Συνέντευξη Υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Δένδια στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» και στην δημ/φο Αλεξάνδρα Φωτάκη (05.02.2022)

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Κύριε υπουργέ να ξεκινήσω από την επίσκεψή σας σε Μαριούπολη και Σαρτανά και τι διαπιστώσατε. Τι ρόλο θα επιδιώξει η Ελλάδα στο Ουκρανικό και  ποιές ισορροπίες πρέπει να κρατηθούν;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Η ελληνική παρουσία στην ευρύτερη περιοχή της Μαύρης Θάλασσας έχει μακραίωνη ιστορία. Σήμερα στην Μαριούπολη, στα χωριά και κωμοπόλεις γύρω της, διαβιούν περίπου 120.000 ομογενείς. Κατά την πρόσφατη επίσκεψή μου, την πρώτη στη συγκεκριμένη περιοχή, αλλά τη δεύτερη στην Ουκρανία, είχα την ευκαιρία να γνωρίσω και να συνομιλήσω με εκπροσώπους των ελληνικών κοινοτήτων αλλά, κυρίως να τους διαβεβαιώσω για το ενδιαφέρον της πατρίδας και της ελληνικής κυβέρνησης για αυτές. Να σας υπενθυμίσω ότι τον Ιούλιο του 2021 επισκέφθηκα  την Οδησσό, πόλη με μακραίωνη ελληνική παρουσία επίσης και σημαντική θέση στην ιστορία της χώρα μας.

Όσον αφορά την ευρύτερη περιοχή της Μαριούπολης, μπορεί στην παρούσα φάση το θέμα της ασφάλειας να είναι κυρίαρχο – ας μη ξεχνάμε ότι οι κοινότητες αυτές απέχουν μόλις λίγα χιλιόμετρα από τα σημεία της έντασης και το 2014, μάλιστα, είχαν θύματα στις εχθροπραξίες, τη μνήμη των οποίων τίμησα κατά την παραμονή μου εκεί – ωστόσο, αντιμετωπίζουν και ζητήματα καθημερινής διαβίωσης συμπεριλαμβανομένης της περίθαλψης.  Η κυβέρνηση Μητσοτάκη θα σταθεί στο πλευρό τους. Ένα πρώτο βήμα σε αυτήν την κατεύθυνση είναι η ενίσχυση του Γενικού Προξενείου στη Μαριούπολη. Για εμάς, αυτές οι κοινότητες, όπως και οι αντίστοιχες, από την άλλη πλευρά των συνόρων, στο νότιο τμήμα της Ρωσίας, παραμένουν ζωντανές νησίδες Ελληνισμού αλλά και σημαντικές γέφυρες πολιτισμού και επικοινωνίας με την ευρύτερη περιοχή και τους λαούς της.

Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας, έχουμε εξ αρχής ξεκαθαρίσει προς όλες τις κατευθύνσεις – και το δήλωσα και πρόσφατα, ακόμη μια φορά, στον ομόλογό μου της Ουκρανίας, τον Dmytro Kuleba – ότι υποστηρίζουμε την ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα όλων των κρατών σύμφωνα με τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.  Συγκρατώ ότι ο Ουκρανός ομόλογός μου ζήτησε να μεταφέρω το μήνυμα για την ανάγκη αποκλιμάκωσης στην Ρωσική πλευρά, με την οποία, ως γνωστόν, διατηρούμε συχνή επαφή.  Η Ελλάδα τάσσεται υπέρ της αποκλιμάκωσης της έντασης στην περιοχή, διατηρώντας, ταυτόχρονα, διαύλους επικοινωνίας με όλους τους εμπλεκομένους.

Θεωρούμε τη Ρωσία  ως βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφαλείας και για αυτό επιμένουμε ότι πρέπει οι δίαυλοι επικοινωνίας να παραμείνουν ανοικτοί.  Δεν πρόκειται  για «τήρηση ισορροπιών». Είναι γνωστό σε ποια Συμμαχία ανήκουμε. Πρόκειται για ουσιαστική επιλογή να συνομιλούμε με όλους, στη βάση πάντα του Διεθνούς Δικαίου.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ποιο είναι το επόμενο βήμα στις σχέσεις με την Ουάσιγκτον; Σας προβλημάτισε το non paper για τον EastMed;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Η συστηματική προσπάθεια που καταβάλαμε ως κυβέρνηση και ως Υπουργείο Εξωτερικών για την εμβάθυνση των σχέσεων με τις ΗΠΑ, αποδίδει πλέον απτά αποτελέσματα.

Μετά την ιδιαίτερα σημαντική υπογραφή της δεύτερης τροποποίησης της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας – ΗΠΑ (ΜDCA), η κυρίαρχη προσδοκία της κυβέρνησης Μητσοτάκη, είναι να οικοδομήσουμε περαιτέρω στην αναβάθμιση της στρατηγικής σχέσης της Ελλάδας με έναν παραδοσιακό σύμμαχο.  Να κεφαλαιοποιήσουμε δηλαδή στο μέγιστο τα οφέλη της εν λόγω συμφωνίας υπέρ της χώρας μας.

Οι σημαντικές αυτές εξελίξεις, σε συνδυασμό με την υποδειγματική συνεργασία της χώρας μας με τις ΗΠΑ στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας 3+1 (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ και ΗΠΑ), συνιστούν επίσης αναγνώριση του ρόλου που διαδραματίζει πλέον η Ελλάδα ως προς τη σταθερότητα της ευρύτερης περιφέρειας. Τέλος, όσον αφορά τον EastMed, θα ήθελα να υπογραμμίσω για μία ακόμη φορά ότι το θέμα δεν είναι γεωπολιτικό. Οι εξελίξεις σε σχέση με το συγκεκριμένο ζήτημα αφορούν πρωτίστως στην οικονομική βιωσιμότητα, τις τεχνικές δυνατότητες  του έργου, και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Θα ήθελα, επίσης, να εκφράσω την ικανοποίησή μας για το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανήγγειλε την περασμένη εβδομάδα ότι θα χρηματοδοτήσει τον Euro-Asia Interconnector, δηλαδή την ηλεκτρική διασύνδεση μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ. Μια ανακοίνωση, την οποία υποδέχθηκαν θερμά και οι ΗΠΑ.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Η Τουρκία επιμένει στις προκλήσεις της, απειλεί, ακόμα και με επέμβαση με πρόσχημα το ζήτημα της τρομοκρατίας. Ανησυχείτε για νέα ένταση;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Είναι σαφές, καταρχάς, ότι δεν έχει υπάρξει θεμελιώδης αλλαγή στην τουρκική πολιτική προκλήσεων έναντι της Ελλάδας.  Δυστυχώς, η Άγκυρα διατηρεί αμετάβλητη την επιθετική ρητορική της όσον αφορά την απειλή της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας υπό διάφορα προσχήματα, ακόμη και αυτό της «τρομοκρατίας», όπως ορθά αναφέρατε, το οποίο επιτρέψτε μου να  χαρακτηρίσω ως έναν πέραν κάθε έννοιας λογικής και παντελώς αβάσιμο ισχυρισμό. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία, επιχειρώντας για μια ακόμη φορά να εφαρμόσει το καμουφλάζ της πολιτικής της, καλεί σε διάλογο.

Επαναλαμβάνω, η θέση της Ελλάδας είναι σαφής:  Επιθυμούμε διάλογο, αποκλειστικά εντός του πλαισίου του Διεθνούς Δικαίου και του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Όχι διάλογο επί παράλογων, παράνομων απαιτήσεων.  Δεν υποκύπτουμε σε απειλές, επ΄ουδενί δεχόμαστε τετελεσμένα. Με αυτά τα δεδομένα δρούμε και θα δράσουμε και στα επόμενα βήματά μας, στο πλαίσιο των διμερών επαφών με την Τουρκία.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Δηλώσατε στη Βουλή ότι η Αθήνα δεν ανησυχεί από τις επαφές της Τουρκίας με χώρες – συμμάχους της Ελλάδας. Τι αντίκτυπο μπορεί να έχουν οι προσπάθειες της Άγκυρας για εξομάλυνση των σχέσεων της με χώρες της περιοχής;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Η Τουρκία βρέθηκε αποξενωμένη σε μεγάλα τμήματα της Εγγύς Ανατολής, έχοντας δημιουργήσει και συντηρήσει διενέξεις στην ανατολική Μεσόγειο, τον νότιο Καύκασο, τη Συρία και τη Λιβύη.  Και συνεχίζει να διατηρεί κατοχικά στρατεύματα στο βόρειο τμήμα της Κύπρου.  Η Ελλάδα από την πλευρά της εργάζεται συστηματικά για να οικοδομήσει ένα πλαίσιο συναντίληψης με κράτη της περιοχής, στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της ασφάλειας και της σταθερότητας. Δίπλα στις υπάρχουσες συμμαχίες και εταιρικές σχέσεις, δημιουργήσαμε νέες, στη βάση του σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου και του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.

Για αυτό τον λόγο, επιθυμούμε και ευχόμαστε να συνομιλεί η Τουρκία με αυτές τις χώρες που πιστεύουν, όπως εμείς, ότι το Διεθνές Δίκαιο είναι η βάση πάνω στην οποία πρέπει να επιλύονται οι διαφορές  μεταξύ των κρατών.  Δεν έχουμε άλλωστε λόγο να μας προκαλεί ανασφάλεια το ότι συζητά η Τουρκία με εταίρους μας. Είμαστε μία χώρα με αυτοπεποίθηση, με εμπιστοσύνη στις θέσεις και τις αρχές μας. Αποδεικνύουμε κάθε μέρα ότι η Ελλάδα έχει και λόγο και ρόλο στα διεθνή θέματα, στο όνομα συγκεκριμένων αρχών που εξυπηρετούν τα εθνικά μας συμφέροντα αλλά και τις πανανθρώπινες αξίες.

Δεν ετεροκαθοριζόμαστε με βάση τις συμμαχίες και τις επιδιώξεις της γειτονικής μας χώρας.  Και δεν επιθυμούμε τον αποκλεισμό της Τουρκίας από την αρχιτεκτονική ασφαλείας της περιοχής μας. Θέλουμε την ένταξη της σ’ αυτήν υπό όρους Διεθνούς Δικαίου.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Η Ελλάδα δηλώνει παρούσα στα Βαλκάνια, όπως και η Άγκυρα. Τι σχεδιάζετε το επόμενο διάστημα σε σχέση και με την ευρωπαϊκή προοπτική της περιοχής; Σας ανησυχούν οι εξελίξεις;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Ως το παλαιότερο Κράτος – Μέλος της ΕΕ στην περιοχή, η Ελλάδα αντιμετωπίζει την βαλκανική της παρουσία, όχι ως γεωγραφική καταδίκη, αλλά ως  παράγοντα σταθερότητας και ευημερίας, όπως  και πρότυπο για την ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών  Βαλκανίων.   Διότι η ένταξη στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια, το πλέον επιτυχές υπερ-εθνικό παράδειγμα στην ιστορία της ανθρωπότητας, είναι ο μοναδικός τρόπος για να προχωρήσει μπροστά η περιοχή. Και είναι, επίσης, το κλειδί για την περιφερειακή σταθερότητα που και σήμερα δοκιμάζεται, κυρίως στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη, όπου οι εξελίξεις πράγματι μας ανησυχούν.  Αυτό είναι το μήνυμα που μεταφέρουμε διαρκώς στους εταίρους μας στην ΕΕ, αλλά και στους συνομιλητές μας από την περιοχή. Συναντήθηκα πρόσφατα με την Κοσοβάρα ΥΠΕΞ, επισκέφθηκα την Κροατία, ο Πρωθυπουργός συνομίλησε με τον ομόλογό του της Βόρειας Μακεδονίας και το επόμενο διάστημα θα υπάρξουν ακόμα περισσότερες συναντήσεις και επαφές.

Καλούμε, λοιπόν, τις χώρες της περιοχής να παραμείνουν προσηλωμένες στην ευρωπαϊκή τους πορεία και να γυρίσουν την πλάτη στις δυνάμεις της απομόνωσης, της αποσταθεροποίησης και της αναβίωσης του νεο-οθωμανισμού, οι οποίες προωθούν ακραίες ιδεολογίες και απομακρύνουν τα Δυτικά Βαλκάνια από την Ευρώπη.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Η εκστρατεία για την εκλογή της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έδωσε αφορμή για επαφές «έξω από το κουτί», ενώ βλέπουμε να δίνετε έμφαση και στις σχέσεις με χώρες της Αφρικής. Τι σημαίνει αυτό για τις διπλωματικές σχέσεις της χώρας και κατά πόσο η τουρκική επιθετικότητα συνέβαλε και αυτή στα ανοίγματα και την αναζήτηση νέων συμμαχιών;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Πράγματι, η ελληνική διπλωματία τους τελευταίους μήνες εργάστηκε συστηματικά για την προώθηση της υποψηφιότητας της χώρας μας για τη θέση του μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την περίοδο 2025-2026. Ήδη έχουμε 97 χώρες που έχουν δεσμευθεί γραπτώς ότι θα στηρίξουν την εκλογή μας.  Αυτό συνιστά αναγνώριση ότι η Ελλάδα αποτελεί παράγοντα ειρήνης και πυλώνα σταθερότητας σε μία δύσκολη περιοχή.  Αναγνώριση της προσήλωσής μας στο Διεθνές Δίκαιο και στην αρχή της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών. Αρχές τις οποίες ενστερνίζεται ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών.  Πρόθεση μας είναι οκτώ δεκαετίες μετά την υιοθέτησή του και τη στιγμή που οι αρχές αυτές αμφισβητούνται, να τις αναδείξουμε.
Τα ανοίγματά μας στις χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής δεν εξαντλούνται στην προώθηση της ελληνικής υποψηφιότητας για το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ούτε φυσικά αποτελούν απάντηση στην δραστηριότητα άλλων χωρών.

Αποτελούν στρατηγική επιλογή μας, καθώς η Αφρική είναι η ήπειρος με τη μεγαλύτερη οικονομική και πληθυσμιακή ανάπτυξη στον κόσμο.  Θέλουμε να ενισχύσουμε το διπλωματικό μας αποτύπωμα στην περιοχή, βασιζόμενοι και στην ισχυρή παρουσία της ελληνικής ομογένειας, με ιστορικές κοινότητες.  Έτσι, μετά τις πρόσφατες επισκέψεις μου σε Ρουάντα, Γκαμπόν, Γκάνα, Νιγηρία και Ανγκόλα, το επόμενο διάστημα θα μεταβώ στη Σενεγάλη, όπου θα εγκαινιάσουμε την εκεί Πρεσβεία μας.  Ανάλογα ανοίγματα θα υπάρξουν και σε χώρες της Νότιας Αμερικής, της Ασίας και της Ωκεανίας.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Μεταρρύθμιση στο ΥΠΕΞ. Τι θα σημαίνει για τους πολίτες και για τη διπλωματία;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Μου δίνετε την ευκαιρία να αναφερθώ στο σημαντικό αυτό ζήτημα, το οποίο, όμως, δεν τραβάει τα φώτα της δημοσιότητας.  Καταρχήν, εκμεταλλευόμενοι και την πρόοδο στην τεχνολογία, επιθυμούμε να προχωρήσουμε στην ψηφιοποίηση των διαδικασιών και των υπηρεσιών προς τον πολίτη, ιδιαίτερα τον Απόδημο Ελληνισμό, ο οποίος εξυπηρετείται από τις Προξενικές μας Αρχές.  Εν μέσω πανδημίας και σε πολλές περιπτώσεις όπου οι αποστάσεις είναι τεράστιες, θα πρέπει να διευκολύνουμε την εξυπηρέτηση των πολιτών στις προξενικές υπηρεσίες, μέσω ταχείας και σε πλείστες περιπτώσεις εξ’ αποστάσεως συνεννόησης.  Στόχος μας είναι να περιοριστεί η ανάγκη φυσικής παρουσίας του πολίτη στις Προξενικές Αρχές μόνο για λίγες πράξεις.

Επιθυμούμε να επιταχύνουμε τις διαδικασίες. Η εποχή που η αλληλογραφία μεταφέρονταν αποκλειστικά με τον διπλωματικό φάκελο και κάποιος έπρεπε να περιμένει εβδομάδες ή και μήνες για να πάρει ένα πιστοποιητικό πρέπει να εξαλειφθεί. Διευκολύνουμε τις συναλλαγές και εντός της χώρας, όπως για παράδειγμα με την κατάργηση της μεταφραστικής υπηρεσίας. Πλέον οι πολίτες επιλέγουν απευθείας τους ορκωτούς μεταφραστές με τους οποίους συναλλάσσονται.

Παράλληλα, όμως, οφείλουμε να εκσυγχρονίσουμε το Υπουργείο Εξωτερικών προκειμένου να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του σήμερα. Υπάρχουν αρκετές πρωτοβουλίες, αλλά επιτρέψτε μου να επισημάνω επιγραμματικά τρεις :

Πρώτον, ο διπλωμάτης του σήμερα και του αύριο δεν νοείται να ασχολείται μόνο με αμιγώς πολιτικά ζητήματα. Ο σύγχρονος διπλωμάτης  θα πρέπει να προωθεί τις ελληνικές εξαγωγές και να μπορεί να προβάλει τις θέσεις της χώρας μας δημόσια. Για τον λόγο αυτό μίλησα στην Βουλή για την ενοποίηση των κλάδων.

Δεύτερον, ο στρατηγικός σχεδιασμός σε πολυετή βάση. Η εξωτερική πολιτική πρέπει να υλοποιείται βάσει σχεδίου, όχι σε ad hoc βάση.  Ο εκάστοτε Πρέσβης που αναλαμβάνει καθήκοντα θα πρέπει να έχει συγκεκριμένους στόχους, όχι να αυτοσχεδιάζει. Και να αξιολογείται επί τη βάση της επίτευξής τους.

Τρίτον, η δημόσια διπλωματία. Το δίκαιο των θέσεων μας είναι προφανές. Αλλά, σήμερα περισσότερο από ποτέ, στην εποχή των ψευδών ειδήσεων και της παραπληροφόρησης, πρέπει να μπορούμε να προβάλουμε κατά αντιληπτό τρόπο τις θέσεις μας.  Δυστυχώς στον τομέα αυτόν, όχι μόνο έχουμε μείνει πίσω, αλλά το κενό που αφήνουμε το εκμεταλλεύονται άλλες χώρες, προς ιδίον όφελος και εις βάρος των εθνικών συμφερόντων.