• Εν συντομία: Η μητέρα ενός 11χρονου που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού μιλάει στο Documentο για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν παιδιά όπως το δικό της στο εκπαιδευτικό σύστημα κυρίως λόγω του μειωμένου αριθμού δασκάλων παράλληλης στήριξης ή ακόμη και της παντελούς έλλειψής τους.

• Γιατί ενδιαφέρει: Όταν δεν υπάρχει πρόνοια ώστε να δημιουργείται βοηθητικό περιβάλλον για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες θα περιθωριοποιούνται από το σχολικό περιβάλλον και μελλοντικά από την κοινωνία.

«Μαμά είμαι άχρηστος. Θέλω να αυτοκτονήσω». Λόγια δυσβάσταχτα να τα ακούει μια μητέρα από το 11 χρόνο παιδί της. Πόσο μάλλον όταν εκπορεύονται από τη δυσφορία του παιδιού απέναντι στο σχολείο. Η Μαρία Λευτάκη είναι μητέρα δύο παιδιών. Ζει μόνιμα με την οικογένειά της στην Καλαμάτα. Ο ένας της γιος ο Νικόλας που πηγαίνει στην Ε΄ δημοτικού βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού. Είναι υψηλά λειτουργικός και έχει υψηλό δείκτη νοημοσύνης μας εξηγεί η ίδια.

Εντοπίσαμε την κυρία Λευτάκη μέσω μιας δημοσίευσης που κοινοποίησε σε σελίδα μέσου κοινωνικής δικτύωσης όπου περιέγραφε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο Νικόλας στο εκπαιδευτικό σύστημα. Σκιαγραφούσε την έλλειψη εκπαιδευτικών παράλληλης στήριξης, την ανεπαρκή εκπαίδευση του διδακτικού προσωπικού στην ειδική αγωγή και τη στοχοποίηση της ίδιας και του συζύγου της από άλλους γονείς.

Λίγο αργότερα την καλέσαμε στο τηλέφωνο. Στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής ήταν ο Νικόλας. Αρκετά ευδιάθετος, όπως κάθε παιδί της ηλικίας του, έδωσε το τηλέφωνο στη μητέρα του.

Κάθε μέρα και πιο δύσκολη.

«Ο Νικόλας έχει διαγνωστεί με ήπια αναπτυξιακή διαταραχή υψηλής λειτουργικότητας και η παραπομπή που έχουμε λάβει από τις διαγνώσεις είναι ότι μπορεί να πάει σε τυπικό σχολείο λαμβάνοντας παράλληλη στήριξη. Με τον όρο παράλληλη στήριξη εννοούμε δασκάλους που έχουν εξειδικευτεί στην ειδική αγωγή και την ώρα του μαθήματος βοηθούν παιδιά όπως ο Νικόλας -και όχι μόνο- με μαθησιακές δυσκολίες με στόχο την εν γένει ένταξή τους στο σχολικό περιβάλλον. Η παρουσία αυτών των δασκάλων όμως δεν είναι δεδομένη. Πέρσι ο δάσκαλος της παράλληλης στήριξης, λόγω έλλειψης αυτής της ειδικότητας, ήρθε τον Ιανουάριο σχεδόν πέντε μήνες μετά την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Το πρόβλημα που δημιουργήθηκε ήταν τεράστιο, αν αναλογιστούμε ότι ο Νικόλας βρισκόταν σε πολυπληθή τάξη με άλλα 24 παιδιά όπου η δασκάλα μολονότι έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε, δεν ήταν σε θέση να ασχοληθεί επαρκώς με ένα παιδί με ιδιαιτερότητες όπως ο γιος μου. Ως αποτέλεσμα, το παιδί έφευγε συχνά από την τάξη, είχε έντονες εκρήξεις θυμού. Δεν μπορούσε ούτε ήθελε να επανέλθει στην τάξη». Η ίδια και ο άντρας της έδωσαν «πολύ μεγάλο αγώνα. Πηγαίναμε πάρα πολύ συχνά στο σχολείο. Είχαμε συναντήσεις με τους εκπαιδευτικούς, προκειμένου να τους ενημερώσουμε για τις ιδιαιτερότητες του παιδιού, αφού δεν γνωρίζουν. Και δεν φταίνε αυτοί που δεν έχουν λάβει επιμόρφωση επί του θέματος».

«Κάθε μέρα ήταν και πιο δύσκολη. Τα παιδιά αισθάνονται πολύ έντονα τη ματαίωση και την απογοήτευση γιατί συγκρίνονται με τους συμμαθητές τους. Ο Νικόλας δεν ήθελε να σηκωθεί από το κρεβάτι δεν ήθελε να πάει σχολείο. Έλεγε συνέχεια: «Είμαι άχρηστος. Μισώ το σχολείο. Θέλω να αυτοκτονήσω»». Ήταν πολύ δύσκολη κατάσταση τόσο για το παιδί όσο και για τους γονείς οι οποίοι προσπάθησαν να το στηρίξουν «με την αγάπη και την αποδοχή. Άλλωστε δεν υπάρχει μαγικό ραβδί που θα μεταμορφώσει τα πάντα μέσα σου και γύρω σου».

Τελικά ο δάσκαλος της παράλληλης στήριξης έφτασε στις 31 Ιανουαρίου «για μόλις εννέα διδακτικές ώρες την εβδομάδα αφού τις άλλες ημέρες έπρεπε να βρίσκεται σε άλλο σχολείο. Ο ρόλος του δασκάλου παράλληλης στήριξης είναι να κάθεται την ώρα του μαθήματος δίπλα στο παιδί και να το βοηθάει σε οποιοδήποτε μαθησιακό πρόβλημα έχει, διευκολύνοντας παράλληλα τον δάσκαλο της τάξης. «Ένα παιδί με ιδιαιτερότητες όπως ο Νικόλας δεν μπορεί να ενταχθεί με την ίδια ευκολία στο σύνολο όπως τα τυπικά παιδιά. Να παίξει με τους συμμαθητές του να αποκτήσει φίλους. Αυτός είναι και ο λόγος που είναι πολύπλοκος και τόσο αναγκαίος ο ρόλος του δασκάλου παράλληλης στήριξης: δίνει πολύ σημαντική βοήθεια στο μαθησιακό κομμάτι αφού αρκετά συχνά παιδιά που βρίσκονται σε φάσμα αυτισμού αφαιρούνται την ώρα του μαθήματος, μπορεί να μη σημειώσουν κάτι ή ο δάσκαλος να χρειαστεί να τους επαναλάβει αρκετές φορές μια καινούργια άσκηση μέχρι να την καταλάβουν. Παράλληλα όμως είναι αυτός που θα βρίσκεται κοντά τους στα διαλείμματα στις εκδρομές. Είναι ο συνδετικός κρίκος τους με το σύνολο. Ο άνθρωπος που θα τα εντάξει στο σχολικό περιβάλλον».

«Αναπτύχθηκε πολύ δυνατή σχέση»

Το πρώτο διάστημα μετά τον ερχομό του δασκάλου παράλληλης στήριξης δεν ήταν αρμονικό: «Στην αρχή ο Νικόλας δυσκολεύτηκε αφάνταστα, γιατί εκεί που είχε συνηθίσει να είναι μόνος του έπρεπε να μάθει να έχει έναν άνθρωπο δίπλα του, κάτι δύσκολο για ένα παιδί σε φάσμα αυτισμού. Στην πορεία όμως τον βοήθησε πολύ ο δάσκαλος. Παρόλο που δεν είχε αντίστοιχη εμπειρία, βρήκε τον τρόπο να κερδίσει την εμπιστοσύνη του παιδιού, να το προσεγγίσει, να το βοηθήσει. Ο Νικόλας ένιωθε ότι δεν είναι μόνος του και ότι υπάρχει ένα σημείο αναφοράς. Τον ένιωθε σαν φίλο του. Δημιουργήθηκε πολύ δυνατή σχέση. Είχαμε κι εμείς καλή επικοινωνία με τον δάσκαλο. Μας ενημέρωνε για τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε το παιδί, μας εξηγούσε πράγματα που δεν γνωρίζουμε. Διαδραμάτισε πολύ θετικό ρόλο τόσο για εμάς όσο και για τη δασκάλα της τάξης και το υπόλοιπο τμήμα».

Μάλιστα η κυρία Λευτάκη μιλάει για μια πολύ συγκινητική στιγμή την τελευταία ημέρα της σχολικής χρονιάς, όταν και ο δάσκαλος παράλληλης στήριξης θα έφευγε από το συγκεκριμένο σχολείο. «Ήρθε να δει τη σχολική γιορτή όπου έπαιζε ο Νικόλας και καμάρωνε με τον ίδιο τρόπο που καμαρώναμε κι εμείς. Έβλεπα στα μάτια του την αγάπη του για το παιδί. Είχε φέρει μάλιστα δώρο ένα βιβλίο για το διάστημα, που ο Νικόλας το λατρεύει. Ο γιος μου συγκινήθηκε πολύ όταν τον αποχαιρέτησε. Είπε ότι αυτός ο άνθρωπος θα έχει πάντα μια θέση στην καρδιά του και ότι πλέον αγαπά το σχολείο. Και είναι πολύ δύσκολο για ένα παιδί στο φάσμα αυτισμού να εκφράσει τα συναισθήματά του».

«Ζωντανή κόλαση το σχολείο»

Η καθυστερημένη και μειωμένη παρουσία του δασκάλου παράλληλης στήριξης, όπως περιγράφεται από την κυρία Λευτάκη, δεν είναι σπάνιο φαινόμενο. Πρόσφατα περίπου 300 γονείς παιδιών που έχουν αναπτυξιακές διαταραχές, μαθησιακές δυσκολίες ή αναπηρίες και χρήζουν παράλληλης στήριξης απέστειλαν ερώτηση προς τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, τον υπουργό Υγείας Ανδρέα Ξανθό και τον υπουργό Παιδείας Κώστα Γαβρόγλου, διαμαρτυρόμενοι για την «ανεπαρκή εφαρμογή, ενίοτε και παντελή ανυπαρξία» του θεσμού της παράλληλης στήριξης στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στην ερώτησή τους οι γονείς, οι οποίοι ζητούν αιτιολόγηση γι αυτό το φαινόμενο, κάνουν λόγο για «κακοποίηση του εν λόγω εκπαιδευτικού θεσμού» εξαιτίας του μειωμένου αριθμού των εν λόγω εκπαιδευτικών.

Την ώρα που, όπως μας ενημερώνει η κ. Λευτάκη, το μηνιαίο κόστος για ιδιωτική παράλληλη στήριξη «ανέρχεται σε περίπου 700 ευρώ», οι γονείς στρέφουν τα πυρά τους στο Κέντρο Διάγνωσης Διαφοροδιάγνωσης και Υποστήριξης (ΚΕΔΔΥ), τον αρμόδιο φορέα αξιολόγησης, ο οποίος, σύμφωνα με τους ίδιους, «αποφεύγει με νομιμοφανείς προφάσεις να ορίσει εκπαιδευτικό παράλληλης στήριξης εκεί όπου μια αντικειμενική διάγνωση παιδοψυχιάτρου θα το επέβαλλε, είτε καθυστερεί για απαράδεκτα μεγάλο χρονικό διάστημα ο διορισμός… είτε διορίζεται για λίγες μόνο ώρες από το σύνολο των σχολικών ωρών». Μάλιστα, οι γονείς υπογραμμίζουν ότι από «5.000 εγκεκριμένες (μέχρι το καλοκαίρι του 2017) αιτήσεις από το υπουργείο Παιδείας, που βασίζονται σε ισάριθμες γνωματεύσεις των δημόσιων ΚΕΔΔΥ, ικανοποιήθηκαν μόλις 1.377, ενώ υποτίθεται πως μέχρι το τέλος του Νοεμβρίου θα έπρεπε να είχαν διατεθεί άλλες 923 πιστώσεις για ένα επτάμηνο».

Προκειμένου να αναδείξουν τη σπουδαιότητα των εκπαιδευτικών παράλληλης στήριξης, κάποιοι από τους γονείς καταθέτουν το προσωπικό τους βίωμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η κυρία Άννα: «Στο διάλειμμα τα παιδιά τον κοροϊδεύουν επειδή δεν μπορεί να παίξει όπως αυτά. Η δασκάλα συνέχεια μιλάει δυνατά και εκείνος δεν αντέχει και Θυμώνει. Ξέρει ότι δεν μοιάζει με τους άλλους, ξέρει ότι γι΄ αυτόν το σχολείο είναι ζωντανή κόλαση, γεμάτη ερεθίσματα, που δεν μπορεί να αντέξει. Παρ΄ όλα αυτά, είναι αυτός που θα προσπαθήσει περισσότερο από κάθε άλλον μαθητή και ας μην μπορείτε να το δείτε. Περιμένει εκείνη τη δασκάλα που θα σταθεί δίπλα του και θα του δείξει τον τρόπο να κάνει φίλους, να παίξει στα διαλείμματα, να δικτυωθεί μέσα στην τάξη, να γίνει η ασπίδα πούμε τη γνώση της θα απορροφήσει όλη τη ματαίωση που τον κάνει να θυμώνει τόσο».

«Να φύγετε από το σχολείο»

Η κυρία Λευτάκη όμως είχε να αντιμετωπίσει και ρατσιστικές επιθέσεις από γονείς. Ο Νικόλας μπορεί να μην είχε κάποιο πρόβλημα με τους συμμαθητές του, αφού «το σχολείο τον έχει αγκαλιάσει», εντούτοις στις αρχές της φετινής σχολικής χρονιάς σημειώθηκε ένα αποτρόπαιο περιστατικό. «Ήρθε μια μητέρα και μου είπε με πολύ άσχημο τρόπο να φύγουμε από το σχολείο, καθώς και ότι εκπροσωπούσε ακόμα τρεις τέσσερις γονείς που αισθάνονταν το ίδιο. Μου είπε πως η δασκάλα δεν είναι υποχρεωμένη να κυνηγάει το παιδί μου και τα υπόλοιπα να χάνουν ώρες μαθήματος. Στοχοποίησαν δηλαδή ένα παιδί με διάγνωση για ό,τι στραβό είχε συμβεί μέσα στη χρονιά».

Μολονότι η ίδια θύμωσε όταν δέχτηκε αυτή την επίθεση, προσπάθησε να παραμείνει ψύχραιμη, αφού «ο ρατσισμός υπάρχει και είναι μέσα στη ζωή. Όπως και ο φόβος για το άγνωστο». Η άμεση δημοσιοποίηση του περιστατικού είχε το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που θα ήθελε η συγκεκριμένη μητέρα, καθώς σύσσωμοι οι γονείς και οι δάσκαλοι απομόνωσαν το περιστατικό. «Τελικά, αυτοί οι γονείς -κυρίως λόγω φόβου θεωρώ, επειδή πήρε διαστάσεις το θέμα- μου ζήτησαν συγγνώμη και είπαν ότι δεν εννοούσαν αυτό που ειπώθηκε. Όμως εγώ ξέρω τι άκουσα».

Η απόφασή της να δημοσιοποιήσει το θέμα θεωρεί ότι ήταν σωστή, επειδή φάνηκε πως «υπάρχει ένας κόσμος γύρω μας που μας πλαισιώνει και έδειξε σε αυτούς τους γονείς ότι είναι σε λάθος δρόμο. Ότι ο ρατσισμός δεν θα περάσει». Παράλληλα όμως θεωρεί ότι ήταν επιβεβλημένο. «Εμείς πρέπει να μάθουμε στους άλλους γονείς να μη βλέπουν τη ζωή υπό το πρίσμα του φόβου προς το άγνωστο. Γιατί άλλωστε δεν υπάρχουν τέλεια παιδιά. Λυτή είναι και η συμβουλή μου προς όλους τους γονείς που αντιμετωπίζουν αντίστοιχα προβλήματα: μιλήστε! Πατάνε όλοι στη σιωπή και την ανοχή μας. Εμείς όμως ως γονείς είμαστε αυτοί που θα γεφυρώσουν το χάσμα ανάμεσα στα παιδιά μας και τους συμμαθητές τους, τους εκπαιδευτικούς, την κοινωνία, τους πάντες».

Πηγή: «Documento»