Τη φυλετική ένταση που προκάλεσε η πρεμιέρα της θρυλικής κινηματογραφικής ταινίας «Οσα παίρνει ο άνεμος», πριν από 75 χρόνια στην Ατλάντα της Τζόρτζια των ΗΠΑ, αποκαλύπτει πρόσφατη ιστορική έρευνα του Πανεπιστημίου Εμορι.

«Ο παραγωγός του έργου, Ντέιβιντ Σέλζνικ, θύμωσε με την απόφαση των τοπικών αρχών να μην προσκαλέσουν τη μαύρη ηθοποιό Χάτι Μακντάνιελ στην πρεμιέρα. Προσπάθησε με σειρά τηλεγραφημάτων και επιστολών να ανατρέψει την απόφαση, αλλά μάταια», λέει ο καθηγητής Κινηματογραφικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Εμορι, Μάθιου Μπερνστάιν. Η Μακντάνιελ έπαιξε στην ταινία τη Μάμι, την αφοσιωμένη τροφό της Σκάρλετ Ο’ Χάρα, ρόλος για τον οποίο τιμήθηκε με βραβείο Οσκαρ καλύτερου δεύτερου γυναικείου ρόλου το 1940.

Ιδέα του δημάρχου

Την ιδέα για πρεμιέρα στην Ατλάντα στις 15 Δεκεμβρίου 1939 είχε ο τότε δήμαρχος της πόλης Ουίλιαμ Χάρτσφιλντ. Εξαιτίας, όμως, της ρατσιστικής τοπικής νομοθεσίας, που επέβαλε αυστηρό διαχωρισμό στην κατοικία, στην εργασία, στις μεταφορές και στην ψυχαγωγία των Αφροαμερικανών, οι μαύροι ηθοποιοί της ταινίας δεν είχαν το δικαίωμα να παραστούν στην πρεμιέρα και στις δεξιώσεις, ενώ τα ονόματά τους δεν περιελήφθησαν στον κατάλογο της πρεμιέρας. Στη δεύτερη πρεμιέρα στο Λος Αντζελες, η Χάτι Μακντάνιελ και οι Αφροαμερικανοί συντελεστές της ταινίας συμμετείχαν κανονικά σε κάθε εκδήλωση.

«Ο Σέλζνικ, που ήταν Εβραίος, είχε συνείδηση των διώξεων ομοθρήσκων του από το Τρίτο Ράιχ. Θεώρησε έτσι ότι οι διακρίσεις εις βάρος των μαύρων στον αμερικανικό Νότο ήταν ανάλογες με εκείνες κατά των Εβραίων στη ναζιστική Γερμανία», λέει ο δρ Μπερνστάιν. Παρά τις επίμονες προσπάθειές του, ο Σέλζνικ υποχρεώθηκε σε υποχώρηση. Σε επιστολή προς τον Σέλζνικ, η γραμματέας του γράφει: «Ελπίζω ότι δεν θα απογοητευθείτε, αλλά η οξεία ευαισθησία όλων των δημοτικών στελεχών στην Ατλάντα με υποχρεώνει να υπακούσω στο αίτημά τους, σε μια προσπάθεια να αποφευχθούν εντάσεις».

Παρά τη δεδηλωμένη του απέχθεια προς τους νόμους «Τζιμ Κρόου» στον αμερικανικό Νότο, όπως ονομαζόταν η νομοθεσία αποκλεισμού των μαύρων από κάθε έκφανση της κοινωνικής και εργασιακής ζωής, ο Ντέιβιντ Σέλζνικ συνέβαλε καθοριστικά λίγα χρόνια αργότερα στην απομάκρυνση κάθε προοδευτικού συντελεστή από τα στούντιο του Χόλιγουντ, υπό την πίεση της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων του Τζο Μακάρθι. Παρότι ο Σέλζνικ δεν μοιραζόταν τις ακραίες συντηρητικές πολιτικές πεποιθήσεις μεγάλων παραγωγών, όπως του Λούι Μάγερ ή του Χάουαρντ Χιουζ, η οξεία αντικομμουνιστική υστερία της δεκαετίας του 1950 τον κατέστησε συνένοχο σε κάθε τέτοια πρωτοβουλία.

Αντικείμενο απορίας

Η αδυναμία του Χόλιγουντ να διαχωρίσει με σαφήνεια τη θέση του από τον ρατσισμό, το συστηματικό λιντσάρισμα μαύρων και τον λυσσαλέο αντικομμουνισμό της μεταπολεμικής περιόδου αποτελεί σήμερα αντικείμενο απορίας, αλλά και ενδιαφέρουσας επιστημονικής έρευνας. Οι μαύροι πολίτες της Ατλάντα γιόρτασαν με τον τρόπο τους την πρεμιέρα του «Οσα παίρνει ο άνεμος», ενώ ο 10χρονος τότε Μάρτιν Λούθερ Κινγκ συμμετείχε ως κομπάρσος σε θεατρικό έργο, αφιερωμένο στην ταινία, σε τοπική εκκλησία των Βαπτιστών.