετές την ημέρα της εισβολής βρέθηκαν μακριά από το χώρο της αποστολής των.Δύο τάγματα με πυροβολικό και ΤΘ στάλθηκαν στην Πάφο  να κυνηγήσουν  τον Μακάριο και άλλα δύο τάγματα  μαζί με  δύο μονάδες ΤΘ και τις τρείς Μοίρες ΚΔ συμμετείχαν στο πραξικόπημα

   Γεγονός είναι ο ισχυρός άνδρας της Χούντας Ιωαννίδης  είχε άμεση επαφή με τον σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα ο οποίος τον διαβεβαίωνε ότι η Τουρκία δεν θα επενέβαινε στην περίπτωση του πραξικοπήματος. Ενώ η πραγματικότητα ήταν πολύ διαφορετική , στα απέναντι μικρασιατικά παράλια, όπως είχε έγκαιρα ενημερώσει ο υπεύθυνος αξιωματικός της ΚΥΠ στην Κυρήνεια, γινόταν προετοιμασίες για την απόβαση, μετασταθμεύσεις μονάδων στρατού και αεροπορίας για να είναι κοντά στην Κύπρο, ασκήσεις και το κυριότερο από την 15η Ιουνίου ανακλήθηκαν οι άδειες   των αξιωματικών. Παράλληλα αναγνωριστικά Α/Φ πετούσαν πάνω από την Κύπρο και φωτογράφιζαν τους διάφορους στόχους.

Για να αποτρέψουν τυχόν προετοιμασίες για ενέργεια της Χώρας μας στον Έβρο,  διαδόθηκαν  παραπλανητικές πληροφορίες από την πρεσβεία μας στη Σόφια(Στρατιωτικός Ακόλουθος των ΗΠΑ) για μετακίνηση μονάδων στα Ε/Β σύνορα και μεταφορά δυνάμεων με Α/Φ από τη Ρωσία στη Βουλγαρία. Το απόγευμα της 19 Ιουλίου τα αποβατικά με συνοδεία Α/Τ απέπλευσαν από το λιμάνι της Μερσίνας, την πληροφορία μετέδωσε το BBC αλλά στην Αθήνα μιλούσαν για άσκηση. Στις 0430 τα αποβατικά ήταν ένα χλμ. από την ακτή Πέντεμιλι δυτικά  της Κυρήνειας, στις 0515 ξεκίνησε ο βομβαρδισμός με Α/Φ  στόχων στην ακτή απόβασης, στρατοπέδων, ραντάρ κλπ. Και βγήκαν ομάδες βατραχανθρώπων στην ακτή για να την προετοιμάσουν. Στις 0830 έπεσαν  οι καταπέλτες των αποβατικών στην ακτή και τα  Α/Φ έριχναν αλεξιπτωτιστές ανατολικά της Κυρήνειας και στο θύλακα στο Κιόνελι.

  Στο ΓΕΕΦ αντί να διατάξουν την εφαρμογή στου σχεδίου αμύνης συνιστούσαν ψυχραιμία. Τελικά η εφαρμογή του σχεδίου διατάχθηκε στις 0840 από την Αθήνα, δηλαδή πέρασε χρόνος τριών και πλέων ωρών που θεωρείται σημαντικός στην αρχή μιας αποβατικής επιχείρησης.

Στην ακτή απόβασης από τα πέντε τάγματαπου υπάγονταν στη διοίκηση της  περιοχής  της Κυρήνειας υπήρχε μόνο ένα το 251 Τάγμα  με διοικητή των ήρωα Ανχη Παύλο Κουρούπη και προστέθηκε αργότερα σταδιακά  το επιστρατευμένο 316 από την περιοχή Μόρφου, από τις επτά μοίρες πυροβολικού που προβλέπονταν να ρίξουν κατά των Τούρκων  το πυροβολικό μόνο μια έριξε η 182 Μοίρα.

Τίποτα δεν λειτούργησε σωστά οι μονάδες περίμεναν διαταγές και τις βρήκαν τα τούρκικα αεροπλάνα στα στρατόπεδα ή εν κινήσει και σχεδόν τις διέλυσαν.

Ο διοικητής των ΚΔ  Κομπόκης κατάλαβε ότι οι Τούρκοι θα επιχειρήσουν τη συνένωση του προγεφυρώματος με το θύλακα στη Λευκωσία και διέταξε αντεπίθεση με τις τρεις μοίρες οι οποίες κατέλαβαν τα στενά της  Αγύρτας. Τη νύκτα 20/21 Ιουλίου το ΓΕΕΦ διέταξε αντεπίθεση κατά του Π/Γ  που δεν έγινε ποτέ, διότι δύο τάγματα(281-286) που στάλθηκαν μέρα από τη Λευκωσία προς Κερύνειαστο χ. Κοντεμένοςδιαλύθηκαν  από την τούρκικη αεροπορία.

Μόνο η ΕΛΔΥΚ μαζί με μια μονάδα αρμάτων αντεπιτέθηκε στις 20.00 και εισχώρησαν  βαθιά μέσα στον Τ/Κ θύλακα της Λευκωσίας,  για άγνωστο όμως  λόγο διατάχθηκαν  να επιστρέψουν στο στις αρχικές θέσεις. Οι Τούρκοι δεν πετάχτηκαν από την ακτή, ούτε από τα αεροπρογεφυρώματα,  στέριωσαν και σχεδίαζαν για την επόμενη μέρα τη συνένωση των Π/Γ.

   Τι έκαναν οι σύμμαχοί μας στο ΝΑΤΟ;Η Βρετανία είχε στην περιοχή της απόβασης ένα ελικοπτεροφόρο , πιθανόν διευκόλυνε πληροφοριακά τους Τούρκους, οι ΗΠΑ είχαν ένα αεροπλανοφόρο και πλοία συνοδείας 140 μίλια νότια και νοτιοδυτικά της Κύπρου και γνώριζαν τα πάντα, αλλά δεν έκαναν τίποτα.

Την προηγούμενη μέρα 19 Ιουλίου  στην Αμμόχωστο έγινε κανονικά η αντικατάσταση του προσωπικού της ΕΛΛΔΥΚ και το Α/Γ Λέσβος με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Χανδρινό  το πρωί της 20ης άκουσε από το ραδιόφωνο για την εισβολή, ενώ έπλεε νότια της Κύπρου. Ζήτησε από το ΑΕΔ και εγκρίθηκε η αποβίβαση των 450 έμπειρων στρατιωτών της ΕΛΔΥΚ στην Πάφο, όπου ο διοικητής της περιοχής του ζήτησε βοήθεια για εξάλειψη του Τ/Κ θύλακα και πράγματι με τα πυροβόλα τους διέλυσε και μετά απέπλευσε για Ελλάδα με πορεία δυτική.

Η πληροφορία μεταδόθηκε διογκωμένη στην Τουρκία στάλθηκαν 3 Α/Τ και σμήνη Α/Φ από διάφορα τουρκικά Α/Δ , τα οποία εξέλαβαν τα τουρκικά  πλοία σαν ελληνικά και τα κατέστρεψαν, ένα βυθίστηκε και τα δύο έπαθαν μεγάλες ζημιές συνολικά 600 νεκροί. Ένα παράδειγμα έλλειψης συντονισμού που δείχνει ότι αν είχαν επανδρωθεί οι ακτές και είχαν μεταβεί οι μονάδες στις θέσεις των, ο Τούρκος δεν θα πατούσε πόδι στην Κύπρο.

  Στην Αθήνα κανονικά έπρεπε να εφαρμόσουν το σχέδιο ενίσχυσης της Κύπρου,  δηλαδή ένα Υ/Β και μία ΤΠΚ για την ακτή της Κυρήνειας για προσβολή των αποβατικών που πηγαινοερχόντουσαν και μια μοίρα Δ/Β με 18  Α/Φ F-84F για προσβολή των πλοίων και των αποβατικών δυνάμεων.

Δινόταν διαταγές προς τις ναυτικές, αεροπορικές και στρατιωτικές δυνάμεις αλλά μετά από λίγο ανακαλούνταν,  πότε από τον αρχηγό ΕΔ Μπονάνο, πότε από τον πρόεδρο Γκιζίκη και πότε από τους αρχηγούς των όπλων. Φαίνεται ότι κάτι περίμεναν ή κάτι τους είχαν υποσχεθεί δηλαδή μια περιορισμένη απόβαση προκειμένου το υπόλοιπο νησί να ενωθεί με την Ελλάδα.

Τα γεγονότα μιλάνε μόνα τους, το πρωί 0730 σε σύσκεψη στο γραφείο του ΑΕΔ ήλθαν απρόσκλητοι(κάτι που φαίνεται απίθανο) οι υφυπουργοί εξωτερικών και άμυνας των ΗΠΑ(Σίσκο-Ελγουωρ) , ο πρέσβης Τάσκα και ο στρατιωτικός ακόλουθος  Μάρτερ. Συνέστησαν  ψυχραιμία και ο Ιωαννίδης είπε το περίφημο «Μας εξαπατήσατε».

Την επόμενη μέρα ο Σίσκο πέταξε για Άγκυρα, ο Ετζεβίτ κωλυσιεργούσε για να κερδίσει χρόνο ώστε  να στείλει το δεύτερο αποβατικό κύμα με τα  άρματα. Ο ΥΦΥΠΕΞ των ΗΠΑ γύρισε αμέσως πίσω και τη  Ν 21/22 ήλθε σε επαφή με το αρχηγό του  ναυτικού  Αραπάκη. Η κίνηση τούτη προκαλεί απορία, βέβαια η χουντική κυβέρνηση ήταν σε αποδόμηση  υπήρχε όμως ο πρόεδρος δημοκρατίας  και ο Αρχηγός των Ε.Δ. . Άραγε  με  ποιους συνομιλούσαν και τι σχεδίαζαν, σίγουρα με διάφορους εντός και εκτός χώρας και σχεδίαζαν την επόμενη μέρα. Τελικά ο Αραπάκης συμφώνησε για την έναρξη της  εκεχειρίας  την 22α Ιουλίου ώρα 1400 GMT, δηλαδή 1600.

  Σε σύσκεψη που έγινε στο γραφείο του Γκιζίκη, με Μπονάνο, Ανδρουτσόπουλο και Ιωαννίδη, στις 0900 της 20ης Ιουλίου ουδεμία απόφαση λήφθηκε παρά μόνο η κήρυξη της Γενικής Επιστράτευσης, αντί να εφαρμοστεί σταδιακά το σχέδιο επιστράτευσης και τελικά όλη η επιστράτευση κατέληξε  σε αποτυχία. Οι αρχηγοί των ΕΔ και των όπλων την εποχή εκείνη δεν δικάστηκαν για τις παραλείψεις των, η δικαιολογία του Ιωαννίδη είναι χωρίς βάση, διότι από την πρωινή σύσκεψη και μετά τέθηκε στο περιθώριο.

Η Χούντα έπεσε στην ακτή της Κυρήνειας, θυσιάστηκε η Κύπρος για να αποκατασταθεί η Δημοκρατία στην Ελλάδα και να αποτραπεί η μετατροπή της σε μια  «Κούβα της Μεσογείου».

Δυστυχώς οι πέντε Γκιζίκης-Γαλατσάνος-Μπονάνος-Αραπάκης-Παπανικολάου δεν δικάστηκαν  για να μάθουμε τι έγινε αυτά τα κρίσιμα 24ώρα. Η εμπλοκή τους στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και η αποτυχία τους, ηθελημένη ή μη, στο θέμα της ενίσχυσης της Κύπρου, θα έπρεπε να τους είχαν οδηγήσει στο εδώλιο και συγκεκριμένα:

• -Ενώ τρία Υ/Β τύπου 209 στις 19-13.15 Ιουλίου διατάχθηκαν να πλεύσουν μεταξύ Ρόδου και Κρήτης και την επόμενη στις 1500 τα δύο διατάχθηκαν να πλεύσουν στην Κύπρο, στις 1300 της 21 Ιουλίου ανακλήθηκε η διαταγή από τον ΑΕΔ Μπονάνο.
• -Τη νύκτα 20/21 Ιουλίου φορτώθηκε η Β’  ΜΚΔ από τη Θεσσαλονίκη σε 4 Α/Φ της Ο.Α. έφτασε στη Σούδα και ολοκληρώθηκε ο ανεφοδιασμός των Α/Φ στις 0300. Στις 0400 έπρεπε να είναι πάνω από την Κύπρο ο διοικητής της ζήτησε ματαίωση και εγκρίθηκε. Γιατί δεν ξεκίνησε νωρίτερα ;
• -Τη νύκτα 21/22 Ιουλίου φορτώθηκε η Α’ ΜΚΔ σε 15 Α/Φ Νοράτλας , απογειώθηκε η Μοίρα και πέταξε για την Κύπρο. Τελικά έφτασαν μόνο 13 Α/Φ τα άλλα δύο στα οποία επέβαινε η διοίκηση της Μοίρας με τη δικαιολογία της απώλειας του προσανατολισμού προσγειώθηκαν στη Ρόδο. Δυστυχώς δεν είχε ενημερωθεί το ΓΕΕΦ  για να δώσει εντολή στα Α/Α όπλα και τελικά τα δικά μας αντιαεροπορικά κτύπησαν τη Μοίρα. Ένα Α/Φ  καταστράφηκε και σκοτώθηκαν όλοι πλην ενός και δύο άλλα έπαθαν ζημιές. Μπόρεσαν όμως παρά τη δραματική προσγείωση τους να σώσουν το Α/Δ της Λευκωσίας από τους Τούρκους το απόγευμα της 22 Ιουλίου. Η Μοίρα γιατί άργησε να φτάσει στην Κύπρο και ποιος πλήρωσε για την παράλειψη της δέσμευσης των Α/Α όπλων της Ε.Φ. ;
• -Ομοίως την ίδια νύκτα φορτώθηκαν στο Ρέθυμνο σε Ο/Γ πλοίο ένα τάγμα και 550 εθελοντές Κύπριοι, τα μεσάνυχτα 22/23 Ιουλίου ενώ ήταν κοντά στην Κύπρο το γύρισαν πίσω στην Ρόδο με το πρόσχημα ότι γίνεται τουρκική απόβαση. Γιατί πειθάρχησαν στην εκεχειρία ; Είχαν συμφωνήσει κάτι διαφορετικό;   Αν έφταναν στην Κύπρο και αποβιβάζονταν θα βοηθούσαν στον ΑΤΤΙΛΑ 2.
• -Η πανέτοιμη βάσει σχεδίου μοίρα των F-84 διατάχθηκε να απογειωθεί στις 1107 της 22 Ιουλίου, αλλά  ακυρώθηκε η διαταγή από τον  Μπονάνο. Στις 12.24 επαναλήφθηκε η διαταγή απογείωσης, αλλά ακυρώθηκε από τον  Γκιζίκη. Ομοίως οκτώ νέο-παραληφθέντα F-4 Φάντομ, που θα έκαναν μεγάλη ζημιά στους Τούρκους,αν και είχαν μετασταθμεύσει στις 22 Ιουλίου στο Α/Δ Λευκωσίας, ουδέποτε απογειώθηκαν.

  Στην κατάθεση του ο ΑΕΔ στρατηγός Μπονάνος δεν ξεκαθάρισε με ποιον μιλούσε και άλλαζε τις διαταγές, αν μεν ήταν ξένα κέντρα (ΗΠΑ) είναι καθαρή προδοσία , αν μεν ήταν πολιτικοί πρόκειται για συμπαιγνία, η δικαιολογία αποφυγής του πολέμου σε τέτοιες κρίσιμες περιστάσεις δεν αρμόζει σε ηγέτες και μάλιστα σε Έλληνες. Στην περίοδο αυτή των τριών ημερών  και των επόμενων μέχρι τον  ΑΤΤΙΛΑ2, με τον οποίο καταλήφθηκε το 37% του Κυπριακού εδάφους και παραμένει ακόμα υπό κατοχή, ελπίζω να ρίξει φως ο ιστορικός του μέλλοντος.

 Την 22α Ιουλίου  η τουρκική αεροπορία σταμάτησε κάθε προσπάθεια  αντεπίθεσης της Ε.Φ.  στο θύλακα της Λευκωσίας και στο προγεφύρωμα στην ακτή Πέντεμιλι. Στις 1100 ανενόχλητο το αποβατικό κύμα έβγαλε τα άρματα, στις 1300 οι Τούρκοι μπήκαν στην Κυρήνεια, η αρχή του τέλους πλησίασε στις 1600 εφαρμόστηκε  η εκεχειρία.

Οι  Τούρκοι συνεχώς την παραβίαζαν και ξεφόρτωναν νέες δυνάμεις και παράλληλα πίεζαν τις όποιες δυνάμεις αμύνονταν και κατάφεραν,  παρά την ηρωική αντίσταση των καταδρομέων στις διαβάσεις του Πενταδάκτυλου,  να συνενώσουν το προγεφύρωμα της Κυρήνειας με το θύλακα Λευκωσίας-Κιόνελι .

Στις 23 Ιουλίου το απόγευμα πρόεδρος της Κύπρου ανέλαβε ο Γλαύκος Κληρίδης, ο Μακάριος δεν επέστρεψε στην Κύπρο παρά πολύ αργότερα, ίσως η δυναμική παρουσία του να συνένωνε το λαό και να  ξυπνούσε την Αθήνα ώστε να  αποφεύγονταν ο δεύτερος και βασικός ΑΤΤΙΛΑΣ.

Την 25η Ιουλίου άρχισαν στη Γενεύη οι διαπραγματεύσεις  για τη σύναψη ειρήνης, ενώ στην Ελλάδα πανηγυρίζονταν έξαλλα η έλευση της Δημοκρατίας.

Το Τέλος της Τραγωδίας

  Στις αρχαίες τραγωδίες συνήθως στο τέλος επέρχεται η κάθαρση, δυστυχώς στην Κυπριακή τραγωδία το τέλος ήταν πιο οδυνηρό από την αρχή. Από την 25η Ιουλίου μέχρι την 14η Αυγούστου που ξεκίνησε ο ΑΤΤΙΛΑΣ 2 οι Τούρκοι αποβίβασαν επιπλέον δύο μεραρχίες και πάνω από 200 άρματα, παραβιάζοντας συνεχώς την εκεχειρία έκαναν επιθέσεις στα τμήματα που είχαν απομείνει στην ζώνη κατάπαυσης του πυρός. Στη Γενεύη συνεχώς κωλυσιεργούσαν για να προετοιμαστούν καλύτερα.

Στην Αθήνα παρά τις συσκέψεις τις πολιτικής ηγεσίας με την στρατιωτική, που παρέμεινε η ίδια, δεν αποφασίστηκε κάποια βοήθεια για την Κύπρο, στάλθηκε μόνο ο νέος αρχηγός του ΓΕΕΦ στρατηγός Καραγιάννης στις 6 Αυγούστου. Η αποκατάσταση της δημοκρατίας ήταν το πρώτο μέλημα της κυβέρνησης της Εθνικής Ενότητας, η ρήση η «Κύπρος κείται μακρά» θα σημαδέψει αυτή την περίοδο. 

Τι ακριβώς λέχθηκε στις συσκέψεις και ποιες ήταν οι πραγματικές δυνατότητες των ελληνικών ΕΔ, τι είδους  απειλή αποτελούσε η Χουντική ηγεσία,  η οποία είχε τεθεί στο περιθώριο, θα το δείξει η ιστορική έρευνα στο απώτερο μέλλον.Η Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου το 1975, με την οποία πάγωσε η διερεύνηση του Κυπριακού δράματος με τη δικαιολογία ότι υπήρχε « κίνδυνος  να προκύψουν γεγονότα ικανά να διαταράξουν τις διεθνείς σχέσεις της χώρας μετ’ άλλων κρατών» και η οποία ουδέποτε δημοσιεύτηκε ή ανακλήθηκε από τις μετέπειτα κυβερνήσεις,  θα αποτελεί σκοτεινό σημείο της μεταπολιτευτικής περιόδου.

 Από το φάκελο της Κύπρου προκύπτει ότι η στρατιωτική ηγεσία, η οποία παρέμεινε η ίδια μέχρι το τέλος του ΑΤΙΛΛΑ 2 και στις 17 Αυγούστου αποστρατεύτηκαν οι ΑΕΔ ΚΑΙ Α/ΓΕΣ , ενώ  αντίθετα αυτοί που μιλούσαν με  τους  Αμερικάνους Α/ΓΕΝ και Α/ΓΕΑ παρέμειναν στις θέσεις των, εξέφρασε αντιρρήσεις στην όποια πρόταση για βοήθεια στην Κύπρο ή κίνηση αντιπερισπασμού στον Έβρο. Στις κρίσιμές τούτες  στιγμές έρχεται η ώρα του πολιτικού ηγέτη να αποφασίσει, σταθμίζοντας όλες τις παραμέτρους και οι εξελίξεις θα τον οδηγήσουν στη χορεία των ηρώων ή θα τον εγκαταλείψουν στη χλεύη της Ιστορίας. 

   Στην Κύπρο στις 0500 παραμονή της Παναγιάς, οι Τούρκοι από ξηρά, θάλασσα και αέρα επιτέθηκαν με σφοδρότητα κατά των αμυνομένων και άρχισαν την προέλαση προς την Αμμόχωστο, που δυστυχώς εγκαταλείφθηκε αμαχητί, σίγουρα δεν είχε περιληφθεί μέσα στο έδαφος που τους υποσχέθηκαν.

Στη Λευκωσία, γινόταν ομηρικές μάχες στην πράσινη γραμμή και στο Α/Δ της Λευκωσίας , διασπάστηκε η γραμμή άμυνας και στις 16 Αυγούστου το μεσημέρι μπήκαν τα τουρκικά άρματα στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ. Ο λοχαγός Σταυριανάκος πέφτει νεκρός από το πολυβόλο ενός άρματος , ομοίως ο λοχαγός Σταμπουλής έπεσε στα χαρακώματα όπου  αμύνονταν μαζί  δεκάδες στρατιώτες. Στον Άγιο Παύλο της Λευκωσίας το τάγμα του Δημήτρη Αλευρομάγειρου έγραψε σελίδες δόξας και έσωσε τη Λευκωσία από τα δόντια του Αττίλα. Από την ΕΛΔΥΚ έπεσαν στο πεδίο της μάχης 14 Αξιωματικοί, 5 υπαξιωματικοί και 78 στρατιώτες.

Μέχρι το απόγευμα 1800 της 16ης Αυγούστου που εφαρμόστηκε η εκεχειρία οι Τούρκοι είχαν καταλάβει το 37% του εδάφους που διατηρούν μέχρι και σήμερα.

Από το οποίο εκδιώχθηκαν 191.260 πρόσφυγες, μέχρι σήμερα  υπάρχουν 1619 αγνοούμενοι(992 στρατιωτικοί και 627 πολίτες) που συνεχώς μειώνονται με την αποκάλυψη των μαζικών τάφων και έπεσαν  νεκροί περίπου 2000  Ε/Κ και Ελλαδίτες.

 

Σήμερα 50 χρόνια μετά την εισβολή και κατοχή που βρισκόμαστε;

Η  γειτονιά μας ταράζεται από πολέμους, η ελεύθερη Κύπρος, που απειλείται ευθέως από τους ισλαμοφασίστες του Λιβάνου, αποτελεί το κλειδί της εξελισσόμενης σύγκρουσης και η γέφυρα της βοήθειας προς το δυστυχή λαό της Παλαιστίνης και ταυτόχρονα οι αγγλικές βάσεις στήριγμα στην άμυνα του Ισραήλ.

Το «Δεν Ξεχνώ» δεν πρέπει να  ξεθωριάσει. Ανήμερα της θλιβερής επετείου,  οι Νέο-Οθωμανοί της Άγκυρας έκαναν επίδειξη δύναμης στη θάλασσα της Κύπρου και ενότητας του τουρκικού λαού, με την παρουσία των ηγετών συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης στα Κατεχόμενα, για να γιορτάσουν την βαρβαρότητα τους.

Τι απαιτείται για να «βγούμε από το τέλμα»; Μια εθνική αναγέννηση , ένα καινούργιο σύγχρονο «σάλπισμα του Ρήγα», που θα ενώσει όλες τις δυνάμεις του Έθνους  σε μια προσπάθεια, σε έναν αγώνα, σε μια Αντίσταση κατά της μοιρολατρίας , της δουλικότητας και του οχαδερφισμού.

Η  θεωρία της «πολιτικής ορθότητας», που προσπαθούν ορισμένοι εγχώριοι να εισάγουν για να πείσουν την κοινωνία, αναμασώντας τα τουρκικά επιχειρήματα για τα «λάθη των προηγούμενων ετών», ξεχνούν ότι όσα προηγήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια δεν δικαιολογούν την «εισβολή και κατοχή μισού αιώνα».

Το «Κυπριακό» είναι πρόβλημα εισβολής και κατοχής από το 1974 και όχι όσα προηγήθηκαν ανά τους αιώνες. Ελπίζω ότι η κυβέρνηση της Κύπρου δεν θα πέσει στην παγίδα της «τούρκικης κουτοπονηριάς», που θέλοντας να επιτύχει έμμεσα διεθνή υπόσταση προτείνει το άνοιγμα  του παράνομου Α/Δ του Ερτζάν στις διεθνείς πτήσεις,  σε αντάλλαγμα με τη διεθνή λειτουργία του λιμανιού της Αμμοχώστου και την όποια επιστροφή των κατοίκων της.

Η όποια λύση εφαρμοστεί θα πρέπει να έχει βασικό πυλώνα την Κυπριακή Δημοκρατία, μέλος του ΟΗΕ από το 1960 , της Ε.Ε. από το 2004 και όλων σχεδόν των διεθνών οργανισμών και δεν πρέπει να γίνει ίση με το  « δήθεν κρατικό μόρφωμα» στα Κατεχόμενα το οποίο φτιάχτηκε με μεταφερθέντες τουρκογενείς μουσουλμάνους από διάφορες περιοχές. Στηρίζει δε την ύπαρξη του στην ισχύ των τουρκικών όπλων, έχει τεθεί  στο περιθώριο η γνήσια Τ/Κ αντιπολίτευση και έχει στηθεί  ένα δίκτυο καζίνων, οργανωμένου εγκλήματος, αρχαιοκαπηλίας και αγοραπωλησίας κυπριακών εδαφών. Όχι  αυτό το μόρφωμα δεν είναι ισότιμο,  ούτε πρέπει ποτέ να γίνει με την κυρίαρχη Κυπριακή Δημοκρατία. 

Η Κυπριακή Δημοκρατία μέλος του ΟΗΕ από το 1960, μέλος της Ε.Ε. από το 2004  καθώς και σε όλους σχεδόν του διεθνείς οργανισμούς,  παραμένει κυρίαρχη κρατική οντότητα και αυτό θέλει να καταστρέψει η Τουρκία.

                                                                          *Μυτιλήνη  14 Ιουλίου 2024

                                              Στρατής Χαραλάμπους -Αντγός(ΠΒ) ε.α -Μέλος της Ε.Λ.Μ.

Βιβλιογραφία

• Βουλή των Ελλήνων-Βουλή των Αντιπροσώπων της Κύπρου, (2018), Φάκελος Κύπρου , Τα Πορίσματα, Τόμος Α’ , Αθήνα-Λευκωσία.
• Αργυρόπουλου, Ν.(χ.χ.), Οι Ένοχοι, Εκδόσεις Ενδοχώρα, Αθήνα.
• Γαρουφαλιά, Π.(1977), Ο «Ασπίδα» και η πολιτική κρίση του Ιουλίου 1965,Αθήνα.
• Γυαλίστρα, Σ.(1963), Εθνικοί Αγώνες 1909-1959, Αθήνα.
• Ζαννέτου, Φ.(1930), Η Κύπρος κατά τον Αγώνα της Παλιγγενεσίας 1821-1930, Αθήνα.
• Ηλιάδη, Μ.(2007), Το Απόρρητο Ημερολόγιο της ΚΥΠ για τη Κύπρο, Αθήνα.
• Θεοδωρίδου, Γ.(1958), Κύπρος ο Πολιτισμός της οι Αγώνες της και τα Μαρτύρια, Αθήνα.
• Καρκαλέτση, Σ.(2004), Επίτομη Ιστορία της Κύπρου, Αθήνα.
• Μαυροσκούφη, Κ.(2009), Κύπρος 1974 Η Μεγάλη Προδοσία, Αθήνα.
• Ξύδη-Λιναρδάτου-Χατζηαργύρη, (1958),Ο Μακάριος και οι Σύμμαχοι του, Αθήνα.
• Σκαλιέρη, Γ. (1935), Η Κύπρος Εξακισχιλίων ετών Εθνικός Βίος, Αθήνα.
• Συρίγου, Α.(2013), Η Ελληνική Μεραρχία στη Κύπρο(1964-1968) και ο ρόλος των Μεγάλων Δυνάμεων, Λευκωσία.