Γράφει ο Αναστάσιος Λαυρέντζος*

Η παρούσα ιστορική φάση χαρακτηρίζεται από την πύκνωση των φαινομένων που αποκαλούμε παγκοσμιοποίηση. Η διαδικασία αυτή που στην πραγματικότητα έχει ξεκινήσει αιώνες πριν, στην εποχή μας αποκτά πρωτόγνωρη ένταση και ταχύτητα, γιατί διάφορες τεχνολογικές εξελίξεις, όπως το διαδίκτυο, τα νέα κινητά τηλέφωνα, οι ψηφιακές τηλεπικοινωνίες και οι νέες δυνατότητες στις μεταφορές, δημιουργούν πρωτόγνωρες συνθήκες στη μαζική διάδοση των πληροφοριών και στην απρόσκοπτη διακίνηση κεφαλαίων και αγαθών σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Σε αυτό το πλαίσιο, κάποιοι βιάζονται να θεωρήσουν ότι το επόμενο εξελικτικό βήμα είναι η ελεύθερη διακίνηση των ανθρώπων. Μια τέτοια παραδοχή όμως συνεπάγεται τη διάλυση των εθνών κρατών, όπως αυτά καθιερώθηκαν μετά τη γαλλική επανάσταση. Διότι στην πραγματικότητα η ελεύθερη, κατά βούληση μετακίνηση των ανθρώπων, υπό τη μορφή ενός νέου τύπου ανθρώπινου δικαιώματος συνεπάγεται άμεσα και κατηγορηματικά την κατάργηση της εθνικής κυριαρχίας. Είναι λοιπόν τα σύνορα ένας αναχρονισμός, καταδικασμένος να καταρρεύσει υπό το βάρος των καταιγιστικών εξελίξεων;

Οι δυνάμεις που θεωρούν ότι έχουν να ωφεληθούν από την εγκαθίδρυση μιας παγκόσμιας,πληθυσμιακά ισοπεδωμένηςαγοράς πιστεύουν πως ναι. Ή τουλάχιστον έτσι θέλουν να μας κάνουν να πιστεύουμε. Ανάμεσα τους είναι πολυεθνικοί οικονομικοί σχηματισμοί, οι οποίοι ως νέες συλλογικές οντότητες παγκόσμιας εμβέλειας παίρνουν θέση δίπλα στον βασικό κυρίαρχο της Ιστορίας που μέχρι τώρα ήταν το εθνικό κράτος. Είναι όμως και συγκεκριμένες χώρες, οι οποίες ιππεύουν της παγκοσμιοποίησης, όπως π.χ. η Γερμανία, η οποία μέσω της ευρωπαϊκής ενοποίησης επιχειρεί να διευρύνει την πολιτική της επιρροή, ηγούμενη μιας υπερεθνικής κρατικής οντότητας νέου τύπου.

Σε αυτούς που προωθούν ή επιθυμούν την κατάλυση των εθνικών κρατών δια της μαζικής μετανάστευσης, ανήκουν γενικά όσοι θεωρούν ότι έχουν την εσωτερική υποδομή και την αυτοπειθαρχία να ελέγξουν έναν πολτοποιημένο διεθνή χώρο, που θα τους δίνει άπειρες δυνατότητες παρέμβασης, εκμετάλλευσης πλουτοπαραγωγικών πηγών καιεπιβολής τοπικών διευθετήσεων που θα μεγιστοποιούν το δικό τους όφελος.

Η ανεξέλεγκτη μετανάστευση δημιουργεί έλλειμμα δημοκρατίας

Από τα παραπάνω προκύπτει ήδη ένα βασικό πρόβλημα αυτής της χωρίς όρια και σύνορα παγκοσμιοποίησης: Με την κατάργηση των εθνικώνσυνόρων και τα εθνικώνκρατών, ή έστω με τον περιορισμό τωνεξουσιών των εθνικών κυβερνήσεων, δημιουργείταιένα κενό εξουσίας. Ποιος θα το καλύψει;Κατά πάσα πιθανότητα θα το καλύψουν διάφορες υπερεθνικές δομές, οι οποίες θα αποφασίζουν για τοπικά θέματα με γνώμονα ευρύτερα συμφέροντα ή με βάση τους σχεδιασμούς των ισχυρών παικτών. Και αυτό μάλλον θα το κάνουν χωρίς δημοκρατικό έλεγχο και λογοδοσία. Η κατάργηση των εθνικών κρατών επομένως συνεπάγεται ένα πρόβλημα δημοκρατίας.

Η defactoκατάργηση των εθνικών κρατών συνεπάγεται όμως και ένα άλλο πρόβλημα, το οποίο έχει να κάνει με τη σταθερότητα των λεγόμενων «πολυπολιτισμικών κοινωνιών»: σε αντίθεση με τα υλικά αγαθά που μπορούν να έχουν πλήρη αντικαταστασιμότητα και να λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο ανεξαρτήτως τόπου, οι άνθρωποι είναι απείρως πιο σύνθετες οντότητες, οι οποίες μπορούν να συνυπάρξουν δημιουργικά και αποτελεσματικά μόνο σε σύνολα που έχουν κάποια συνοχή, βασισμένη σε ορισμένες κοινές αξίες και επιδιώξεις. Με άλλα λόγια, η απότομη και μαζική ανάμιξη πληθυσμών που έχουν πολύ διαφορετικές πολιτισμικές αναφορές μπορεί να λειτουργήσει ως όχημα για τη σύγκρουση των πολιτισμών, δηλαδή να οδηγήσει σε μια «κοινωνία» της οποίας τα συνιστώντα μέρη θα είναι σε διαρκή σύγκρουση.

Σε αυτό το πλαίσιο υπάρχουν και χώρες οι οποίες αξιοποιούν τις μαζικές μεταναστευτικές ροές ως μια μορφή πολέμου. Ανάμεσα σε αυτές τις χώρες είναι και η Τουρκία, πουαπό νωρίς διείδε τις δυνατότητες που τις έδιναν οι μαζικές μεταναστευτικές ροές, οι οποίες κατά κανόνα αφορούν μουσουλμανικούς πληθυσμούς που μετακινούνται από την αφροασιατική περίμετρο προς την Ευρώπη. Σε αυτή τη βάση λοιπόν,η Τουρκία όχι μόνο δεν προσπάθησε να αποφύγει αυτές τις ροές, αλλά αντιθέτως επιδίωξε να τις έλξει. Έτσι λ.χ. ουσιαστικά κατάργησε τη βίζα για μεγάλο αριθμόαφροασιατικών χωρών και παράλληλα καθιέρωσε πολύ φθηνά αεροπορικά εισιτήρια. Με αυτό τον τρόπο η Τουρκία κατάφερε να γίνει βασική χοάνη διοχέτευσης της παράνομης μετανάστευσης στην Ευρώπη, μετατρέποντας τις μεταναστευτικές ροές σε πολιτικό όπλο της.

Σήμερα η Τουρκίαχρησιμοποιεί ανοικτά τις παράνομες μεταναστευτικές ροές ως πολιτικό εργαλείο, για να προσποριστεί οικονομικά και πολιτικά οφέλη από την Ευρώπη. Παράλληλα, εγκαθιστώντας στην Ευρώπη μεταναστευτικούς πληθυσμούς, με τους οποίους έχει πολιτιστική συνάφεια, μπορεί να τους χρησιμοποιεί ως «δούρειους ίππους» για να ασκεί πολιτικό έλεγχο πέρα από τα σύνορά της. Αυτή είναι κατ’ εξοχήν η επιδίωξη της απέναντι στην Ελλάδα, την οποία βραχυχρονίως καταπονεί, ενώ στον μακροχρόνιο ορίζοντα την αλλοιώνει πληθυσμιακά, προκειμένου να την δορυφοροποιήσει γεωπολιτικά.

Να σημειώσουμε εδώ ότι μια ενδεχόμενη μεταβολή της πληθυσμιακής υπόστασης της Ελλάδας και κατ’ επέκταση της γεωπολιτικής της συμπεριφοράς, δεν θα έχει δραματικές συνέπειες μόνο για την  Ελλάδα. Θα αλλάξει και τις ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή: Το να γίνει σταδιακά η Ελλάδα μια χώρα της Μέσης Ανατολής, σημαίνει ότι το Ισραήλ θα χάσει τον στρατηγικό διάδρομο που του προσφέρουνη Κύπρος και η Ελλάδα. Σημαίνει επίσηςότι θα βρεθεί περισσότερο από ποτέ περικυκλωμένο από κράτη τα οποία δεν θα είναι ή δεν θα μπορούν να είναι φιλικά προς αυτό. Για αυτό η διατήρηση της πληθυσμιακής συνοχής της Ελλάδας και της εσωτερικής της ομοιογένειας, στοιχείο το οποίο θα της δώσει τα εσωτερικά στηρίγματα για να συνεχίσει να αντιπαρατίθεται στην Τουρκία, αποτελεί παράγοντα πρωταρχικής σημασίας για τη διατήρηση των ισορροπιών στην περιοχή.

Τα δύο θεμελιώδη προβλήματα της Ελλάδας

Η Ελλάδα αν θέλει να έχει ιστορική προοπτική,θα πρέπει να επιλύσει άμεσα δύο θεμελιώδη προβλήματα: Το ένα είναι βεβαίως η ανάσχεση της αφροασιατικήςμεταναστευτικής πλημμυρίδας που της διοχετεύει η Τουρκία. Το άλλο είναι το οξύ δημογραφικό της πρόβλημα. Δυστυχώς, παρά την υπαρξιακή σημασία και των δύο αυτών ζητημάτων το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν έχει διαμορφώσει κάποια εθνική στρατηγική για την αντιμετώπισή τους. Ειδικά το δημογραφικό, το οποίο πραγματικά είναι το μείζον εθνικό ζήτημα, οι ελληνικές κυβερνήσεις ουσιαστικάδεν το διαχειρίζονται. Ακόμη και τα ελάχιστα επιδοματικά μέτρα που ελήφθησαν πρόσφατα, είναι προσχηματικού χαρακτήρα και εντελώς ανεπαρκή.

Για τη λύση του δημογραφικού όμως απαιτείται μιας άλλης τάξεως προσπάθεια, η οποία θα είναι διακομματική και μακράς διάρκειας. Διότι το μείζον στο δημογραφικό πρόβλημα είναι τελικά η διαμόρφωση της κατάλληλης δέσμευσης από το σύνολο του πολιτικού συστήματος για την επίλυσή του. Μια δέσμευση ανάλογη με εκείνη που επέδειξε το Ισραήλ, το οποίο με σύντοντες προσπάθειες πολιτικών ηγεσιών, πνευματικών ελίτ και λαού έχει καταφέρει επί μισό αιώνα να διατηρεί έναν ρυθμό γεννήσεων άνωτων 3 παιδιών ανά γυναίκα.Έτσι πέτυχε στο διάστημα αυτό να τριπλασιάσει τον πληθυσμό του!

Ανατροπή συσχετισμών σε μεγάλη κλίμακα

Αυτά που περιγράφουμε σε τοπικό επίπεδο, δηλαδή για την Ανατολική Μεσόγειο, βρίσκουν εφαρμογή και σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Πράγματι, οι αναμενόμενες μαζικές μεταναστευτικές ροές από την Ασία και κυρίως από την Υποσαχάρια Αφρική στις επόμενες δεκαετίες θα αποτελέσουν τη μεγαλύτερη πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει η Ευρώπη. Πρόκειται για πρωτόγνωρες, θεμελιακού χαρακτήρα εξελίξεις, οι οποίες σε συνδυασμό με τη δημογραφική κάμψη της Ευρώπης έχουν τη δυναμική να μεταβάλουν την πληθυσμιακή της σύνθεση και κατ΄ επέκταση τη φυσιογνωμία της. Από την άποψη αυτή είναι σαφές ότι οι μαζικές μεταναστευτικές ροές θα αποτελέσουν σταθερά πηγή πολιτικών εξελίξεων, καθώς σε λίγες μόνο δεκαετίες είναι δυνατόν εξαιτίας τους να υπάρχει μια άλλη Ευρώπη από αυτή που γνωρίσαμε και βέβαια μια άλλη Ευρώπη από αυτή που ξεκίνησε κάποτε να ενωθεί.

Σε αυτό το πλαίσιο,  η επιδίωξη διαφόρων κύκλων – και όπως φαίνεται, και της ευρωγραφειοκρατίας – οι πόρτες της Ευρώπης να είναι ανοικτές σε αυτές τις μεταναστευτικές ροές. Και αυτό, το θέλουν όχι μόνο στη βάση μιας «οικονομίστικης» προσέγγισης (π.χ. φθηνά εργατικά χέρια), αλλά και γιατί έτσι μπορούν να αδυνατίσουν τις εθνικές αναφορές των ευρωπαϊκών κρατών.Επομένως, να αποδομήσουνέτσι και τις εθνικές πολιτικές, οι οποίες θα μπορούσαν να αντιπαρατεθούν σε έναν άνωθεν επιβαλλόμενο ευρωφεντεραλισμό.

Από τα όσα είπαμε, είναι σαφές ότι οι μαζικές παράνομες μεταναστευτικές ροές που αναμένονται στις επόμενες δεκαετίες έχουν τη δυναμική να αποτελέσουν ένα ισχυρό παράγοντα μεταβολής των πολιτικών συσχετισμών, μεταβάλλοντας την υπόσταση και τη συμπεριφορά των γεωπολιτικών υποκειμένων. Με αυτή τη λογική λειτουργούν ως ένας ακήρυχτος πόλεμος, και ως τέτοιος θα πρέπει να αντιμετωπιστούν τόσο από τα εθνικά κράτη, όσο και από την κυρίαρχη πλανητικά δύναμη, τις ΗΠΑ. Πράγματι, οι ΗΠΑ, μπορεί να είναι ακόμη αρκετά ισχυρές για να επιβάλλουν την ειρήνη δια των όπλων, αλλά όπως ίσως σύντομα διαπιστώσουν,μια ανεξέλεγκτη μεταναστευτική πλημμυρίδα μπορεί ως ακήρυχτος πόλεμος να μεταβάλλει αθόρυβα τους πολιτικούς συσχετισμούς και μάλιστα προς μια κατεύθυνση που ίσως δεν επιθυμούν.

((σ.σ. το κείμενο στην αρχική του μορφή δημοσιεύθηκε στο slpress.gr  από το οποίο και γίνεται η αναδημοσίευση. Τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν εξ ολοκλήρου στον συντάκτη του κειμένου και τον ιστότοπο slpress.gr)

*Ο Αναστάσιος Λαυρέντζος κατέχει πτυχίο Φυσικής και διπλώματα μεταπτυχιακής ειδίκευσης (MSc) στα Οικονομικά Μαθηματικά και στη Θεωρητική Φυσική. Έχει εργαστεί ως διευθυντικό στέλεχος στον τομέα Διαχείρισης Κινδύνων σε μεγάλους ελληνικούς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Στο πλαίσιο αυτό έχει επισκεφτεί πολλές βαλκανικές χώρες (Τουρκία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία). Συνεργάζεται με διεθνείς ελεγκτικούς οίκους ως συμβουλος επιχειρήσεων και διδάσκει Διαχείριση Κινδύνων στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει γράψει τα βιβλία: «Η Θράκη στο μεταίχμιο» και «Σιωπηρή Άλωση – Το Δημογραφικό και το Μεταναστευτικό πρόβλημα της Ελλάδας».