Του Γιώργου Ξ. Πρωτόπαπα*

Η νίκη του Ταγίπ Ερντογάν από τον πρώτο γύρο στις προεδρικές εκλογές της 10ης Αυγούστου ήταν αναμενομένη από τη στιγμή που ο κύριος αντίπαλος του δεν ήταν εξαρχής μια προσωπικότητα που θα μπορούσε να τον αμφισβητήσει. Η τουρκική κοινή γνώμη για μια ακόμη φορά εμπιστεύτηκε τον Ερντογάν ο οποίος κατάφερε να γίνει ο πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος της χώρας. Ο Ερντογάν εξελίσσεται σε σύγχρονο «σουλτάνο» της Τουρκίας και θα επιχειρήσει να αφήσει και αυτός το δικό του στίγμα στη σύγχρονη ιστορία της χώρας του. OΕρντογάν θα διαδεχθεί τον απερχόμενο πρόεδρο της Τουρκίας Αμπουντλάχ Γκιούλ και θα αναλάβει τα νέα του καθήκοντα στις 28 Αυγούστου.

Το «μοντέλο Πούτιν»

Ο τούρκος πρωθυπουργός εκλέχτηκε πρόεδρος της χώρας για τα επόμενα πέντε χρόνια και θα παραμένει ο απόλυτος ηγέτης της. Ο Ερντογάν φαίνεται να ακολουθεί αντίστροφα το μοντέλο του ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν καθώς από πρωθυπουργός έγινε πρόεδρος. Ο Ερντογάν δεν είχε δικαίωμα να εκλεγεί πάλι αρχηγός του ισλαμικού κυβερνών Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) και έτσι δεν θα μπορούσε να παραμείνει στην πρωθυπουργία. Ο Πούτιν αντίθετα διατέλεσε πρόεδρος την περίοδο 2000 – 2008 και όταν δεν είχε δικαίωμα για τρίτη θητεία μεταπήδησε στην πρωθυπουργία το 2008 και έμεινε μέχρι το 2012 έχοντας για πρόεδρο της χώρας το «μαθητή» του Ντμίτρι Μεντβέντεφ. Όμως το 2012 επανήλθε θριαμβευτικά στη θέση του ανώτατου άρχοντα κερδίζοντας τις προεδρικές εκλογές παρά τις εκτεταμένες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας προς το πρόσωπο του.

Μια συγκριτική αντιπαράθεση μεταξύ Ερντογάν και Πούτιν αποδεικνύει ότι έχουν δυο κοινά χαρακτηριστικά: πρώτον, ότι θεωρούνται ηγέτες οι οποίοι ενεργούν πάντα με γνώμονα την προάσπιση και την προώθηση των εθνικών συμφερόντων των χωρών τους. Ο Πούτιν χρησιμοποιεί τη «διπλωματία των αγωγών» για να ενδυναμώσει το γεωπολιτικό statusτης Ρωσίας και εμφανίζεται και ως προστάτης των ρωσόφωνων μειονοτήτων – το απέδειξε με τη διαχείριση της ουκρανικής κρίσης. Ο Ερντογάν από την πλευρά του εγκαταλείπει σταδιακά τη Δύση δίνοντας βάρος στην Ανατολή όπου θεωρεί ότι εξυπηρετεί καλύτερα τα γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα της χώρας του και δεύτερον, ότι έχουν διάρκεια, έστω και αν δέχονταιεπικρίσεις από την αντιπολίτευση και αντιμετωπίζουν διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για την πολιτική τους. Πούτιν και Ερντογάν κατηγορούνται αμφότεροι για άσκηση αυταρχικής διακυβέρνησης.

Οι «τουρκικές μειονότητες»

Ωστόσο ο Ερντογάν δεν έχει δείξει ακόμα τον ίδιο ζήλο με τον Πούτιν και για τις «τουρκικές μειονότητες». Αν το κάνει, τότε η τουρκική εξωτερική πολιτική αναμένεται να γίνει πιο πιεστική αναφορικά με την προστασία και τα δικαιώματα τους. Αν αναλάβει και νέος πρωθυπουργός, ο υπουργός Εξωτερικών και εμπνευστής του «νεοθωμανισμού» Αχμέτ Νταβούτογλου, τότε μαζί με το νέο πρόεδρο της Τουρκίας Ερντογάν θα αποτελέσουν ένα «αδίστακτο» δίδυμο. To ισλαμικό κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) στηρίζει σθεναρά την υποψηφιότητα του και υπαινιγμό για την πρωθυπουργοποιησή του άφησε και ο απερχόμενος πρόεδρος Γκιουλ.

Οι μουσουλμανικές μειονότητες των Βαλκανίων αποτελούν βασική προτεραιότητα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής και η Θράκη έχει γίνει στο πλαίσιο αυτό κύριο πεδίο δράσης της τουρκικής διπλωματίας. Το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής έχει γίνει «κράτος εν κράτη» μέσα στη Θράκη και προωθεί την πολιτική της Άγκυρας που έχει βαφτίσει τη μουσουλμανική μειονότητα «τουρκική». Η Θράκη μοιάζει με «ανοχύρωτη πόλη» καθώς η Τουρκία ασκεί εδώ και χρόνια μια επιθετική διπλωματία για να ελέγξει τη μουσουλμανική μειονότητα

Φυσικά οι γείτονες μας ευνοούνται και από τις εθνομηδενιστικές αντιλήψεις που έχουν εμφανιστεί στη χώρα μας και που «βάζουν πλάτη» στις τουρκικές επιδιώξεις – όπως οι χαρακτηρισμοί περί «τουρκικής μειονότητας». Η τουρκική διπλωματία έχει εντέχνως καλλιεργήσει την προπαγάνδα περί «τουρκικής μειονότητας» της Θράκης και αναμένει εν καιρώ τα προσδοκώμενα για αυτήν αποτελέσματα. Οι νέοι τούρκοι διπλωμάτες εκπαιδεύονται για να γνωρίζουν τι ακριβώς διακυβεύεται στη Θράκη για τη χώρα τους και για το τι πρέπει να κάνουν όταν έρθει η στιγμή να αναλάβουν σημαντικά πόστα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι μια επιτροπή τριάντα νέων διπλωματών με επικεφαλής την Πρόεδρο της Διπλωματικής Ακαδημίας του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών Μπουρτζού Τσεβίκ επισκέφτηκε στις 3 Αυγούστου την Τουρκική Ένωση Ξάνθης.

Η Τουρκία ανεμπόδιστα συνεχίζει τη διείσδυση της μέσα στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης επιδιώκοντας τον εκτουρκισμό της. Η δήλωση του Ταγίπ Ερντογάν το 2013 ότι «η Θράκη είναι η ζωντανή ιστορία της Τουρκίας και η εκπρόσωπος του ιστορικού παρελθόντος της στην Ευρώπη» αποδεικνύεται από τη δυναμική τουρκική πολιτιστική και οικονομική διπλωματία που ασκείται . Όμως όταν έρθει η κατάλληλη ώρα κατά την κρίση της Άγκυρας να «παίξει το χαρτί» της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης τότε θα το πράξει χρησιμοποιώντας επίσημα και υπόγεια μέσα.

Ο Ερντογάν εμφανίζει το προφίλ του προστάτη των απανταχού μουσουλμανικών πληθυσμών. Το έδειξε με την «Αραβική Άνοιξη» – ασχέτως αν δεν τον ευνόησαν οι εξελίξεις καθώς η Αίγυπτος από τα χέρια της Μουσουλμανικής Αδελφότητας επέστρεψε στα χέρια των στρατηγών- και συνεχίζει να το επιδεικνύει επικρίνοντας το Ισραήλ για τις ενέργειες του εναντίον της παλαιστινιακής Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας. Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος της Τουρκίας   αναμένεται να είναι ιδιαίτερα «ευαίσθητος» όταν θα πρόκειται για «τουρκικές μειονότητες» που θα έχουν «εκπαιδευτεί» να υποστηρίζουν ότι υφίστανται παραβίαση των δικαιωμάτων τους.

*Αναλυτής του Ερευνητικού Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών και Αμερικανικών Μελετών (RIEAS)