Γράφει ο Νίκος Αρβανίτης

Στην τοπική κοινωνία με αφορμή τις κυοφορούμενες ρυθμίσεις για την ειδική αγωγή, έχει ανοίξει , ήδη , η συζήτηση για θέματα που αφορούν τόσο την Ειδική Εκπαίδευσή όσο και την Ειδική Αγωγή, αν και το μεγάλο ζητούμενο είναι η ευαισθητοποίηση του κόσμου, των γονέων κι όλων των εμπλεκομένων.

Στη χώρα μας, μέχρι το 2000, υπήρχε πλήρης άγνοια για τη σωστή αντιμετώπιση των πασχόντων από σύνδρομα αυτισμού. Ουσιαστικά μόνοι τους οι γονείς προσλάμβαναν ειδικούς δασκάλους για να εκπαιδεύουν τα παιδιά τους και επίσης μόνοι τους προσέτρεχαν σε συνεδρίες με ιδιώτες ψυχολόγους. Όσοι τουλάχιστον εξ αυτών είχαν την οικονομική δυνατότητα, γιατί για τους υπόλοιπους το να φέρουν στον κόσμο ένα παιδί με σύνδρομο αυτισμού απλά σήμαινε τον μόνιμο και ανεπιστρεπτί εξοστρακισμό του από την υπόλοιπη κοινωνία.

Το 2000, ορισμένοι γονείς αυτιστικών παιδιών, που αποτέλεσαν αργότερα τον πυρήνα σύστασης της Εθνικής Ομοσπονδίας για τα Δικαιώματα του Αυτιστικού Φάσματος (ΕΟΔΑΦ), ανακάλυψαν πως υπήρχαν τρεις ειδικοί παιδαγωγοί του Δημοσίου οι οποίοι είχαν αναλάβει τα παιδιά τριών πολιτικών της τότε κυβέρνησης. Εν ολίγοις, η κυβέρνηση ήξερε, και προσέλαβε δασκάλους, τους οποίους πλήρωνε ο πολίτης, όμως μόνο για τα παιδιά των πολιτικών, οι οποίοι εφάρμοζαν την περίφημη παράλληλη στήριξη. Εκπαίδευαν, δηλαδή, τα παιδιά καθισμένοι στη διπλανή καρέκλα, στο ίδιο θρανίο, σε ένα κανονικό σχολείο.

Όταν τυχαία το ανακάλυψαν αυτό δύο γονείς αυτιστικών παιδιών, έψαξαν, βρήκαν πληροφορίες, ενημέρωσαν ο ένας τον άλλον και σύντομα συγκεντρώθηκαν 300 γονείς που συνέστησαν την ΕΟΔΑΦ. Άρχισαν τότε να διεκδικούν τα αυτονόητα δικαιώματά τους καθώς και μια προσπάθεια για την ενημέρωση όλο και περισσοτέρων συμπολιτών μας που αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα. Με πρόχειρες εκτιμήσεις υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 200.000 οικογένειες με αυτιστικά παιδιά, δίχως να μπορούν να υπολογιστούν τα αδιάγνωστα.

Μετά από συνεχή αγώνα κατάφεραν, στο διάστημα από το 2005 μέχρι το 2007, να καθιερωθεί η δομή για παράλληλη στήριξη σε 300 περιπτώσεις. Μέχρι το 2008 τα μέλη του συλλόγου αριθμούσαν περί τους 1.300 και πολύ σύντομα ξεπέρασαν τους 4.000. Τότε οι γονείς προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Ο πρώτος ολοκληρωμένος νόμος για την Ειδική Αγωγή & Εκπαίδευση στην Ελλάδα επί υπουργείας Ευρυπίδη Στυλιανίδη

Κατά τη διάρκεια της θητείας του Ευριπίδη Στυλιανίδη ως Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, ετέθησαν τα θεμέλια μιας σύγχρονης εκπαιδευτικής πολιτικής για τα άτομα με αναπηρία.

Σε μια ανοιχτή διαδικασία, το Υπουργείο Παιδείας επικοινώνησε με το σύνολο των οργανώσεων των ενδιαφερομένων, με τους γονείς, με εξειδικευμένα ιδρύματα και Ινστιτούτα της Ελλάδας και του εξωτερικού, ακόμα και με μεμονωμένα άτομα. Ως την τελευταία στιγμή δέχθηκε προτάσεις απ’ όλους και παρεμβάσεις από όλα τα κόμματα της Βουλής και νομοθέτησε για πρώτη φορά ολιστικά, κωδικοποιώντας και βελτιώνοντας ότι ίσχυε και νομοθετώντας τις βέλτιστες πρακτικές που εντοπίστηκαν στην Ε.Ε..

Ο νόμος Στυλιανίδη για την Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση είναι ο πρώτος ολοκληρωμένος, εξειδικευμένος νόμος στην Ελλάδα. Ενδεικτικά:

• Κατέστησε το γονιό συνεργάτη του εκπαιδευτικού στην παρακολούθηση της προόδου του παιδιού του.
• Αναβάθμισε και κατέστησε διαρκή την αξιολόγηση των ΑΜΕΑ από τα αναβαθμισμένα ΚΕΔΔΥ.
• Για βαρύτερα περιστατικά αναπτύχθηκαν 211 ειδικά σχολεία όλων των βαθμίδων.
• Προσλήφθηκαν περίπου 1.700 άτομα ειδικό και επιστημονικό προσωπικό, έως το 2008.
• Η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα στην Ε.Ε. που διένειμε 4.000 ηλεκτρονικούς υπολογιστές ειδικών προδιαγραφών στα σπίτια παιδιών με βαριά αναπηρία ώστε να αντιμετωπιστεί σε ένα βαθμό η σχολική διαρροή.
• Προετοιμάστηκε μελέτη για τη δημιουργία πρότυπου campus, όπου θα μπορούσαν να διαβιούν και να εργάζονται εφ’ όρου ζωής, υπό τη φροντίδα ειδικών, παιδιά που ολοκλήρωναν τον κύκλο εκπαίδευσης και δεν είχαν  τη δυνατότητα  ένταξης και αυτοσυντήρησης, ειδικότερα όταν θα εξέλιπαν από τη ζωή οι φροντιστές τους. Η πρόταση αυτή παρουσιάστηκε στο Συμβούλιο Υπουργών Παιδείας της Ε.Ε. όπου έτυχε θερμής υποδοχής. Το πρώτο campus είχε προγραμματιστεί να γίνει στην περιοχή Κοσμίου Κομοτηνής. Δυστυχώς, το έργο ακυρώθηκε μετά το 2009.

Βασικός στόχος υπήρξε η διασφάλιση ίσων ευκαιριών δια βίου μόρφωσης και ένταξης για όλα τα παιδιά που επί δεκαετίες βρίσκονταν στο περιθώριο.

Το 2008 προβλέφθηκε ειδικό κονδύλι στον κρατικό προϋπολογισμό για την υλοποίηση όλων των παραπάνω και γι αυτό το σύστημα ειδικής αγωγής λειτούργησε χωρίς ελλείψεις και προβλήματα.

Το 2008 παρακολουθούσαν το πρόγραμμα παράλληλης στήριξης 1.300 περιπτώσεις σε όλη την Ελλάδα, και στόχος του συλλόγου ήταν να φτάσουν τις 5.000. Ώσπου και οι ίδιοι έμαθαν τα πραγματικά νούμερα, αφού τότε υπολογίστηκε πως οι ανάγκες μόνο για τις περιπτώσεις σε σχολική ηλικία άγγιζαν τις 35.000!

Η ένταξη στο εκπαιδευτικό σύστημα των μαθητών με αναπηρία και η ομαλή ένταξή τους στο κοινωνικό σύνολο απετέλεσε βασικό πυλώνα της πολιτικής μας στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων την περίοδο 2007-2009. Η ψήφιση του ν. 3699 το 2008 δημιούργησε ένα ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο, που ενσωμάτωνε τις προτάσεις της διακομματικής επιτροπής της Βουλής και τις πάνω από 1200 προτάσεις φορέων και οργανώσεων ατόμων με αναπηρία. Για πρώτη φορά στη χώρα μας δημιουργήθηκαν οι επιστημονικές δομές και υποστηρίχθηκε υλικοτεχνικά η διάγνωση, η υποστήριξη και η ομαλή ένταξη των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες στο εκπαιδευτικό σύστημα. Για τη διασφάλιση μάλιστα της ηλεκτρονικής προσβασιμότητας των μαθητών με αναπηρία το ΥΠΕΠΘ προμηθεύτηκε τροποποιημένους ηλεκτρονικούς υπολογιστές συνολικού προϋπολογισμού 10 εκ. €, που διατέθηκαν μέχρι το 2009 σε 390 τυφλούς και με προβλήματα όρασης μαθητές, σε 1.437 μαθητές με κινητικές αναπηρίες και σε 1.953 μαθητές με νοητική υστέρηση.

Η Ειδική Εκπαίδευση στη Ροδόπη

Για τη σημερινή κατάσταση στη Ροδόπη έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενο κείμενό μας.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα του επιστημονικού και υπεύθυνου έργου που επιτελούσαν τα ΚΕΔΔΥ αποτελεί το ΚΕΔΔΥ Ροδόπης, που στα 8 χρόνια λειτουργίας του, καλύπτοντας τις ανάγκες των 15.000 περίπου μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του Νομού, αντιμετώπισε 1029 αιτήματα μαθητών με μαθησιακές και άλλες δυσκολίες, ανταποκρίθηκε σε πάνω από 150 αιτήματα ψυχολογικής στήριξης μαθητών ή γονέων, δημιούργησε βιωματικές ομάδες παιδιών, ομάδες συμβουλευτικής γονέων και απογευματινές ομάδες παιδιών για ψυχολογική υποστήριξη.

Στην περίπτωση μάλιστα που το ΚΕΔΔΥ Ροδόπης υπολειτουργήσει οι γονείς θα αναγκάζονται να πηγαίνουν τα παιδιά τους στην Θεσσαλονίκη ή την Αλεξανδρούπολη καθώς στην Κομοτηνή δεν λειτουργεί Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο.

Και μετά, τί;

Ωστόσο, ενώ αρχικά το πρόγραμμα ξεκίνησε πολύ ελπιδοφόρα, οι ηγεσίες που ακολούθησαν στο Υπουργείο Παιδείας όλο και προέβαιναν σε περικοπές, μέσω εγκυκλίων και τροποποιήσεων, με αποκορύφωμα το 2010. Εκείνη τη χρονιά την ηγεσία του υπουργείου ανέλαβε η Άννα Διαμαντοπούλου, και ενώ η αρχική πρόβλεψη του νόμου ήταν 1.000 υποχρεωτικές ώρες παράλληλης στήριξης για κάθε σχολικό έτος, τελικά μόλις 200 εγκρίθηκαν.

Η λογική των οριζόντιων περικοπών και η έλλειψη προγραμματισμού σε όλα τα επίπεδα που ακολούθησε, κατά την διετία του ΠΑΣΟΚ, ακύρωσε στην ουσία όλη εκείνη την προσπάθεια. Η ειδική αγωγή εγκαταλείφθηκε, οι πιστώσεις για επιστημονικό προσωπικό συρρικνώθηκαν, ο διαγωνισμός του ΑΣΕΠ για τις ειδικότητες ειδικής αγωγής ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε, τα Κέντρα Διάγνωσης, Διαφοροδιάγνωσης και Υποστήριξης των μαθητών με αναπηρία (ΚΕΔΔΥ) και οι Σχολικές Μονάδες ειδικής αγωγής έπαψαν να υποστηρίζονται με το απολύτως απαραίτητο Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό και να εφοδιάζονται με τη στοιχειώδη υλικοτεχνική υποδομή. Επιπλέον, το πρόγραμμα του ΟΣΚ για την κατασκευή σύγχρονων σχολικών μονάδων ειδικής αγωγής πάγωσε.

Ένα άλλο έγκλημα που έγινε επί ηγεσίας Διαμαντοπούλου ήταν το 2010, όταν εκδιώχθηκαν ουσιαστικά οι μέχρι τότε ειδικοί παιδαγωγοί σε ασυλοποιημένες δομές των ειδικών σχολείων, όπου εκεί υπήρχαν σαφώς μικτές περιπτώσεις παθήσεων.

 Τα 35 εκατ. ευρώ που πήρε τότε η Ελλάδα από το ΕΣΠΑ για τη δημιουργία σχετικών δομών, τα έκανε 6ώρα σεμινάρια για τον αυτισμό. Σε αυτά, δήθεν «εκπαιδεύτηκαν» απλοί δάσκαλοι (ενώ οι προκάτοχοί τους είχαν μεταπτυχιακές σπουδές πάνω στον τομέα αυτό και πλήρη κατάρτιση) και 800 από αυτούς τοποθετήθηκαν στα σχολεία, όπου προβλεπόταν η πρακτική τους εκπαίδευση διπλά σε ήδη υπάρχοντες ειδικούς παιδαγωγούς. Ακόμα κι αυτό όμως, σε ελάχιστες περιπτώσεις κατέστη εφικτό, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις ουσιαστικά «εκπαιδεύτηκαν» μόνοι τους εξασκούμενοι σε αθώα παιδιά που έπαιξαν το ρόλο του πειραματόζωου.

Σήμερα, μετά από διαδοχικά «κουρέματα» και συνεχή απαξίωση του θεσμού, αλλά και τις πρόχειρες τροπολογίες που τις βαπτίζουν μεταρρυθμίσεις στο όνομα δημοσιονομικών περικοπών που τις υπαγορεύουν τα μνημόνια, κυοφορείται ο εξοστρακισμός των παιδιών αυτών στα τμήματα ένταξης των σχολείων, στα οποία θα καταλήγουν ακόμα και περιπτώσεις άσχετες με το πρόβλημα, όπως δυσλεκτικά, ανορθόγραφα, αλλοδαπά παιδάκια ακόμα και άτακτα παιδιά, τα οποία θα διδάσκονται όλα μαζί από έναν δάσκαλο και ξεχωριστά από όλα τα άλλα παιδιά.

Επίσης, πάντα υπάρχει το ενδεχόμενο για ελλειμματικές θεραπείες ή για εγκατάλειψη θεραπευτικών σχημάτων  λόγω οικονομικής δυσπραξίας ή ενημερωτικού κενού που έχουν γονείς και κηδεμόνες.

Αντί επιλόγου ας σταθούμε στις δηλώσεις των παρευρισκομένων στη συνάντηση του Σαββάτου αλλά και στην προτροπή του  ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΥ κ. Νίκου Φακιρίδη, για αγώνα και διαρκή πίεση.

Το οφείλουμε στα Παιδιά Μας!