Γράφει ο κ. Φώτης Βελισσαράκος, Αναπτυξιακός Οπτομέτρης*

Αφού βλέπω καθαρά, πώς γίνεται να έχω (εγώ ή το παιδί μου) κάποια δυσλειτουργία όρασης;

Η καλή και λειτουργική όραση απαιτεί την οπτική οξύτητα, τις οπτικές δεξιότητες και τη σύνδεση με τις οπτικές διαδρομές στον εγκέφαλο να «δουλεύουν» μαζί σε αρμονία. Όταν αυτό δεν συμβαίνει, ακόμα και ένα παιδί που βλέπει 10/10 (καθαρά), μπορεί να βιώσει δυσκολίες ανάγνωσης, γραφής, επεξεργασίας οπτικών πληροφοριών, καθώς το 80% όλων των πληροφοριών που λαμβάνει προέρχονται από την όραση.

Οι περισσότεροι θεωρούν ότι όταν ένα παιδί βλέπει 10/10 (καθαρά) η όραση του είναι φυσιολογική. Αυτό είναι μια λανθασμένη αντίληψη. Η οπτική οξύτητα είναι μια μέτρηση του μεγέθους των χαρακτήρων (αριθμών, γραμμάτων, συμβόλων) που μπορεί να διακρίνει ένα άτομο σε απόσταση 5-6 μέτρα καθώς και σε απόσταση 30-40 εκ. Δεν μας δίνει άλλες σημαντικές πληροφορίες για το πως αυτό το άτομο λειτουργεί οπτικά. Αν και είναι σημαντικό να βλέπει κάποιος καθαρά, η οπτική οξύτητα είναι μια μόνο από τις οπτικές δεξιότητες που πρέπει να έχει ένας μαθητής για να αποδίδει άνετα, αποτελεσματικά και με σχετική ταχύτητα.

Οι περισσότερες οπτικές δεξιότητες μαθαίνονται και μπορούν να βελτιωθούν με εκπαίδευση και σωστή καθοδήγηση. Πολλές οπτικές δυσλειτουργίες δεν αντιμετωπίζονται μόνο με γυαλιά ή φακούς επαφής. Προγράμματα εκπαίδευσης της όρασης (vision training/ vision therapy) είναι συχνά απαραίτητα για την βελτίωση της οπτικής λειτουργίας.

Ποιούς αφορά;

Οι λύσεις που προσφέρει η εξειδικευμένη οπτομετρική φροντίδα με την δύναμη των φακών (γυαλιών) ή των πρισμάτων και την καθοδήγηση του ατόμου μέσα από προγράμματα διαβαθμισμένων ασκήσεων, αφορούν όλες τις ηλικίες και πολλές λειτουργικές, αναπτυξιακές ή επίκτητες οπτικές δυσλειτουργίες.

Είτε το πρόβλημα έχει εμφανή σχέση με τα μάτια και την όραση, πχ στραβισμός, κούραση ματιών στη μελέτη, επιπλοκές μετά από κρανιοεγκεφαλική κάκωση, αδικαιολόγητη αύξηση μυωπίας, είτε μη εμφανή πχ. δυσκολίες ανάγνωσης και γραφής σε παιδιά, δυσκολίες συγκέντρωσης, αποφυγή ανάγνωσης/γραφής, σύγχυση σε χώρους με πολλά οπτικά ερεθίσματα, η εξειδικευμένη οπτομετρική φροντίδα, όπως έχει αναπτυχθεί και διαμορφωθεί από το 2003 μέχρι σήμερα στο eyecanlearn (ECL) μπορεί να βοηθήσει σημαντικά.

Όραση και σχολική απόδοση (σε παιδιά με ή χωρίς μαθησιακές δυσκολίες)

Η σχέση της όρασης με την απόδοση ενός παιδιού στο σχολείο είναι πολύ σημαντική καθώς δυσλειτουργίες των οπτικών δεξιοτήτων εμποδίζουν, άλλοτε περισσότερο, άλλοτε λιγότερο, την διάρκεια συγκέντρωσης, την διάθεση για μελέτη, την ταχύτητα επεξεργασίας, την ικανότητα πρόσληψης, συγκράτησης και ανάκλησης οπτικών δεδομένων, την αποτελεσματική απόδοση σε διαδικασίες όπως η ανάγνωση, η γραφή, η αντιγραφή, η άθληση κ.α. Οι γονείς, οι δάσκαλοι και άλλοι ειδικοί πρέπει να είναι ενήμεροι για τα συμπτώματα και τις ενδείξεις μιας οπτικής δυσλειτουργίας που δεν περιορίζονται στο αν ένα παιδί βλέπει καθαρά ή όχι.

Από το 2003 μέχρι σήμερα στο ECL έχουμε αντιμετωπίσει εκατοντάδες περιπτώσεις παιδιών με οπτικές δυσλειτουργίες που εμπόδιζαν την απόδοση τους σε διάφορους τομείς της σχολικής δραστηριότητας (με ή χωρίς μαθησιακές δυσκολίες). Η φροντίδα των οπτικών δυσλειτουργιών και αδυναμιών ενισχύει σημαντικά την απόδοσης τους. Αφενός δίνει στα παιδιά περισσότερα εργαλεία για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους, αφετέρου ενισχύει την αυτοπεποίθηση τους μέσα από τα προγράμματα εξάσκησης της όρασης. Οι ασκήσεις ενός προγράμματος επιδρούν στις βασικές δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την καλή απόδοση στο σχολείο χωρίς να παραπέμπουν σε σχολική δραστηριότητα (πχ ανάγνωση, γραφή).

• 75-90% της μάθησης σε μια τάξη γίνεται με οπτικά μέσα
• 80% των παιδιών που δυσκολεύονται στην ανάγνωση έχουν οπτικές δυσλειτουργίες που μπορούν να βελτιωθούν
• 95% των μαθητών της πρώτης δημοτικού με αναγνωστικές δυσκολίες είχαν σημαντικές οπτικές δυσλειτουργίες, 2.5 φορές πιο ψηλά ποσοστά από τους συμμαθητές τους με υψηλή απόδοση
• Σε μια έρευνα, το 70% των παιδιών με παραβατική συμπεριφορά είχαν οπτικές δυσλειτουργίες

Τι λύσεις προσφέρει η εξειδικευμένη φροντίδα στο ECL;

Οπτομετρική Αξιολόγηση

Ανάλογα με τις ανάγκες του ατόμου και την ηλικία διαμορφώνεται η ακολουθία και η διάρκεια των τεστ της οπτομετρικής αξιολόγησης για τον εντοπισμό δυσλειτουργιών ή αδυναμιών που θα καθορίσουν και τον τρόπο αντιμετώπισης. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην κοντινή όραση (ανάγνωση-οθόνη), στις οπτικές δεξιότητες συλλογής και επεξεργασίας οπτικών πληροφοριών.

Προγράμματα Ασκήσεων

Πολλές οπτικές δυσλειτουργίες δεν αντιμετωπίζονται μόνο με γυαλιά αν και οι οφθαλμικοί φακοί (γυαλιά) καθώς και τα πρίσματα είναι σημαντικά εργαλεία και μέρος της διαδικασίας αντιμετώπισης ενός προβλήματος. Προγράμματα εκπαίδευσης της όρασης (vision training/ vision therapy) συχνά είναι απαραίτητα για την βελτίωση ή αποκατάσταση των οπτικών δεξιοτήτων.

Αποτελέσματα

Με την επιτυχημένη αντιμετώπιση των οπτικών δυσλειτουργιών παρατηρούνται τα παρακάτω οφέλη (χωρίς να περιορίζονται μόνο σε αυτά):

• Αλλάζει η προσέγγιση και το κίνητρο για μάθηση
• Η ανάγνωση και η γραφή γίνεται πιο άνετη και γρήγορη
• Αυξάνεται η διάρκεια προσοχής και μελέτης
• Η οριοθέτηση στο χώρο, στο χαρτί και στο βιβλίο είναι πλέον δεδομένη
• Βελτιώνεται η αυτοπεποίθηση και το κίνητρο για ομαδικά παιχνίδια
• Ο χρόνος «τριβής» με ανάγνωση και γραφή μεγαλώνει και τα μαθησιακά κενά μικραίνουν
• Η παρατηρητικότητα και η “απορρόφηση” οπτικών πληροφοριών αυξάνει σε ταχύτητα και εύρος

Το διάστημα στο οποίο αυτές οι παρατηρήσεις αρχίζουν να είναι ορατές, κατά την διάρκεια ενός προγράμματος ασκήσεων ποικίλει, αλλά συνήθως παρατηρούνται νωρίς σε ένα πρόγραμμα που εξελίσσεται σωστά.

*Από τον Φεβρουάριο του 2003, αρχικά με το όνομα Vision Training Institute, ο οπτομέτρης Φώτης Βελισσαράκος παρέχει αποκλειστικές υπηρεσίες στον τομέα της εξειδικευμένης οπτομετρικής αξιολόγησης και εξάσκησης της όρασης σε παιδιά και ενήλικες.Τον Ιανουάριο του 2017 το γραφείο αποκτά ένα νέο όνομα (EyeCanLearn), site (www.eyecanlearn.gr), σελίδα στο facebook https://www.facebook.com/pg/eyecanlearn και λογότυπο ώστε να διαχωριστούν οι τομείς της οπτομετρικής αξιολόγησης και των προγράμματα εκπαίδευσης της όρασης από τον τομέα της διοργάνωσης των σεμιναρίων του Vision Training Institute https://www.eyecanlearn.gr/vision-training-institute/