Η επικείμενη έναρξη ενεργού διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων επιχειρηματικών δανείων, μετά την ψήφιση του σχετικού νόμου και την αναμενομένη περαιτέρω εξειδίκευσή του στις αρχές του 2016, επαναφέρει δυναμικά στο προσκήνιο το πρόβλημα των μη βιώσιμων ομίλων και τη δυνητική χρηματοδότηση που μπορεί να απελευθερώσει για την οικονομία η έξοδός τους από την αγορά.

Αυτό επισημαίνει η PricewaterhouseCoopers (PwC) που επανέρχεται με μελέτη της στο ζήτημα, χαρακτηρίζοντας μάλιστα πολλές από αυτές τις υπερδανεισμένες επιχειρήσεις «zombies». Υπό αυτόν τον προσδιορισμό κατατάσσει όλες εκείνες τις εταιρείες που δεν μπορούν να αναπτυχθούν, έχουν αρνητική κερδοφορία και αδυναμία εξυπηρέτησης των δανείων τους. Τον όρο για τους ελληνικούς αυτούς ομίλους έβαλε πρώτη φορά στο τραπέζι η PwC προ διετίας σε μελέτη της με τίτλο «Stars & Zombies: Οι ελληνικές επιχειρήσεις βγαίνοντας από την κρίση».

Οπως αναφέρει και πάλι τώρα, «τα zombies έχουν την τάση να καταστρέφουν κεφάλαια, να εξαφανίζουν τα ταμειακά διαθέσιμα και να εξαντλούν τις πιστώσεις της αγοράς». Είναι υπερχρεωμένες εταιρείες των οποίων τα περιουσιακά στοιχεία αξιοποιούνται μερικώς, επισημαίνει και εξηγεί πως καθώς ο αριθμός τους αυξάνεται, «υπονομεύουν τους ισολογισμούς των τραπεζών και αφαιμάσσουν κεφάλαια από άλλες εταιρείες με τις οποίες συναλλάσσονται». Από ένα δείγμα 2.824 εταιρειών με ετήσια έσοδα άνω των 10 εκατ. έκαστη για την περίοδο 2008-2013, το 16,5% αυτών είναι, σύμφωνα με τη PwC, zombie με μη βιώσιμο χρέος, που αποτελούν –όπως σημειώνει– παγιδευμένα δάνεια, με 11,3 δισ. έσοδα και 12,5 δισ. καθαρού δανεισμού.

Εάν διακοπτόταν η ύπαρξη των zombies σε μία ημέρα, αναφέρει χαρακτηριστικά ο συμβουλευτικός οίκος, θα γινόταν σοβαρή ανακατάταξη έτσι ώστε να εξυπηρετηθεί η υπάρχουσα ζήτηση από τις εναπομένουσες εταιρείες. Αυτό με τη σειρά του θα έδινε ώθηση στις εταιρείες αυτές και σε ολόκληρους κλάδους, προσθέτοντας ανάπτυξη, απασχόληση και επενδύσεις.

Ο ενάρετος κύκλος μετά την εξαφάνιση των zombies θα τροφοδοτηθεί από την αυξανόμενη ανάπτυξη και θα οδηγήσει σε βελτιωμένη κερδοφορία. Από την άλλη πλευρά, απαιτεί νέα χρηματοδότηση, τονίζει η PwC.

Ομως η εξυγίανση της οικονομίας και των τραπεζών, που η παραπάνω διαδικασία συνεπάγεται, εκτιμάται πως θα έχει θετικό αντίκτυπο στο ΑΕΠ, στις επενδύσεις και στην απασχόληση μεσοπρόθεσμα.

«Η αναγνώριση των zombies με παγιδευμένο δανεισμό και η διαχείριση των “almost zombies” αποτελούν τη βασική πρόκληση, αφού οι εκκαθαρίσεις εταιρειών, οι αναδιαρθρώσεις δανείων και οι δείκτες πραγματικής εξυγίανσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων κινούνται έως τώρα σε πολύ χαμηλά επίπεδα», εκτιμά η PwC.

Κατά τον οίκο, στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλος αριθμός zombies και almost zombies εταιρειών προς αξιολόγηση, όμως «τα συστήματα των τραπεζών ακόμα, σε μεγάλο βαθμό, επικεντρώνονται στην εξυπηρέτηση νέων δανείων και όχι στη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων», αναφέρει η PwC σε παρουσίασή της με ημερομηνία Νοέμβριος 2015.

Θεωρεί πως η κουλτούρα των τραπεζών αλλά και η εν γένει συμπεριφορά των στελεχών είναι περισσότερο προσανατολισμένη στους ενεργούς δανειολήπτες παρά στους οφειλέτες. «Τα διαθέσιμα δεδομένα και πληροφορίες που απαιτούνται ώστε να γίνουν αξιολογήσεις και να αποφασισθούν οι αναχρηματοδοτήσεις είναι περιορισμένα, ελλιπή ή και ανακριβή». Σημειώνεται πως συνήθως εμπλέκονται περισσότερες από μία τράπεζες στα εταιρικά δάνεια, με διαφορετικές προβλέψεις και διαφορετικές εγγυήσεις στο ίδιο περιουσιακό στοιχείο, κάνοντας έτσι τη λήψη αποφάσεων πολύ δύσκολη, ενώ οι αξίες των εξασφαλίσεων, κυρίως αν είναι ακίνητα, έχουν μειωθεί σημαντικά καθώς η αγορά είναι σε ύφεση, κι έτσι προστίθεται ακόμα ένα εμπόδιο στην αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Ο οίκος παραδέχεται όμως ότι τα zombies είναι δύσκολο να εντοπισθούν και ακόμα πιο δύσκολο να εξαφανισθούν και έτσι κρίνει απαραίτητη μια ισχυρή και συστηματική προσέγγιση και στα δύο αυτά επίπεδα.

Υπάρχουν ωστόσο δύο προϋποθέσεις-κλειδιά, κατά τον οίκο, προκειμένου να εξαπλωθούν γρήγορα οι θετικές επιπτώσεις και να αντιμετωπισθούν οι αρνητικές: η ταχύτητα με την οποία τα zombies θα πάψουν να λειτουργούν και το μέγεθος του τρέχοντος αργούντος δυναμικού μέσα στην οικονομία.

Ομως τα zombies με τον παγιδευμένο δανεισμό δεν αναμένεται να εξαφανιστούν εύκολα. «Είναι δύσκολο να εντοπιστούν και μέχρι τώρα δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Καταφέρνουν να διαφεύγουν λόγω έλλειψης συνεπούς πληροφόρησης. Η αποτελεσματική συνολική διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι απαραίτητη για τη δημιουργία των παραπάνω θετικών επιπτώσεων στην οικονομία».

Ανάσα για τις υγιείς επιχειρήσεις το «λουκέτο» στις μη βιώσιμες

Ποια όμως μπορεί να είναι τα οφέλη για την ευρύτερη οικονομία από την εξαφάνιση των zombies;

H εξέλιξη αυτή θα απελευθερώσει χώρο για να αναπτυχθούν οι υπόλοιπες εταιρείες, αναφέρει η PwC, εκτιμώντας πως κύκλος εργασιών της τάξης των 11 δισ. περίπου θα ανακατανεμηθεί στις υπόλοιπες υγιείς επιχειρήσεις, αυξάνοντας τον υφιστάμενο τζίρο τους κατά 10% περίπου και δημιουργώντας παράλληλα ανάγκες για νέες επενδύσεις και προσλήψεις προσωπικού.

«Η αναδιάρθρωση ή και η διαγραφή δανείων θα επιφέρουν ζημιές στις τράπεζες, οι οποίες όμως μετά την πρόσφατη ανακεφαλαιοποίησή τους είναι έτοιμες να τις απορροφήσουν. Μεγαλύτερο πρόβλημα ενδεχομένως να προκληθεί στους προμηθευτές των zombies, τους οποίους θα πρέπει να είναι έτοιμες οι τράπεζες να στηρίξουν, για να μην υπάρξουν αλυσιδωτές αρνητικές καταστάσεις», τονίζει. «Βραχυπρόθεσμα θα χαθούν θέσεις εργασίας, αλλά ένα σημαντικό μέρος αυτών θα ανακτηθεί από την αύξηση του κύκλου εργασιών των υπολοίπων και από νέες επενδύσεις».

Ποιοι κλάδοι αναμένεται να ωφεληθούν περισσότερο; Η ελαφριά βιομηχανία, οι κατασκευές, η ψυχαγωγία, οι μεταφορές και τα logistics, καθώς και το λιανεμπόριο εκτιμάται ότι μπορεί να αποκτήσουν έντονη δυναμική ανάπτυξης, ενώ εξ αυτών η ψυχαγωγία, οι μεταφορές και τα logistics, το λιανεμπόριο, η εμπορία καυσίμων και η υγεία θα αλλάξουν σημαντικά ώστε να ανταποκριθούν στις νέες συνθήκες.